Müqəddəs söz-sənət ocağının nurlu varisi
Yüklə 1,19 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Çıqqılı siçan
- Aparıcı
- Polis əmi
- İstifadə olunan ədəbiyyat siyahısı
- Müqəddəs söz-sənət ocağının nurlu varisi Elçin Əfəndiyev
- Ünvan:AZ-1022 Bakı şəh.,S.Vurğun küç.88; E-mail: childlibbaku@yahoo.com URL:www.clb.az
60
obrazlar yaradır. Onun əsərlərində surətlər həyatın axarından çıxmır, öz daxili məntiqləri ilə hərəkət edir, cizgilərinin bolluğu ilə fərqlənirlər. Eyni zamanda, yazıçı hekayələrində rəmz və şərtilikdən, öz-özü ilə söhbət və daxili dialoqlardan tutarlı məcaz, əfsanə və nağıl ünsürlərindən sıx-sıx istifadə edir. Bunlar da əsərlərə bədii məziyyət və hərarət gətirir, təsiri dilin şirinlik və oynaqlığını artırır. Öz əsərlərində uşaqların həyatını qələmə alan bir yazıçı, heç şübhəsiz, onların özü üçün yazmaya bilməzdi. Yazıçının uşaqlar üçün yazdığı hekayələrində romantika, işıq, həyat nəfəsi, sadə, böyük bir dünya öz əksini tapır. Səlim, Günay, Humay və başqa uşaqların həyatı, onların işıqlı və maraqlı aləmi, dünyaya baxışları, təsəvvürləri, xəyalları, bütün bunlarla sıx bağlı olan əhvalatlar, hadisələr Elçin Əfəndiyevin hekayələrində geniş, hərtərəfli verilmişdir. Ən ümdəsi Elçin Əfəndiyev uşaqları həyata qarışmağa, həyatla sıx təmasda görməyə çağırır. Məsələn, “Humayın yuxusu” hekayəsi balaca Humayın bir günlük işıqlı, mənalı həyatı haqqında aydın təsəvvür oyadır. Bu anda Elçin Əfəndiyevin Uşaq hekayələri yada düşür. “Səlimin hekayələri”, “Mənə niyə gülürlər?”, “Gör necə top vuraram...”, “Mən hər şeyi bilirəm”, “Aysunun, Humayın, Günayın, Yalçının və Nigarın nağılları”, “Humayın yuxusu” və s.
topunu çox sevir. Ancaq hərdən köhnə oyuncaqları ilə yaxşı rəftar 61
etmir. Yaşıl karandaşını ağzına salıb çeynəyir, çıqqılı siçanı ilə oynamır,onu evin bir küncünə tullayır, parçadan düzəlmiş bığlı pişiyinin bığlarını dartır, Uzunboy zürafənin şəklini cırır. Bir gün Humay yatıb yuxuda nə görsə yaxşıdır? Oyuncaqların ondan inciyib, küsüb getdiklərini. Gəlin tamaşa edək! Aparıcı:Humayın topu evdən çıxdı, pilləkənləri aşağı düşdü, küçəyə çıxdı, hoppana-hoppana getməyə başladı. Onun qarşısına Çıqqılı siçan çıxdı.
Humayın yanına. Humay onlarla oynasın, onları incitməsin. Çıqqılı siçan: Humay yaxşı qızdı. O, məni bığlı pişiklə barışdırmışdı.İnanıram ki, o, məni daha incitməyəcək. Məni də apar Humayın yanına. Aparıcı:Humayın topu düşdü qabağa, Çıqqılı siçan da onun dalınca. Qabaqlarına bığlı pişik çıxdı. Bığlı pişik: Məni də apar Humayın yanına. Humay söz verib ki, bir də heç vaxt mənim bığlarımı dartmayacaq. Aparıcı:Pişik də onlara qoşuldu. Birlikdə gedirdilər, qarşılarına Uzunboy zürafə çıxdı. Uzunboy zürafə:Məni də apar Humayın yanına. Humay söz verib ki, bir də heç vaxt mənim şəklimi cırmayacaq. Məni incitməyəcək, mənimlə oynayacaq.
çıxdı.
Yaşıl karandaş:Ay Humayın topu məni də Humayın yanına apar. Humay söz verib ki, bir də heç vaxt məni ağzına salıb dişləməyəcək.Mənimlə qəşəng yarpaq şəkilləri çəkəcək.
