293
azadlıq davasında.
Ziyarətgahların daş-divarında
inamsızca Allah-Allah sözünü
pıçıldayır dodaqlar.
Bir-birini ölümlə hədələyib,
sonra keçmiş olsun deyir
daşlarda öpüşən dodaq izləri.
Döyüşlərdə arxadan vurulan əsgərin
qanlı tabutuna bükülən bayraqdı
vətənin dəfn olan aşikar sevdası.
Yolların heç biri haqqa aparmaz,
Qibləyə dönükdü insanın üzü.
Hər gün dərgahın səmtini
səhv salır Azan səsi,
sirri faş olan dualar uçur-uçur
bir türlü imana çatmır.
Əkmək azadlığın acı qanıdı,
savaşın mayası bərəkət nəfsidi.
Hikkəli dualar göyün üzündə
didir bir-birini qarğa-quzğun tək...
Aman vermədən öldürən də,
aman diləyən də Tanrını səslər.
İmdada hər zaman fələk yetişər.
(“Azərbaycan” jurnalı, № 9, 2016, Səh: 153).
294
Bu şeirin müasir Azərbaycan verlibri (özgür şeiri) kimi
kamil bir əsər olduğuna heç bir şübhə yoxdur. Dəyanətin
şair intonasiyası sanki bir qeyri-tüccari “Azan” səsini
andırır.
“Qurani-şərif”in həqiqi qutsal səc sədasından seçilməyən
şair avazı özgür poeziyadan başqa heç bir metrika
ölçüsündə belə təsirli səslənə bilməzdi. Şeirdəki zəngin
daxili ritm ilə uğurlu seqmentizasiya böyük peşəkarlıqla
birləşdirilmişdir. D.Osmanoğlu yalnız öz səsi və öz sözü ilə
deyil, həm də öz fəlsəfəsi ilə sanki qarşıdan gələn Tarixlə
danışır.
Keçmişin günah/ -kar qəbrindən//
şərəf və təslim/ fitvası çıxmaz.//
Burada 5+5 bölgüdən gələn “baraban ritmi”az
keçmədən seqmentlərlə bölünərək, aksentiv şeirin
yüksələn və hədələyici inqilabi notlarına çevrilir:
Torpağın donqarı //
padşahların /sakinsiz türbələridi.//
Tarixin yanlış qüruru //
qətl olmuş əsgər/ ruhudu//
azadlıq davasında.//
Vladimir Buriç haqlıdır ki, verlibr şairlərində “müəlliflik
haqqı” o qədər yuxarıdır ki, onların nəinki bütün
yaradıcılığı, hətta ayrı-ayrı şeirlərinin də hər biri xüsusi
poetik sistemə, bədii-texniki “özəlliklərə”malikdir.
Məncə, eyni poetik prinsiplə Vladimir Buriçin
“Abidələr”(Pamyatniki) şeirinə yanaşmaq lazım gəlir:
Şar- pamyatnik boqu
Ellipsoidı- pamyatniki prorokam
295
Tetraedr- kubiçestiçeskiy pamyatnik Çaru
Luna – pamyatnik Solntsu v qipse
Solntse- pamyatnik Lune v bronze
Stol- pamyatnik ustoyçivosti
Stul- pamyatnik usidçivosti
Sır- pamyatnik qazirovannoy vode
Sosudı- pamyatniki soderjimimomu po
sposobu otritsatelnoqo obyoma
Pamyatnik Pyotru I-- pamyatnik “pradedu ot
pravnuka”
Vse mı- jivıye pamyatniki svoyemu rodu
Pamyatniki
Şar- pamyatnik boqu
Hava ilə cocukca üfürülmüş bir şarı Allahın heykəli
kimi tanıya bilmək üçün dünyaya kinsiz və maskasız
həmin uşağın saf nəzərləri ilə baxa bilmək lazımdır.
Qəti əminəm ki, “Mən başqa cür düşündüyümcə,
özüməm”- deyən şairdə yalnız belə bir saflıq ola
bilərdi.
Azad şeirin ən yüksək növü özgür şeirdir,
verlibrdir. Özgür şeir (beynəlxalq terminlə verlibr)
termini ilə adlandırdığımız bu poeziyanın heca və
əruz vəznli şeirin ritmik ünsürlərini tam tərk etməmiş
sərbəst
şeirin
(rusca
volnıy
stix)
fərqli
xüsusiyyətlərini daha çox onların hər birinin əsas
nümayəndələrinin yaradıcılığında izləmək lazımdır.
296
Azad şeirin sərbəst vəznli növünə misal olaraq
Bəxtiyar Vahabzadənin yazdığı bir sıra şeirlər maraqlı
nümunələrdir. Məsələn , şairin “Qara zurna” şeirində
4 hecalı təqtilərin sərbəst düzülüşü ritmik
monotonluq yaratsa da, bu şeirdəki əski türk
şeirindən
gələn
alliterativlik
və
assonativlik
elementləri onun ifadə gücündəki zəifliyi aradan
qaldırmışdır. Şeirdə “q” və “ş” səslərinin yaratdığı
uyğunluq ahəngi, “a” saitinin sevinc yaradan diffuz
axını bədii sözün səmimiliyinə şübhə yeri qoymur:
Qah-qah çəkib/ şaqqıldadı/ qara zurna.//
4+4+4
Uçub getdi/ qatarına// 4+4
Qatarından/ ayrı düşən/ bala durna.//
4+4+4
Bu səs düşmən/ qulağında// 4+4
Bir qəhqəhə,// 4
Bir gülüşdü.// 4
Qəniminə/ divan tutan,// 4+4
hüdudlardan/ çölə atan// 4+4
Oğuz babam/ yada düşdü.// 4+4
Qafiyə üçün də şair bir-iki uyğun söz götürməklə
ənənəvi şeirin rundamentlərini qoruyub saxlamağa
çalışmışdır: “zurna-durna”, “ gülüşdü-düşdü”, “tutan-
atan”və s. Əlbəttə, heç bir şairə nəyi necə yaz əmri
Dostları ilə paylaş: |
