Namiq atabəYLİ
Yüklə 53,14 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- , bu böyük pedaqoqun pedaqoji irsi indiyəcən tamamən diqqətdən kənarda qalmışdır. Belə ki, şair-pedaqoqun yazıb
- Soltan Məcid Qənizadə kimi ölməz pedaqoqların... yetişməsində də önəmli tarixi rol oynadı .
- Həsənim, şimdi qıl behiştə xüram, Onda Seyyid Əzimə söylə salam: Key məhin şairi-bədii-kəlam, Bir xəbər tutmazsan vətəndənmi
- Kəndimizdən deyil, zəmanədənmi Ömrün heç 50 yaşına belə çata bilməyən Sabir öz “ahıl çağında” rəhmətlik Seyidə təkrarən bir müəllim kimi üz tutub, ondan
- “Cəfər, ey nuri- dideyi-Seyyid!”
- Cəfər, ey nuri-dideyi-Seyyid! Qönçeyi-növrəsideyi-Seyyid! Üləma haqqını riayət qıl.
5 gürcü pedaqoqu A.Zaxarov ―Qafqaz tatarlarında xalq təhsili‖ adlı məqaləsində yazırdı: ―O, birinci dərəcəli Ģair kimi tanınmaqdadır. Onun bədii əsərlərindən ―Ġlham dəqiqələri‖ adlı əsəri Təbrizdə nəĢr edilmiĢdir. ―ġirvan xanlığının tarixi‖ adlı bir əsər də yazmıĢdır ki, hələ də çap olunmamıĢ qalır.‖ 53 illik qısa ömrü ərzində Hacı Seyid Əzimin təkcə yazdığı qəzəlləri hesablasaq, görərik ki, o, 1000-dən yuxarı belə miniatür- Ģedevrlər yaratmıĢdır. Klassik ədəbiyyatımızın bu son nəhəngi öz qısa ömrü ərzində gələcək nəsillərə dəryaca bədii irs qoyaraq, bu dünyanı yarımçıq həyatla tərk etdi. Onun qəzəl, qəsidə, mədhiyyə, mərsiyə, növhə, sinəzən, nət, minacat, rübai, qitə, müxəmməs, müsəddəs, tərci və tərkibbənd, həcv, təxmis, təmsil, mənzum hekayə, məktub, satira və s. yaradıcılığından hələ dəryadan bir damla belə çap üzü görmüĢdür. Seyid Əzim ədəbi okeanı hüdudsuz və intəhasızdır... O, zamana, məkana və kitaba sığmayan bir əbədiyyətdir. Hacı Seyid Əzim ġirvaninin insanĢünaslığının mühüm bir qanadı onun Azərbaycanda ―Məclis‖ adlandırılan Qərb tipli ilk yeni məktəbdə müəllimlik fəaliyyətidir. BaĢqa sözlə desək, o, bizim ilk milli müəllimimizdir. Əgər M.F. Axunadovu milli maarifçilik hərəkatının baĢçısı sayırıqsa, heç Ģübhəsiz, Seyid Əzim də həmin məktəbin və hərakatın ilk milli müəllimidir. Çox təəssüflər ki , bu böyük pedaqoqun pedaqoji irsi indiyəcən tamamən diqqətdən kənarda qalmışdır. Belə ki, şair-pedaqoqun yazıb, lakin nəşr etdirə bilmədiyi “Rəbiül-ətfal (Uşaqların baharı), “Tacül- kütub” (Kitabların tacı), “Məcmueyi-asari-Hacı Seyid Əzim Şirvani” və s. adlı dərs və müntaxabat kitabları dövrün rus və digər milli ziyalıları tərəfindən yüksək qiymətləndirilmiş, hətta Zaqafqaziya ibtidai məktəblər müfəttişi A.Çernyayevski özünün tərtib və nəşr etdirdiyi azərbaycanlılar üçün “Vətən dili” kitabında bu materiallardan geniş istifadə etmişdir. 