Муса гасымлы
Yüklə 1,63 Mb. Pdf görüntüsü
|
55 iştirak edən N.Nərimanov müşavirənin Rəyasət Heyətinə seçilmişdir. 1921-ci il mayın 6-19-da keçirilən I Ümumazərbaycan Sovetlər qurultayını giriş nitqilə N.Nərimanov açmışdır: O, qurultayın Rəyasət Heyətinə seçilmiş, onun bir neçə iclasına sədrlik və çıxış etmişdir. Eyni zamanda qurultayda N.Nərimanov bir il ərzində Azərbaycan SSR hökumətinin fəaliyyəti və beynəlxalq vəziyyət haqqında məruzə etmişdir. Qurultay 9 üzv və 3 namizəddən ibarət onun Rəyasət Heyətini seçdi. N.Nərimanov M.Hacıyev, S.Ağamalı oğlu və b. ilə bir- likdə onun tərkibinə seçilmişdir. Azərbaycanın ilk konstitu- siyasını təsdiq edən qurultay rəsmi olaraq N.Nərimanov başda olaraq Azərbaycan SSR Xalq Komissarları Sovetinin tərkibini müəyyənləşdirmişdir. Mayın 21-də Azərbaycan SSR MİK I plnenumunun I sessiyası keçirildi. N.Nərimanov iclası açarkən dedi ki, fəhlə və kəndlilərin üstünlüyü ilə Sovet Respublikasının ali orqanını seçərək biz bütün Azərbaycan qarşısında, bütün Şərq qarşısında nəzərə çatdırırıq ki, burada hakimiyyət zəhmətkeşlərin öz əlindədir. Sessiya qurultay tərəfindən seçilmiş Azərbaycan SSR MİK Rəyasət Heyətini və N.Nərimanov başda olmaqla Azərbaycan SSR XKS-i təsdiq etmişdir. 1921-ci il iyulun 19-da Azərbaycan SSR MİK Rəyasət Heyətinin iclası oldu. İclas N.Nərimanovun sədrliyi ilə keçmiş və onun Zaqafqaziya respublikaları nümayəndələrinin Azərbaycan, Gürcüstan və Ermənistan arasında sərhədlərin müəyyənləşməsinə həsr edilmiş konfransın yekunları haqqında məruzəsini müzakirə etmişdir. N.Nərimanov 1921-ci il noyabrın 15-16-da Azərbaycan SSR MİK Rəyasət Heyətinin və Azərbaycan SSR XKS iclasında iştirak etmişdir. İclasda «Zaqafqaziya respublikalarının vahid siyasi-iqtisadi ittifaqda birləşməsi» məsələsi müzakirə olunmuşdur. Rəyasət Heyəti N.Nərimanov başda olmaqla komissiya yaratmış və konstitusiya layihəsini hazırlamağı tapşırmışdır. 56 N.Nərimanov Bakıda həbs olunmuş ingilis və fransızların azad edilməsi məsələsinə dair Fransa və Böyük Britaniya hökumətlərinə teleqramlar göndərmişdir. 1921-ci il dekabrın 30-da türk əlifbası komitəsinin I konfransı keçirilmişdir. Giriş sözü ilə konfransı açan N.Nərima- nov yeni əlifbanın üstünlükləri və əhəmiyyətindən, ərəb əlifbasının nöqsanlarından danışaraq demişdir: «Hərgah biz indi bu əlifbaya keçməsək, o zaman 10 ildən sonra bu əlifba özü- özünə itəcək. Odur ki, indi keçməli və elə etməli ki, 10 ildən sonra olacaq zəhmətkeş ədəbiyyatını zəhmətkeş balaları oxuya bilsin». 1922-ci il yanvarın 27-də Moskvada çağırılmış I Ümumrusiya MİK fövqəladə sessiyasında İtaliyanın Genuya şəhərində keçiriləcək konfransa gedəcək nümayəndələr seçilmişdir. Bu nümayəndələrin tərkibinə Azərbaycandan N.Nərimanov daxil edilmişdir. 