MüNDƏRİcat giriş. Birinci bölmə: pedaqoji elmin nəZƏRİ-metodoloji
Yüklə 3,23 Mb. Pdf görüntüsü
|
TƏHSİLİNİN MÜASİR PROBLEMLƏRİ.-Bakı: Mütərcim. 2007, səh 104). Hazırda respublikamızın ümumtəhsil məktəblərində tətbiq olunan yeni pedaqoji texnologiyalardan biri də interaktiv təlim, tərbiyə və təhsil texnoogiyalarıdır. Bunların içərisində ən zəruri texnologiya hesab olunan interaktiv təlim texnologiyalarıdır. Pedaqoji ədəbiyyatda əsasən interaktiv təlim kimi işlədilən bu texnologiya növü « fəal təlim» kimi də işlədilir. Əslində «İnteraktiv» sözü bir anlayış olaraq «aktiv», «daha aktiv», «son dərəcə aktiv» mənalarını verir. Ona görə də «interaktiv təlim», «interaktiv tərbiyə», «interaktiv təhsil», ifadələri «fəal təlim»,«fəal tərbiyə», «fəal təhsil», kimi işlədilməsi daha məqsədəuyğım hesab olımur. Fəal təlim üsullarmm düzgün müəyyənləşdirilməsi və tətbiq edilməsindən ötrü fəal təlimin əsas prinsiplərinin düzgün müəyyənləşdirilməsi zəruri hesab olunur. Fəal təlimin prinsipləri pedaqoji ədəbiyyatda müxtəlif təsnifatda təqdim olunsa da, onlardan ən məqsədəuyğun olanlarına istinad olunması daha faydalı olar. Ümumiyyətlə qeyd etmək vacibdir ki, təlim prinsiplərinin sayı, sırası, təsnifatı ilə bağlı bir müəllim özü də öz təcrübəsi, öz iş üslubuna, tədris etdiyi fənnin xarakterinə uyğun olaraq, müasir prinsiplərdən istifadə edə bilər. Son ədəbiyyatların birində fəal təlimin prinsipləri: -
Şagirdə yönəlmiş təlim-dərsdə uşaq əsas tərəf kimi qəbul edilir, onun idrak maraqları və tələbatları, imkan və qabiliyyətləri önə çəkilir; -
İnkişafetdirici təlim-tərbiyə inkişafından irəlidə olub uşağın bilik və bacarıqlara yiyələnməsinin iş prosesi zamanı, ya da yaşlıların köməyi ilə üzə çıxarılır; -
«Qabaqlayıcı təlim» -cəmiyyətin inkişaf meyllərini əks etdirməli və yaxın gələcəkdə fəaliyyt göstərəcək yeni nəsil hazırlamalıdır; -
Əməkdaşlıq-təlim prosesi zamanı «müəllim-şagird-vali- deyn» bərabər hüquqlu tərəf-müqabil kimi çıxış edirlər; -
halında qarşılıqlı fəaliyyət və əməkdaşlıq etmək . 185 Fəal təlim bir sistem kimi təkcə interaktiv üsullardan istifadə edilməsini deyil, eyni zamanda yuxarıda göstərilən yeni prinsiplərə uyğun olaraq təlim-tərbiyə prosesinin yeni tədris plan və proqramlamın işlənib hazırlanması və tətbiqi, təlim-tərbiyə prosesinin təşkili, öyrədici mühitin yaradılması, şagirdlərin nailiyyətlərinin və təlim prosesinin qiymtələndirilməsi, şagirdlərin şəxsiyyət kimi formalaşmasına və inkişafına dair proqramlarm həyata keçirilməsi kimi vacib komponentlərin yenidən baxılmasını nəzərdə tutur. (Ş.Ə.Topçiyeva, R.T.Qəndilov, S.Ş.Tağıyeva, Ş.Ə.Qocayev, G.N.Hacıyeva N. Ə.Məmmədova, A.T.Hacıyeva, Z.Y.Rüstəmova, Ü.B.Vəliyeva, N.E.Zeynalova. Həyati bacarıqlara əsaslanan təhsil, (Müəllimlər üçün tədris vəsaiti. V-IX siniflər üçün). Bakı: Mütərcim, 2006. 