Polis əmi çıxır. 62
Humayın topu: Polis əmi, biz Humayın oyuncaqlarıyıq. O daha bizimlə yaxşı rəftar edəcək. Onun yanına gedirik. Polis əmi: Düzdür. Humay mənə də söz verib ki, bir də heç vaxt ağlamayacaq, bundan sonra həmişə anasının sözünə baxacaq, yeməyini yeyəcək, böyük bacısı Günayla dalaşmayacaq, oyuncaqlarını incitməyəcək. Məni də apar onun yanına, ay humayın topu!...
imiş.Tez oyuncaqlarının yanına qaçdı. Onları qucaqladı. Pəncərədən baxıb, yolda duran Milisioner əmiyə salam verdi.
sevəcəyəm. Polis əminin dediyi kimi ağıllı qız olacağam. Səhnəcik sona çatır. Balaca ifaçılar tədbir iştirakçıları ilə sağollaşıb, səhnədən ayrılırlar. I Aparıcı:İnanırıq ki, istedadlı yazıçı bizim balaca oxucularımızı bundan sonra da gözəl-gözəl əsərlərilə sevindirəcək. Elçin Əfəndiyevin əsərlərininn əksəriyyəti ekranlaşdırılıb: “Mən sizin dayınızam”, “Ah,Paris!.. Paris!..”, “Mənim sevimli dəlim”, “Mahmud və Məryəm”, “Mənim ərim dəlidir”, “Ölüm hökmü”, “Şuşa dağlarını duman bürüyüb”, “Poçt şöbəsində xəyal”, “Ağ dəvə”, “Qatil”, “Ulduz, məhəbbət və şampan şərabı”, “Arılar arasında” və s. Elçin müəllimin bədii üslubu – əslində, üslublar sintezidir. Standart üslub ixtisaslaşması Elçin yaradıcılığına yaddır. Bu yaradıcılıq üslub baxımından dinamikdir. Müəllif epik təsvirdə də, lirik təsvirdə də, romantik təsvirdə də özünü sərbəst, azad hiss edir. Elçin Əfəndiyevin yaradıcılığına xas olan bu cəhət Azərbaycan nəsrinin poetikasına xüsusi bir zənginlik gətirir. Elçin Əfəndiyevin yaradıcılığı üçün xas olan bir əhəmiyyətli cəhətdə odur ki, Elçin üçün məhdudluq, coğrafi ərazi məhdudluğu yoxdur.
63
1976-cı ildə böyük ədəbiyyatşünas alim, akademik Məmməd Cəfər Cəfərov yazırdı: “Elçində bədii idrak duyğusu güclü və cəlbedicidir. Müxtəlif əhvali-ruhiyyəli, müxtəlif fərdi həyat yolları keçən adamların mənəvi aləminə eyni zamanda dərindən nüfuz etmək qabiliyyəti onun yazıçılıq istedadının ən qüvvətli cəhətidir. Onun müxtəlif sənət sahibləri olan obrazları nəinki mənəvi-əxlaqi keyfiyyətləri, arzuları, əməlləri, həm də peşələrinə və yaşlarına görə də qocası qoca, cavanı cavan, uşağı uşaq kimi inandırıcıdır, realdır.” II Aparıcı:Görkəmli rus tənqidçisi Lev Anninski yazır: “Elçin... kədərli bir sehrkardır, bərq vuran, qızılı, gümüşü rənglərə üstünlük verən impressionistdir...” Doğrudan da, Elçin mücərrəd obrazlar yaratmaq qabiliyyətinə malik bir yazıçıdır. Yazıçının “Bayraqdar” povestini oxuyarkən insan düşünür: nəhayət ki, Azərbaycan nəsrində qaçqınlarımızın böyük faciəsinin miqyası müqabilində layiqli əsər meydana çıxdı. Ermənistanın Qarabağ iddiası, ölkəmizə təcavüzü, tökülən qanlar, zəhərlənmiş talelər o qədər böyük milli yaramızdır ki, bu yara yalnız yüksək bədii- estetik səviyyədə öz təcəssümünü tapmalıdır. “Bayraqdar” povestində və “Qarabağ şikəstəsi” hekayəsində olduğu kimi. Elçin Əfəndiyevin bunlarla yanaşı,“Bayraqdar” əsəri sanki ustalıqla toxunmuş bir əsərdir. Burada heç bir ipin ucu boş buraxılmır. Bütün iplər öz funksiyasını yerinə yetirərək sənətkarlıqla düyünlənir. Tam mənzərə yaranır. Estetik bütövlük əldə olunur. “Bayraqdar” povesti həmin böyük faciənin yığcam bədii panoramını yaradan, eyni zamanda, ən dərin qatlarını üzə çıxaran sənət əsəridir. Bu əsər öz müəllifinə müasir dövrdə - XXI əsrin əvvəllərində də ədəbi bayraqdarlıq ucalığı gətirmişdir. I Aparıcı:Bildiyimiz kimi Elçin Əfəndiyev yaradıcılığı boyu bir sıra povestlər, kinopovestlər yaratmışdır. 64
