N. M. Bayramova

 

 

68 

30 Kbit/san– dən azja çox olur. Rəqəmli telefon xətlərinin burax-

ma  qabiliyyəti  isə  60-120  Kbit/san-  dir.  Analoq  telefon  əlaqə 

xətləri ilə video informasiyanı (onlar adətən video konferanslarda 

istifadə  olunur)  ötürmək  olar,  amma  videoverilənlərin  təsvir 

olunduğu  pənjərələrin  ölçüsü  adətən,  çox  böyük  olur  (150x150 

nöqtə  jivarında)  və  kadrların  dəyişmə  tezliyi  keyfiyyətli  video-

sıranı (saniyədə 1-2 kadr) almaq üçün azdır. Müqayisə üçün deyə 

bilərik ki, adi televiziyada kadrların tezliyi saniyədə 25 kadrdır.  

Telefon  əlaqə  xətləri  heç  zaman  rəqəmli  siqnalların  ötürül-

məsi  üçün  nəzərdə  tutulmayıb–  onların  xarakteristikaları  yalnız 

səsin  ötürülməsi  üçün  nəzərdə tutulub  və  həm  də  -300-3000  Hs 

tezlik diapazonundan kiçikdir. Ona görə də, rəqəm informasiyanı 

ötürmək  üçün  səs  tezlikli əsas  siqnalları amplitudaya,  fazaya  və 

tezliyə  görə  modulyasiya  edirlər.  Bu  çevrilməni  xüsusi  qurğu 

modem  (ad  modulyator  və  demodulyator  sözlərindən  təşkil  olu-

nub) yerinə yetirir. 

 

Servis- provayderin kompüterinə qoşulma 

İnternet  xidmətini  təqdim  edən  kompüterə  qoşulmaq  üçün 

şəbəkəyə uzaqdan qoşulmağa ijazə proqramını düzgün sazlamaq 

lazımdır 

(Moy 

kompüter→Udaleniy 

dostup→Novoe 

soedinenie). 

Proqramın  sazlanması  zamanı  lazım  olan  verilənlər 

aşağıdakılardır (xidmət edən tərəf xəbər verir): 



 

telefon birləşməsini həyata keçirən telefonun nömrəsi; 



 

istifadəçinin adı (loqin); 



 

parol (password); 



 

DNS  serverin  İP  ünvanı  (hər  ehtimala  qarşı  2  ünvan  daxil 

edilir-  əsas  və  əlavə,  əgər  istifadə  olunan  əsas  DNS  server  hər 

hansı səbəbdən müvəqqəti işləməzsə). 

Bu  verilənlər  İnternetə  qoşulmaq  üçün  kifayətdir.  Baxma-

yaraq  ki,  xidmət  göstərənlə  müqavilə  bağlandıqda,  əlavə  infor-

masiya (məsələn dəstək xidmətinin telefon nömrəsi) almaq olar. 

---

 

 

69 

Proqram  sazlanılarkən  İP-ünvan  daxil  edilmir.  Xidmət 

göstərən server, iş seansı aparılan müddətdə İP- ünvanı verəjək. 

Modemin quraşdırılması 

Modemlər qoşulma üsuluna görə daxili və xariji modemlərə 

bölünürlər.  Xariji  modemlər,  sistem  blokunun  arxa  divarına 

çıxarılmış ardıjıl portun söküyünə

 

 (çıxışına) birləşdirirlər. Daxili 

modemlər  isə  ana  platanın  (materinskaya  plata)  genişlənmə 

söküklərindən birinə qoşulurlar.  