608 s. səh 9-10) Fəal təlim prinsiplərinə istinad etməklə, fəal dərsi düzgün qurmaq üçün ən optimal şərait yaranır. Bu optimallığı saxlamaq və inkişaf etdirmək üçün fəal dərsin quruluşunu, yəni onun sxemini də düzgün qurmaq lazım gəlir. Fəal dərsin quruluşu deyəndə dərsin mərhələlər üzrə aparmağın dinamik məzmununu özündə səciyyələndirmə strukturu nəzərdə tutulur. Bu zaman müəllim tədris etdiyi mövzunun xarakterindən asılı olaraq daha mürəkkəb təlim üsullarından istifadə etməlidir. Son zamanlar ümumtəhsil məktəblərində reproduktiv təlim üsullarından, izahlı reproduktiv təlim üsullarından, inkişafetdirici təlim üsullarından, kommunikativ təlim üsullarından daha çox istifadə olunur. Çünki müasir məktəb üçün fəal təlimin belə üsullarının köməyi ilə müəllim öz fəalİ3^ətinin funksional komponentlərini düzgün müəyyənləşdirə bilər. Yəni müəllimin fəaliyyətinin qnostik (idrakı), layihələşdirici, konstruktiv, təşkilatçılıq və kommunikativ komponentlərindən istifadə etməklə fəal təlim metodlarınm tətbiqi imkanlarını düzgün müəyyənləşdirə bilirlər. Belə bir şəraitdə dərsin mərhələlərinin müəy- yənləşdirilməsində də yeni yanaşmalara üstünlük verilməsi zəruri sayılır. Fəal təlim üsullarının tətbiqi ilə aparılan dərsin əsasən, aşağıdakı mərhələlərdən ibarət olması tövsiyyə olunur . Sinfin fəallaşdırılması, motivasiya, problemin qoyulması, şagirdlərin tədqiqatçılıq qabiliyyətinin üzə çıxarılması, informasiya mübadiləsinin üzə çıxarılması, informasiyanın müzakirəsi və təşkili, ümumiləşdirmə aparmaq, çıxarmaq, yeni ideyaların yaradıcılıqla tətbiq edilməsi, biliyin qiymətləndirilməsi.
Fəal təlim metodlarmm tətbiqi şagirdlərdə: -əməkdaşlıq etməyi; -başqalarının fikrinə hömətlə yanaşmağı; -dinləmək qabiliyyətini; -fikirləri təhlil etmək qabiliyyətini; -öz fikirlərini dəqiq izah etməyi; -tənqidi təfəkkürü; -yaradıcı və məntiqi təfəkkürü inkişaf etdirh. (Ş.Ə.Topçiye- va, R.T.Qəndilov, S.Ş.Tağıyeva, Ş.Ə.Qocayev, G.N.Hacıyeva, R.T.Qəndilov, S.Ş.Tağıyeva, N.Ə.Məmmədova, A.T.Hacıyeva, Z.Y.Rüstəmova, Ü.B.Vəliyeva, N.E.Zeynalova. Həyati bacarıqlara əsaslanan təhsil (Müəllimlər üçün tədris vəsaiti.V-IX siniflər üçün) Bakı: Mütərcim, 2006. 608 s. Səh. 11) Fəal təlim üsulları içərisində «Ağlın hücumu» (dünyəvi təhsil üsulları içərisində ən önəmli üsullardan hesab olunur. Bu üsula «əqli hücum» üsulu da deyilir) «Söz assosiasiyaları üsulu», «de- butator üsulu» daha səciyyəvi hesab olunur . «Ağlın hücumu» üsulu daha çox ibtidai siniflərdə tətbiq olunur.Yuxarı siniflərdə bu fəal təlim üsulundan istifadə edilir. Əqli hücüm üsulu çoxvariantlı üsuldur. Onun bir variantına diqqət yetirək: «Ağlın hücumu» İdeyaların sürətli generasiyası əmələ gəlməsi, törəməsi və şagirdlərin fəallıgmın artırılması üçün tətbiq olunur. Mövcud üsul konkret problemin həlli üçün və ya suala cavab tapmaq üçün də istifadə edilə bilər. Yeni mövzunun öyrənilməsinin başlanğıcından artıq şagirdlərin bildikləri bütün aspektlər üzrə «əqli hücum»u tətbiq etmək olar. Bu şagirdlərdə yeni mövzuya maraq oyatmaq, habelə onların artıq nəyi yaxşı (və ya pis ) bildiklərini aydmlaş- dırmaq üçün ən yaxşı vasitədir. Müəllim sualı lövhədə yazır, yaxud onu şifahi verir və hamıya təklif edir ki, bu sual barədə öz ideyalarını söyləsinlər. Bütün ideyalar şərhsiz və müzakürəsiz yazıya alınu*. Yalnız bundan sonra söylənilmiş ideyaların müzakirəsi nəticəyə gətirib çıxarır. (Ş.Ə.Topçiyeva, R.T.Qəndilov, S.Ş.Tağıyeva, Ş.Ə.Qocayev, G.
N.Hacıyeva, R.T.Qəndilov, S.Ş.Tağıyeva, N.Ə.Məmmədova, A.T.Hacıyeva, Z.Y.Rüstəmova, Ü.B.Vəliyeva, N.E.Zeynalova. 187 Yüklə 3,23 Mb. Dostları ilə paylaş:
|