Bunlardan “Bir görüşün tarixçəsi”, “Toyuğun diri qalması”, “Dolça”, “Bayraqdar”, kinopovestlərdən “Ox kimi bıçaq”,”Aman ovçu, vurma məni...”, “Hökmdarın taleyi” və s. misal göstərmək olar. Yaradıcılığı çoxcəhətli bədii tapıntı, orijinal rəng və boyalar üzərindən keçən Elçin Əfəndiyev, bir qayda olaraq, əsərlərinin məzmunu müasir həyatdan, gəncliyi düşündürən, narahat edən, bizim günlər üçün səciyyəvi və tipik görünən problemlərdən alır. Çünki yazıçı müasir həyatla yaşayır, onun axar və istiqamətini dərindən duyur, zəhmət adamlarının arzusunu, duyğu və düşüncəsini ifadə edir, gah əxlaqi-mənəvi təmizlikdən, fədakarlıq və qayğıkeşlikdən, gah da xalqa, ucsuz-bucaqsız Vətənimizə məhəbbətdən yazır. Elçin Əfəndiyev gənclərin narahat və yaradıcı axtarışlarından, onların romantik xəyal, arzu və düşüncələrindən, məişətdən, ailə həyatından yazanda şirin söyləmə üsulu seçir, mənalı yumor lirizmə qarışır, surətin mündəricəsini sətiraltı qənaətlər tamamlayır. Bəli, Elçin Əfəndiyev həyatı, bədii obrazı dərindən düşünür. İnsanı özünəməxsusluğu, daxili ziddiyyətləri ilə təsvir edir.
sənətkardır, əsərlərinin hər birində mükəmməl söz ustasıdır, gözəl, aydın və məhz özünün olan üslub sahibidir. Elçin Əfəndiyevin belə bir fikri var: Bədii söz aysberqə oxşamalıdır. Görünməyən hissəsi görünən hissəsindən çox olmalıdır. Elçinin “Ədəbi düşüncələr”i bədii aysberqlərin görünməyən hissəsini duymağın yollarını öyrədir. Elçin Əfəndiyevin “Ədəbi düşüncələr”ini fərqləndirən bir amil də odur ki, bunlar yazılarkən, heç bir sistemə, zaman, janr, məktəb ardıcıllığına riayət olunmayıb. Elçin Əfəndiyevin Abşeron mövzuları ədəbiyyatımızın şedevrlərindən sayılır. Bəli, yazıçı hər mövzuya görə dilini xüsusi kökləyə bilir. O, filoloji biliyi ilə öz yaradıcılığına da nəzarət edir. Yazıçı öz 65
əsərləri ilə sübut etdi ki, sənət həyatın mahiyyətinə nüfuz etməli və bu mahiyyəti üzə çıxarmalıdır. Onun komediyalarını oxucu ların şüurunda güclü partlayış yaradan qumbaraya bənzətmək olar. Bu komediyalardakı konfliktlər gerçəkliyin mürəkkəb daxili ziddiyyətlərini yüksək bədiiliklə əks etdirir. Nasir Elçinin xoşbəxt taleyi olduğu kimi, dramaturq Elçin Əfəndiyevin də xoşbəxt teatr taleyi var.Onun pyeslərini həm oxucular, həm tamaşaçılar, həm də sənətçilər sevirlər. Onun dramaturgiyasını xarici ölkələrdə tanıyırlar, sevirlər, oynayırlar... Bəli, yazıçı bu gün çağdaş Azərbaycan dramaturgiyasının ən fəal təmsilçisidir. Elçin Əfəndiyev siyasi quruluşlarda yazdıqlarının bircə cümləsini, bircə sözünü də dəyişmədən bu gün də könül xoşluğu ilə çap etdirə bilən yazıçılardandır. Bu, sənətin mərdanəliyi, sənətkarın xoşbəxtliyidir.