1922-ci il martın 11-12-də Tiflisdə Azərbaycan, Gürcüstan, Ermənistan Mərkəzi İcraiyyə Komitələrinin səlahiyyətli konfransında Zaqafqaziya Sovet Federativ Sosialist Respublikaları (ZSFSR) təşkil edildiyi bildirilmişdir. ZSFSR-in Rəyasət Heyəti seçilmişdir. Onun tərkibinə N.Nərimanov da daxil olmuşdur. Sonra konfrans ZSFSR-in N.Nərimanov, A.Bekzadyan və P.Mdivanidən ibarət üç sədrini seçmişdir. Onlar növbə ilə Zaqafqaziyanın bütün işlərinə rəhbərlik etmişlər. 1922-ci il aprelin 10-dan mayın 19-dək İtaliyanın Genuya şəhərində iqtisadi və maliyyə məsələləri üzrə beynəlxalq konfrans çağırılmışdır. Konfransda sovet nümayəndə heyəti də iştirak etmişdir. Konfransda sovet nümayəndə heyətinin tərkibinə G.Çiçerin, L.Krasin M.Litvinov, A.İoffe, V.Vorovski, Y.Rudzutak, X.Rakovski, N.Nərimanov, P.Mdivani, A.Bekzadyan, A.Şlyapkin daxil idi. Azərbaycan hökuməti ona bəyanat vermək, çıxış etmək və sənəd imzalamaq üçün səlahiyyətli vəsiqə-mandat vermişdir. Vəkalətdə oxuyuruq: 57 «Nəriman Nərimanov ümümsovet nümayəndələrinin tərkibində Azərbaycan Sovet Sosialist Respublikasının mənafeyini təmsil etməyə, Azərbaycan Sovet hökuməti adından hər cür bəyanat verməyə, konfransda müzakirə olunacaq məsələlər üzrə qərarlar qəbul etməyə, Azərbaycan hökuməti adından saziş, müqavilə, konvensiya, müahidələr və s. bağlamağa vəkil edilmişdir». N.Nərimanov aprelin 10-dan mayın 6-na kimi Genuya konfransında iştirak etmiş, sovet nümayəndələrinin mövqeyində durmuş, Bakı neftinə sahib olmağa çalışan dövlətlərin cəhdlərini rədd etmişdir. O, Genuya konfransından sonra bir sıra qəzetlərin müxbirlərinə müsahibələr vermiş, konfrans, qurultay, iclas və müşavirələrdə çıxış edərək konfrans, sovet nümayəndələrinin mövqeyi haqqında məlumatlar vermiş və yazdığı «Əqil sərmayənin cəngində», «Qenuya 10 aprelya 1922 q.» məqalələrdə hərtərəfli izah etmişdir. N.Nərimanov sonralar ziyalıların, fəhlələrin və kəndlilərin bu məsələyə marağını nəzərə alaraq müsahibə, bəyanat, çıxış və məqalələrini bir yerə toplayıb ««Genuya» nədir?» adlı altı fəsillik kitaça hazırlasa da, nəşr etdirə bilməmişdir. Kitabça ARSPİHDA-da N.Nərimanovun fondunda saxlanılmaqdadır. 1922-ci il noyabrın 8-də Bakıda böyük Azərbaycan satirik şairi M.Sabirin heykəli qoyulmuşdur. Onun açılışında Azərbaycanın dövlət və ictimai xadimləri, ziyalıları, tələbələri iştirak etmişdir. Bu vaxt Bakıda olan N.Nərimanov da heykəlin açılışında iştirak etmiş və nitq söyləmişdir. N.Nərimanov M.Sabirin yaradıcılığına böyük qiymət verərək yalnız fəhlə və kəndli hökuməti tərəfindən ona heykəl qoyulduğunu qeyd edərək demişdir: «Sabir Nikolay hökumətinin ən qorxulu günlərində heç kəsdən qorxmayıb özünün kəndli və fəhlə tərəfdarı olduğunu hamıya bildirirdi. Öz şerləri və yazıları ilə kəndlilərin və fəhlələrin haqqlarını müdafiə edirdi… Buna görə heç kəs təəccüb etməsin ki, ilk dəfə Sabiri yad edən və ona yadlıq (heykəl) dikəldən biz kəndli və tərəfdarı oldu!» Yüklə 1,63 Mb. Dostları ilə paylaş:
|