Mundəricat I böLMƏ. Konstitusiya hüququnun ümumnəzəri
Yüklə 5,1 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- § 2. Bərabərlik hüququ
Azərbaycanda qadağan edilmişdir. Həmin maddənin birinci hissəsində deyilir: «Evtanaziya, yəni xəstənin xahişi ilə onun ölümünü hər hansı vasitə, yaxud hərəkətlə tezləşdirmək, həyatın davam etməsinə kömək edən süni tədbirlərin dayandırılması qadağandır». Yaşamaq hüququ bir çox qanunvericilik aktlarında müxtəlif normalarla müdafiə olunur
(cinayət qanunvericiliyində cəzalar vasitəsilə, tibbi qanunvericilikdə həkimin vəzifələri şəklində və s.). Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 27-ci maddəsi ilə hər kəsin yaşamaq hüququ bəyan edilir. Eyni zamanda həmin maddədə konkret olaraq hansı hallarda, hansı üsullarla və hansı orqanlar tərəfindən insanın həyatına son qoyulması məsələsi dəqiqləşdirilmişdir. Konstitusiyaya görə, aşağıdakı hallar yaşamaq hüququndan məhrumetmə kimi başa düşülə bilməz: 1)
dövlətə silahlı basqın zamanı düşmən əskərlərinin öldürülməsi (bu zaman öldürməyə özünümüdafiə tədbiri kimi baxılır); 2)
məhkəmənin qanuni qüvvəyə minmiş hökmü əsasında ölüm cəzasının tətbiqi (bu zaman öldürmə əməlin ekvivalenti kimi başa düşülür); 3)
digər hallarda. Bu anlayış hələ qeyri-müəyyəndir və qanunvericilikdə dəqiqləşdirilir. Ölüm cəzası artıq Azərbaycan Respublikasında tətbiq edilmir. 1998-ci il fevralın 10-da qəbul olunmuş «Azərbaycan Respublikasında ölüm cəzasının ləğv olunması ilə əlaqədar Azərbaycan Respublikasının Cinayət, Cinayət- Prosessual və İslah-Əmək Məcəllələrinə dəyişikliklər və əlavələr edilməsi haqqında» Azərbayean Respublikası Qanunu ilə ölüm cəzası tamamilə aradan qaldınidı. Həmin qanuna və «Mülki və siyasi hüquqlar haqqında Beynəlxalq Paktın ölüm cəzasının ləğvinə yönəlmiş İkinci
Fakultativ Protokoluna qoşulmaq barədə» Azərbaycan Respublikasının Qanununa görə, müharibə dövründə və ya müharibə təhlükəsi mövcud olduqda ağır cinayətlərə görə ölüm cəzasının tətbiq olunma imkanı saxlanmışdır. İnsana qarşı silah işlədilməsinin ölümün baş vermə ehtimalını artırdığını nəzərə alaraq, Konstitusiya hansı halların cinayət hesab olunmayaeağmı müəyyən edir. Buraya zəruri müdafiə, son zərurət, cinayətkarın yaxalanması və tutulması, həbsdə olan şəxsin həbsdən qaçarkən onun qarşısının alınması, dövlətə qarşı qiyamın yatırılması, fövqəladə və hərbi vəziyyət zamanı səlahiyyətli şəxsin verdiyi əmrin yerinə yetirilməsi, silahlı basqın hallan aiddir. § 2. Bərabərlik hüququ Konstitusiyada təsbit edilmiş ən mühüm hüquq və azadlıqlardan biri də bərabərlik hüququdur. Bərabərlik, sadəcə, hüquqi kateqoriya deyil, həm də digər sosial elmlərdə, məsələn sosiologiyada istifadə edilən anlayışdır. Bərabərlik həm də ədalət anlayışı ilə birbaşa bağlıdır. Bərabərlik hüququ insanlann müxtəlif amillərin təsiri ilə əsas olmadan bir-birinə və dövlətə münasibətdə fərqli qəbul edilməsini qadağan edir. Bərabərlik hüququ fərdin müxtəlif sosial-psixofızioloji amillərdən yaranan fərqli xüsusiyyətlərini nəzərə almadan onlann hamısının eyni dəyərə malik olmasını ifadə edir. Bu hüquq feodalizmin son dövrlərində insanlann təbəqələşməsini rədd edən hüquq kimi meydana gəlmişdir. Lakin nəzərə almaq lazımdır ki, tarix boyu bərabərlik heç də həmişə eyni cür başa düşülməmişdir və ona münasibət də fərqli olmuşdur. Marksizmin dolayısı ilə bağlı olduğu bir çox nəzəriyyələrdə (orta əsr uto- pistləri) bərabərlik dedikdə insanların faktiki bərabərliyi kimi başa düşülürdü. — 143 — Faktiki bərabərlik insanların öz maddi imkanlarına, yaşayış şəraitlərinə görə bir-biri ilə bərabər olmasını nəzərdə tutur. Bu bərabərliyi isə onun yaranmasına mane olan amilləri ləğv etməklə təmin etmək olardı. Odur ki, marksizm də daxil olmaqla bir çox nəzəriyyələr insanların faktiki bərabərliyinə mane olan əsas amil kimi xüsusi mülkiyyəti aradan qaldırmağı tələb edirdi. Lakin iş burasındadır ki, insanların zor gücünə bərabərləşdirilməsi onların öz imkanları vasitəsilə təzahürünə mane olur, şəxsiyyətin inkişafı (xüsusilə də maddi nemətlərin istehsalı və mənimsənilməsi ilə bağlı istiqamətdə) yönündə əsas maneəyə çevrilir. Bu cür zor gücünə ədalət adma insanlan zorla bərabərləşdirməyin özü ən böyük bərabərsizlikdir. Əslində isə insanları ümumiyyətlə faktiki (sosial aspektdə) bərabərləşdirmək qeyri-mümkündür. İnsanlar bir fərd kimi təkrarolunmaz keyfiyyətlərə malikdirlər və onların fərd - bioloji imkanları bir-birindən fərqlənir. Ən azından bu amillərin təsiri altında insanlar arasında olan anadangəlmə bərabərsizliklə yanaşı
(psixo-bioloji imkanlar baxımından), sonradan bunun əsasında sosial-faktiki bərabərsizlik formalaşır. Bərabərlik hüququ insanlar arasında formal bərabərliyi təmin edir. Formal bərabərlik özünü dövlət üçün insanlara yaradılan imkanlarda və şəraitdə ifadə edir. Dövlət hamıya bərabər imkanlar, şərait yaratmalıdır. Sonradan kiminsə hamı üçün yaradılmış imkandan daha uğurla istifadə edib hər hansı fəaliyyətdə irəliləməsi, aydındır ki, faktiki bərabərsizlik yaradacaqdır. Lakin dövlətin, sadəcə, fonnal bərabərsizliyi təmin etməsi o demək deyil ki, dövlət faktiki bərabərsizliyə münasibətdə heç bir tədbir görmür. Nəzərə almaq lazımdır ki, sosial-faktiki bərabərsizlik cəmiyyətdə sosial ziddiyyətlərin yaranmasına, təbəqələşmənin güclənməsinə, sabitliyin pozulmasına — 144 — Yüklə 5,1 Mb. Dostları ilə paylaş:
|