67
mənasızdır. Azərbaycanın bu danışıqlarda iştirakı işğalçı Ermənistanın maraqlarına
xidmət edir. Ermənistan danışıqlar yolu ilə Dağlıq Qarabağı ilhaq etmək şansını və
manevrlər imkanını saxlayır. Vasitəçilər yaxşı bilirlər ki, bu danışıqlar işğal
olunmuş ərazilərin həmişəlik Ermənistana təhvil verilməsinə doğru aparır. Ona
görə də Azərbaycanın danışıqlardan çıxmaq cəhdlərinin qarşısını bütün vasitələrlə
alırlar. Azərbaycan on altı il ərzində səbrlə danışıqları davam etdirməklə
beynəlxalq təşkilatlar qarşısında bütün öhdəliklərini yerinə yetirmiş, beynəlxalq
hüquq normalarına hörmətlə yanaşdığını nümayiş etdirmişdir. Danışıqların heç
bir nəticə verməməsinin məsuliyyəti vasitəçilərin üzərinə düşür. Ermənistanın
əsassız iddialarının qarşısında əlacsız qalan, ədalətli və prinsipial mövqe tuta
bilməyən vasitəçilərin "xidmətlər"indən birmənalı şəkildə imtina olunmalıdır.
Azərbaycan öz mövqeyini beynəlxalq təşkilatlar qarşısında əsaslandırmalı və
danışıqları birtərəfli qaydada dayandırmalıdır. Altıncısı, torpaqlarımız yalnız hərb
yolu ilə işğaldan azad oluna bilər. Beynəlxalq təşkilatların ədalətli mövqe tutmaq
istəməməsi, Ermənistanın işğalçı və ilhaqçı iddialarından geri çəkilməməsi bu yolu
labüd edir. Məsələnin digər tərəfi mənəvi amillərlə bağlıdır. Ermənilərin silahla
zəbt etdiyi ərazilər silahla da geri alınmalıdır. Bu, millətin və dövlətin əxlaq,
ləyaqət və qürur məsələsidir. Azərbaycanın milli qürurunun özünə qaytarılması
üçün qalibiyyətli müharibə hava və su kimi vacibdir. Qüruru öldürülmüş millət və
dövlət labüd məhvə məhkumdur. Tarix bunun nümunələrini dəfələrlə göstərmişdir.
Azərbaycan işğalçı Ermənistana qarşı uğurlu hərbi əməliyyatlar aparmaq üçün
bütün imkanlara malikdir. Bu müharibə Azərbaycan tərəfi üçün işğala qarşı
yönəlmiş ədalətli müharibədir. Beynəlxalq hüquq normaları Azərbaycanın
müharibəni başlamasına imkan verir. Birləşmiş Millətlər Təşkilatının
Nizamnaməsinin 51-ci maddəsində işğala məruz qalmış ölkə və xalqın işğalçıya
qarşı bütün vasitələrlə, o cümlədən hərbi yolla mübarizə aparmaq hüququ aydın
şəkildə göstərilir. Beynəlxalq təşkilatların işğala qarşı müharibə aparan ölkəyə hər
hansı sanksiya tətbiq etmək hüququ yoxdur. Azərbaycanın müharibə aparmaq üçün
maliyyə, maddi və insan resursları kifayət qədərdir. Bu resurslar Ermənistanın az
vaxt ərzində darmadağın edilməsi üçün kifayətdir. Ciddi resursları olmayan
Ermənistanın xarici donorlara bəslədiyi ümidlər əbəsdir. Xarici donorların
Ermənistana davamlı və kifayət qədər yardım edəcəkləri real deyildir. Mənəvi-
psixoloji üstünlük də Azərbaycanın tərəfindədir. Azərbaycan Ordusu öz torpaqları
uğrunda qisas və intiqam hissi ilə vuruşacaqdır. Ermənilərin isə özgə torpağında
ruh yüksəkliyi ilə döyüşəcəyi mümkün deyildir. Azərbaycan potensial hərbi
müttəfiqlər baxımından da üstündür. Bir sıra dövlətlərin Azərbaycanı
dəstəkləyəcəyi, on azından bitərəf qalacağı şəksizdir. Hər hansı xarici dövlətin
Ermənistanı ciddi şəkildə dəstəkləyəcəyi ilə bağlı ehtimallar isə həddindən artıq
şişirdilmişdir. Bu baxımdan ehtimal olunan ölkələrin daxili problemləri və
68
Azərbaycanla bağlı maraqları nəzərə alınmalıdır. Əlbəttə, müharibə böyük risq və
təhlükələrlə bağlıdır. Ona görə də müharibəyə hər tərəfli hazırlıq işləri aparılmalı,
bütün amillər nəzərə alınmalı, əlverişli şərait və vaxt seçilməlidir. Lakin istənilən
halda müharibə qaçılmazdır. Azərbaycan hətta uzunmüddətli və fasiləsiz
müharibəyə də hazır olmalıdır. Bu ölüm-dirim, millətin və dövlətin varlığı-yoxluğu
məsələsidir. Burda tərəddüdlərə, şübhələrə, qeyri-müəyyənliyə artıq yer yoxdur.
Bu müharibəni biz başlamamışıq, amma biz başa çatdırmalıyıq. Vaxt da gözləmir,
ildırım sürəti ilə bizim əleyhimizə işləyir.
Beləliklə, Beynəlxalq təşkilatlar, böyük dövlətlər Qarabağ məsələsinin
ədalətli prinsiplər əsasında nizama salınmasını, işğala məruz qalmış Azərbaycanın
haqlı mövqeyini müdafiə etmək istəmirlər. Onlar bölgədə sabitliyin qorunub
saxlanılmasında maraqlıdırlar.Lakin ötəri və müvəqqəti tədbirlərlə sabitliyi
saxlamaq mümkün deyildir. Davamlı sabitlik yalnız ədalətli yanaşma ilə əldə oluna
bilər. Ermənistan Rusiyanın dəstəyi ilə əldə etdiyi qələbə eyforiyasından tədricən
uzaqlaşır və bu "qələbə"nin onun üçün hansı fəlakətləri hazırladığını anlamağa
başlayır. Müharibənin və atəşkəs dövrünün acı həqiqətlərindən dərs götürmüş
Azərbaycan isə məğlubiyyəti qələbəyə çevirmək əzmindədir. Qüdrətli və ləyaqətli
millətə, dövlətə doğru aparan yol Qarabağdan keçir. Başqa yol yoxdur!
Xronologiya
Eradan əvvəl IV əsr. Arsax-Qarabağ vilayətinin də daxil olduğu Azərbaycan
Albaniya dövləti yaradılır.
VII əsr. Qarabağ Ərəb xilafəti dövlətinin tərkibinə daxil edilir. Vilayətin əhalisinin
böyük əksəriyyəti islam dinini qəbul edir.
IX əsr. Qarabağ Sacilər dövlətinin təkibində.
XII əsr. Qarabağ Atabəylər dövlətinin təkibində.
XIV-XV əsrlər. Qarabağ Qaraqoyunlu və Ağqoyunlu dövlətlərinin tərkibində.
XVI-XVIII əsrlər. Qarabağ Səfəvilər dövlətinin təkibində.
1750-ci il. Qarabağ xanlığı yaradılır.
14 may 1805-ci il. Qarabağ xanlığı Rusiya dövlətinin himayəsini qəbul edir.
1823-cü il. İlk rəsmi siyahıyaalmaya görə, indiki Dağlıq Qarabağ ərazisində
yaşayan 18563 ailədən yalnız 1559-u və ya 8,4%-i erməni ailələridir.