Namiq Atabəyli Azad şeir və onun poetikası
Yüklə 3,74 Mb. Pdf görüntüsü
|
322 Cümhuriyyətinin yaradıcısı, dahi respublikaçı xadim M.K.Atatürkün Orta Doğuda türklüyün 5 min illik keçmişi vardır tezisinə həmkarlıq etmişdir. Bu tezis bir hipoteza deyil, tarixin dərin qatlarından gələn “elmi faktların”-- arxeoloji tapıntıların, arxaik yazı nümunələrinin ÇAĞDAŞ insan ilə “danışan aqlünativ-iltisaqi dillər”inin canlı səsidir.- Red.). Bu mövqe gənc mütəxəsisin Poetika çərçivəsindən çıxmadan, yaxın elm sahələrinin də nailiyyətlərindən yararlanaraq, bütün azad Avrasiyçılıq ruhuna, onun ən qədim mənəvi qatlarına işıq salmaq, nüfuz etmək cəhdi sayılmalıdır. Elmi məqsədləri ilə bərabər, bu mövqe həm də Ümumavrasiya xalqlarının tarixi taleyinin və mədəniyyətinin ortaqlığını ifadə edir (- Müəllif belə bir tezisi ruspərəst-şovinist Kommunist rejimi şəraitində irəli sürməklə, çağa görə aşırı cəsarət və böyük həyati risk göstərmişdir. Bu onun sonradan filoloji fəaliyyətinə sədd yaratmış, elm sahəsində diskrimaniyasına yol açmışdır.- Red.). Müəllifin Azad şeiri köləlikdən keçməmiş Avrasiya superetosunun ümumi mənəvi mirası kimi qiymətləndirməsi onun bu bədii-estetik sistemi sənaye və postsənaye əslərinin ictimai-siyasi formasiyalarından asılı bir estetik cərəyana- yalnız modernizmə bağlamağa çalışan hakim ideoloji-estetik məktəblərə qarşı qəti prinsipial fəlsəfi-estetik mövqeyidir. Bu, tədqiqatçının Avrasiya xalqlarının tarixinə və taleyinə ümumi yanaşmanın zəruriyyətindən doğan baxış açısıdır. N.Fərəcovun 323 (Atabəylinin)tədqiqatından gətürdiyimiz aşağıdakı fikirlər onun yeni filoloji-fəlsəfi sisteminin əsas prinsipini bariz nəzərə çarpdırır:“Çağdaç oxucu üçün Söz varlığın məna kərpicidir. Alman türkoloqları Türk dillərinin ən gözəl keyfiyyəti kimi sözlərimizin ilk heca seqmentinin əsas leksik məna daşıyıcısı olmasını xüsusi qeyd etmişlər. Bu dərin ilahi məğz Türklüyün ilk Avrasiya köklərindən irəli gəlir. Azad şeir vəzni nəinki dünən, elə bu gün də kontinental Avrasiya taleyimizin ortaq tarixi təməlidir.” Yazılı ədəbiyyatın əski verlibr nümunələrinin yalnız Qədim Türk Yazılı abidələrində hifz olunması, habelə kanoik forma alması bir möcizə deyil, N.Fərəcova görə, Ümumavrasiya tarixi inkişaf xəttinin və yolunun xüsusi göstəricisidir. Bu şeirlərdə Avrasiya geosiyasi məkanında ictimai-mədəni və bioloji mövcudiyyəti təhdid edilən superetnik bir varlığın dış təhlükələrə qarşı müqaviməti və etnokultral mübarizəsi bədii ifadəsini tapmışdır. Göytürk xaqanı Bilgə xaqan tərəfindən öz qardaşı Gültekinin şərəfinə ucaldılmış Daş bitikdə, yazılı daş kitabədə Yollık Təkin tərəfindən 38 hərfi işarə ilə yazılmış əsərdən gətirilmiş bu kiçik bir parçada Ümumavrasiya Azadlıq ruhunun bədii təcəssümü necə də aydın ifadə edilmişdir: 1. Tenri tək tenqridə bolmuş Türk Bilgə kağan bu ötgə olurtum sabımın tüketi esitgil ulayu ini yegünün oğlanım biriki oğuşum, budunum, biriyə Şadapit begler, yiriya tarkat buyruq begler, otuz tatar... 324 2. Tokuz oğuz begler buduni bu sabımın edgüti esid katiğdi tinqla: İlgerü kün toğsika, birigeru gün örtusinqaru kuriqaru gün batsikinqa, yiriqaru tün örtusinqaru anda içrəki budun köp mana görür, bunca budun. 3. Köp itdim. Ol amta anyıq yok. Türk kaqan ötükən yış olursa iltə bunq yök... Çağdaş dillə ifadəsi: 1.Tanrı kimi göydə olmuş Türk Bilgə xaqan bu zamanda taxta oturdum. Sözümü axıracan eşit, xüsusən qardaş oğlu, oğlum, bütün qohumum, millətim, güneydəki şadlar, bəylər, qüzeydəki tərxanlar buyruq bəyləri, otuz tatar... 2.Doqquz oğuz bəyləri, milləti! Bu sözümü yaxşı eşit, dürüst qulaq as. Şərqdə gündoğana, güneydə günortasına, qərbdə günbatana, qüzeydə gecə ortasına qədər, onun içindəki millət hamısı mənə tabedir. Bu qədər millət 3.Hamısını nizama saldım, o indi pis deyildir. Türk xaqanı Otugen cəngəldə otursa, eldə sıxıntı və qəm yoxdur... N.Fərəcov bu parçaya yeni modern şeir forması, çağdaş verlibr şəkli verib, kiçik bir dəyişikliklə aşağıdakı tərtibata salmışdır: Yüklə 3,74 Mb. Dostları ilə paylaş:
|