6 Seyidin hələ 1874-cü ildən də 5 il daha əvvəldən, (1869-cu ildən) Ģəxsi təĢəbbüsü ilə baĢlayan bu maarifçilik yolu onun həyat odisseyasının ən önəmli bir xəttidir.Yeni tipli məktəb ideyasını o, müəyyən mənada, dövrün bir çox ġirvanəsilli münəvvərləri ilə, konkret desək, XIX əsrin 70-90-cı illərinin görkəmli maarif və mətbuat xadimləri Cəlal Ünsizadə (―Ziya, ―Ziyayi-Qaqaziyyə,‖— 1879-1884,-- qəzetlərinin, ―KəĢkül‖ jurnalının redaktoru), xüsusən onun qardaĢı—Hacı Səid Ünsizadə ilə birgə gerçəkləĢdirmiĢ, beləliklə Azərbaycanda müasir təhsil hərakatının əsasını qoymuĢdur. Ruhani Ġdarəsinin üzvü olan Hacı Səid əfəndi ―Məclis‖ adlı bu məktəbi Ruhani Ġdarəsinin təlimatına istinadən yaratmıĢ, 1877-ci ildə Tiflisə, Qafqaz Sünni Ruhani Ġdarəsinə ezam edilərək, burada həmçinin xüsusi maarif mətbəəsi açmıĢ, ―Ziya‖ (―Ziyayi-Qafqaziyyə‖) adlı maarifçi qəzet təsis etmiĢdir. Deməli, dövrün milli mətbuatında fəal çıxışlar edən Seyid Əzim həmçinin Azərbaycan milli mətbuatının ilk korifeylərindən biridir. Onun “Əkinçi”, daha sonralar “Ziya”, “Ziyayi-Qafqaziyyə”, “Kəşkül” və s. dövri mətbuatımızadakı publisistik çıxışları tariximizin öyrənlməmiş qalan ən parlaq səhifələrindəndir. Qısa 53 illik ömrünün 19 ilini (34 yaşından) Azərbaycanda ilk yeni (Avropa) tipli məktəbdə müəllimlik fəaliyyətinə həsr etmiş Seyid Əzim xalqımız üçün M.Ə.Sabir kimi satirik dühaların, Soltan Məcid Qənizadə kimi ölməz pedaqoqların... yetişməsində də önəmli tarixi rol oynadı. Məhz Ģair-pedaqoq Seyid Əzimin verdiyi milli təhsilin nəticəsi idi ki, 13 yaĢlı M.Ə.Sabir onun ġamaxıdakı ―Məclis‖ adlı ―üsuli-cədid‖ məktəbində öyrəndikləri əsasında cəmi bir ildən sonra, 1875-ci ildə öz etnik kimliyi barədə satirik planda uĢaq düĢücələrini poetik Ģəkildə belə dilə gətirmiĢdi: Babam sünni, nənəm Ģiə, dürək mən, Nə farsam mən, nə hindəm mən, Türək mən! 7 Muğanda muğbeçə, məsciddə əkbər, Təfavüt yox... Həqiqətdə zirək mən!.. Ölməz satirik M.Ə.Sabir sonralar yazdığı ―Ənin‖ (Ah-nalə) Ģeirində milli mətbuatımızım atası Həsən bəy Zərdabiyə onun cənazəsi baĢında üz tutaraq demiĢdi: Həsənim, şimdi qıl behiştə xüram, Onda Seyyid Əzimə söylə salam: Key məhin şairi-bədii-kəlam, Bir xəbər tutmazsan vətəndənmi? Ürəfa məskəni olan Şirvan Cühəla xabgahidir əlan; Bizi iğfal edən bu nüktə həmən Kəndimizdən deyil, zəmanədənmi? Ömrün heç 50 yaşına belə çata bilməyən Sabir öz “ahıl çağında” rəhmətlik Seyidə təkrarən bir müəllim kimi üz tutub, ondan Vətənin və Zəmanənin (Tarixin) aqibətini soruşurdu. Yalnız Seyid Əzim olmaq lazım idi ki, yerli qaragüruhun fəal dəstəyi ilə şəxsi məktəbinin bağlatdırıldığıı, 1879-cu ildən çarizmin “siyasi cəhətdən şübhəli şəxs” hesab edərək pedaqoji fəaliyyətdən uzaqlaşdırdığı bir tarixi şəraitdə sonacan mücadilə apararaq, Vətənin , Xalqın (Türklüyün) və Tarixin qarşısında tam haqlı olduğunu sübut edə biləsən. Azərbaycanımızın yeni tipli ilk Məktəbinin ilk pedaqoji xadimi, ilk Böyük Müəllimi olmaqla, Seyid Əzim ġirvaninin öz oğluna söylədiyi: “Cəfər, ey nuri- dideyi-Seyyid!” xitabı bütün Azəri gəncliyi üçün əbədi bir Atalıq müraciətidir. Sözün hər mənasında, bu dahi Ģair-pedaqoq öz timsalında milli həyatımızda ilk Müəllim-Ata obrazının əsl nümunəsi olmuĢdur. Cəfər, ey nuri-dideyi-Seyyid! Qönçeyi-növrəsideyi-Seyyid! Üləma haqqını riayət qıl. Yüklə 53,14 Mb. Dostları ilə paylaş:
|