ədəbiyyatşünaslığımızı bu gün də məşğul edən, ayrı-ayrı hallarda sənətşünaslıq və estetika elmləri ilə sərhədlənən problemləri iki aspektdə – həm bədii nəsrin təcrübəsində, həm də onun tənqidində diqqət və ehtiyatla araşdırır, müqayisələr aparır, bədii əsərləri və tənqidi fikirləri, müxtəlif müəlliflərin rəylərini tutuşdurur, nəticə çıxarır, yüksək səviyyəli elmi xülasələr əldə edir... Elçin Əfəndiyev saxtanı həqiqətdən, elmi- nəzəri mülahizəni doqmatizmdən, ehkamçı və subyektiv fikirlərdən seçməyi bacarır. Belə hallarda o cəsarətlə tənqid edir, amma ehtiram və təvazökarlıq cızığından da kənara çıxmır. Elçin Əfəndiyevin əsərləri və ədəbi-ictimai fəaliyyəti Azərbaycanda və xarici ölkələrdə bir çox mükafatlara layiq görülmüşdür. Bunlardan “Humay”, “Füzuli”, “Qızıl Dərviş”, “İlin ən yaxşı hekayəsi”, “Yaddaş”, “Proza N”, “R. Rza” və s mükafatlar və s. Elçin Əfəndiyev Azərbaycan xalqının tarixi-mənəvi varlığını, bədii 66
sözü ədəbiyyat aləmində inadkar inamla qoruyan, əks etdirən yazıçı və tənqidçilərindən olub, çağdaş Azərbaycan ədəbiyyatının canlı klassiklərindəndir. Son dövrlərdə xalq yazıçısı Elçinin bir çox beynəlxalq mükafatlara layiq görülməsi onun böyük və geniş ədəbi şöhrətə malik olduğuna əyani sübutdur. Tədbirin sonunda söz kitabxananın rəhbərliyinə verilir: Müdiriyyət:Bu gün Elçin Əfəndiyevin 73 yaşı tamam olur. Bizim ölkədə 20- 80 yaş arasında elə bir insan təsəvvür etmək olmaz ki, Elçin yaradıcılığının çox qismini doyulmaz zövq ala- ala, ruhi bir qüdrət qazana- qazana oxumasın, onun lirik-psixoloji üslubu, poeziya ovqatlı, duzlu-məzəli dram əsərlərinə tamaşa etməsin. Elçin Əfəndiyevin ad günü yalnız onun özünün, ailəsinin, minlərlə oxucusunun bayramı deyil, həm də çoxəsrlik ədəbiyyatımızın, mədəniyyətimizin bayramıdır. Çox hörmətli, görkəmli ədibimizə əvvəlkilərdən daha güclü yaradıcılıq müvəffəqiyyətləri arzusu ilə ona uzun ömür, cansağlığı, işıqlı təfəkküründən, xalqa nurlu məhəbbətindən rişət tapan gumrahlıq, nikbinlik diləyirik. Biz inanırıq ki, yaradıcılığının ən yetkin dövrünü yaşayan ədib kimi siz müasir ədəbi prosesə ciddi təsir edən yeni-yeni əsərlərinizlə bundan sonra da Azərbaycan oxucusunu sevindirəcək, müstəqillik dövrü ədəbiyyatımızın zənginləşməsi işinə öz töhfənizi verəcəksiniz. Tədbirin sonunda iştirakçılara Elçin Əfəndiyevin qələmə aldığı quruluşçu rejissoru Ramiz Fətullayev və Dövlət Fəthullin olan “Hökmdarın taleyi”filmi təqdim olunur.
67
1.
Əfəndiyev Elçin. Seçilmiş əsərləri. 10 cilddə. I cild.- B.: Çinar-Çap, 2005. - 626 səh. 2.
Çnar-çap, 2005. - 523 səh. 3.
Əfəndiyev Elçin. Bayraqdar. B.: Qapp-Poliqraf nəşriyyatı, 2004. - 170 səh. 4.
656 səh. 5.
Əfəndiyev Elçin. Pyeslər. - B.: Çaşıoğlu, 2012. - 944 səh. 6.
Vaqif Yusifli, Cavanşir Yusifli. “Bu nə sehrdir belə” (Elçin haqqında əlli altı söz). - B.: Elm, 1999.- səh. 260 7.
263.
68
Əfəndiyev E.Əfəndiyevin anadan olmasının 73-cü ildönümü münasibəti ilə respublika uşaq kitabxanaları üçün hazırlanmış metodik vəsait
F.Köçərli adına Respublika Uşaq Kitabxanasında çap olunmuşdur. Sifariş: 26 Çapa imzalanmışdır:14.05.2016 Tirajı:100 Pulsuz
Yüklə 1,19 Mb. Dostları ilə paylaş:
|