Modemdən  keçən  verilənlər  seli,  kompüterin  digər 

qurğularından keçən sellər ilə müqayisədə çox azdır. Ona görə də 

axır vaxtlara qədər modemləri məhsuldarlığı aşağı olan İSA şinin 

söküklərinə qoşurdular. Lakin hal-hazırda PSİ şininə qoşulmağa 

hesablanan  modemlər  buraxırlır.  Kompüterin  digər  qurğuları 

kimi,  modemlər  də  yalnız  aparat  deyil,  həm  də  proqramm 

sazlanmasını  tələb  edir.  Windows  98,  2000    əməliyyat  siste-

mində bu iş belə yerinə yetirilir; 

Pusk→  Nastroyka→  Panel  upravleniə→  Ustanovka 

oborudovaniə, baxmayaraq ki, modemlər üçün xüsusi vasitələri 

də var:  Pusk→ Nastroyka→ Panel upravleniə→ Modemı. 

PJİ  şininə  qoşulan  modemlər  üçün  sazlanma  problemləri 

yaranmır, çünki onlar öz-özünə sazlanan avadanlıq standartlarına 

uyğundurlar  (pluq-and-play).  İSA  şininə  qoşulan  modem  (bu 

şinə  qoşulan  digər  qurğular  kimi)  həmişə  öz-özünə  sazlanan 

olmurlar,  və  əməliyyat  sistemi  onların  avtomatik  sazlanma 

proqramını  xətalarla  yerinə  yetirə  bilər.  Əgər  bu  zaman  aparat 

münaqişələri  yaranırsa,  onda  bu modemin  özünün  və  ya  siçanın 

işinin düzgün aparmamasına gətirib çıxarır. Münaqişənin aradan 

qaldırılması üçün siçan və ya modem üçün ardıjıl portun təyinatı 

dəyişdirilir  və  ya  sazlanma  təkrar  olunur.  Modemin  düzgün 

qoşulmasını aşağıdakı əmrlə yoxlamaq olar: 

Pusk→ 

Nastroyka→ 

Modemı→ 

Diaqnostika→ 

Dopolnitelğno. 

---

 

 

70 

5. WEB BRAUZERLƏR 

 

Internet yaranan kimi artıq onun yerinə problemləri yarandı. 

Müxtəlif platformalarda bir neçə müxtəlif brauzerlər  yaranmışdı 

və  bunlar  şriftlə  də  fərqlənirdilər.  HTML  –  sənədin  strukturunu 

göstərmək  üçün  istifadə  edilən  əmrlər  toplusudur.  HTML  vasi-

təsilə  sənəd  uyğun  məntiqi  komponentlərə  bölünür:  abzas,  sər-

lövhə,  siyahılar  və  s.  sənədin  konkret  formatlaşdırma  atribut-

ları(əsas  mətn  və  qeyd  edilmiş  komponentlər)  həmin  sənədə 

baxış zamanı istifadə olunan brauzer vasitəsilə təyin edilir. 

Ən geniş yayılmış brauzerlər bunlardır: 

Windos üçün Mosaic; 

Cello proqramı; 

Linx proqramı; 

ElNet Winweb; 

Internet Works; 

Microsoft Internet Explorer(MSİE); 

Netscape Communicator. 

Windos  üçün  Mosaic  –  sənədə  baxış  proqramlarından  bir 

olub,  istifadəçi  ilə  ünsiyyətdə  olmaq  üçün  çox  sadə  qrafiki 

interfeysə malikdir və  formatlaşdırılmış Web-sənədlərini ekran-

da təsvir etmək imkanı verir. Onun mənfi cəhəti brauzer tərkibinə 

daxil olmayan qrafik fayllarla, audio və video təsvirlərlə işləmək 

üçün  standart  əlavə  proqram  təminatının  qurulmasını  tələb 

etməsidir. 

Web-  sənədlərə  baxış  keçirən  və  onları  redaktə  edən 

proqramlar arasında ümumi qəbul edilmiş brauzerlər  – Netscape 

Communicator  və  Microsoft  İnternet  Explorer  brauzerləri  ən 

rahat  və  çox  funksiyalıdırlar.  Onlar  vasitəsilə  ekranda  istənilən 

əməliyyyat sistemi mühitində və şəbəkədə komputerin işləməsini 

təmin  edən  istənilən  konfiqurasiyalı  komputerdə  yaradılmış 

sənədləri təsvir etmək mümkündür. 

 

---