Neft-qaz quyularinin tamamlanmasi

istinad halqası
yerləşdirilir.

---

İstinad halqası eni 30-40mm, qalınlığı 15-20mm, daxili keçid
diametri borunun diametrindən 60-75mm kiçik hazırlanan çuğun
halqadır (şayba şəklindədir). 
Əsas vəzifəsi sementləmə prosesində sementləmə tıxaclarını
saxlamaqdır. Bəzən istinad halqasında bir dəlik əvəzinə bir neçə
dəlik olur. 
Qeyd edək ki, sementləmədən sonra istismar kəmərinin
içərisindəki sement daşının qazılması birləşmələrdəki möhkəm-
liyi pozmaq kimi çətinliklərlə əlaqədardır. Ona görə də daban
suları olmayan lay şəraitində quyu quruluşunu layihələndirdikdə
quyunu bir qədər əlavə dərinliyə (20-25m) qazımaq məsləhət
görülür. Bu zaman istismar kəmərinin aşağı ucunda boruların
içərisində qalan sement daşını qazımağa ehtiyac olmur.
Qoruyucu kəmərlərin quyu lüləsi üzrə mərkəzləşdirmək və
halqavari fəzadakı qazıma məhlulunu tamponaj məhlulu ilə
tamam əvəz etmək üçün qoruyucu boruların xarici səthinə
mərkəzləşdirici fənərlər bağlayırlar.
Onların tipləri:
1.Elastik-yaylı;
2.Sərt (qabırğavari).
Ümumiyyətlə, fənərlər quyunun sementlənən intervalında
kavernalar olamayan hissələrdə qoyulur. 
MÖVZU-21.
İSTISMAR KƏMƏRININ HESABLANMASI
Quyu ağzı bağlandıqda kəmərin içərisində yüksək təzyiq
yaranır. Bu səbəbdən kəməri göstərilən təzyiqə qarşı
möhkəmliyini saxlamalıdır.
Quyuda neft, qaz, su fontanı baş verdikdə açıq fontanın qarşısını
almaq üçün quyu ağzındakı preventoru bağlayan zaman aralıq
kəmərinin daxilində yaranan maksimal təzyiq aşağıdakı kimi
hesablanır:

---

P
dz
=P
ℓe
-ρ
f 
(ℓ-z); 0 ≤ z ≤ L olduqda,
Burada, γ
f
– lay flüidinin sıxlığıdır.
-Quyuda udulma baş verdikdə daxili təzyiq
P
dz
=ρ
k
(z-H), burada H ≤ z ≤ L
-Quyu ağzı açıq olan zaman quyuda neft-qaz-su fontanı zamanı
daxili təzyiq:
P
dz
=ρ
k
·z, burada 0 ≤ z ≤ L
Aralıq qoruyu kəmərində hesabatın aparılmasında xarici, daxili
izafi təzyiq, öz çəkisindən yaranan oxboyu yük və borunun
seksiyalarının seçilməsi istismar kəmərinin hesablanmasında
göstərilən qayda ilə aparılır:
Qazılan quyunu məlum olan parametrlərinə görə quyu ağzında 
və H, h, L, L
0
dərinliklərdə xarici və daxili izafi təzyiqlərin 
qiymətləri təyin olunur, nəticədə isə izafi təzyiqlər epürü 
qurulur.
Kəmərin hesablanmasını aparmaq üçün görüləcək iş 
proseslərində yaranan ən ən böyük P
x.iz
və P
d.iz
əsas götürlür.
Qoruyucu kəmərin hesablanma ardıcıllığı aşağıdakı kimi
aparılır.
1.
Xarici və daxili izafi təzyiqlər epürü qurulur və boruların
hesablanması quyuda aşağıdan yuxarıya aparılır.
2.
Möhkəmlik ehtiyat əmsalı n
1
seçilir, xarici izafi təzyiq
epüründə n
1
·Pxİ
L
hesabatı aparılandan sonra alınan qiymətə
uyğun gələn boru cədvəldən seçilir. Bu elə seçilməlidir ki, P
kr 
≥
n
1
PxJ
L
. Boruları ən az möhkəmlik qrupuna malik olan D markalı
borudan başlayaraq seçmək lazımdır. Əgər D borusunun qrupu
göstərilən şərti təmin etmirsə, onda daha yüksək möhkəmlik
qrupu olan borunu seçmək lazımdır.
Kəmərin ℓ
1
bölməsi üçün seçilmiş borunun daxili izafi təzyiqə
n
2
-yə davam gətirdiyi yoxlanılır.
3.
1-ci seksiyanın yuxarı ucundakı xarici izafi təzyiq müəyyən
edilərək cədvəldən, 2-ci seksiya üçün elə boru seçilir ki, onun
P
kr
təzyiqi L
1
dərinlikdə təzyiqə bərabər olsun.

---

4. 
2-ci seksiya üçün P’
kr
təyin edilir ki, biraya uzunluğu ℓ
1
olan
1-ci seksiyanın çəkisi təsir edir.
Epürdə P’
kr
qiyməti müəyyən edilməklə 2-ci seksiyasının
buraxılma dərinliyi L’
1
müəyyən edildikdən sonra 1-ci
seksiyanın uzunluğu ℓ
1
=L-L’
1 
təyin olunur.
Bundan sonra cədvəldən 1-ci seksiyanın Q’ çəkisi təyin edilir.
5. 
İkinci seksiyanın uzunluğunu təyin etmək üçün 3-cü seksiya
üçün seçiləcək borunun möhkəmlik qrupu 2-ci seksiyadakından
zəif olan boru axtararaq cədvəldən epürə uyğun P
kr
olan boru
seçilir, seçim edildikdən sonra epürdə olnun buraxılma dərinliyi
L
2
təyin edilir. 2-ci seksiyanın uzunluğu ℓ
2
=L
1
-L
2
olduğundan
Q
2
-nin çəkisi hesablanır.
6
. 1-ci və 2-ci seksiyalarının (Q
1
+Q
2
) çəkisinin cəmi
hesablandıqdan sonra 3-cü seksiya üçün P’
kr 
hesablanaraq təyun
olunur. Təyin edilmiş P’
kr
qiymətinə əsasən epürdən 3-cü
seksiyanın buraxılma dərinliyi təyin olunur. Bundan sonra 2-ci
seksiyanın uzunluğu müəyyən edilir ℓ’
2
=L’
1
+L’
2.
Seksiyanın
çəkisi Q
2
təyin edilir. 
Bundan sonra 2-ci seksiyanın yuxarı borusu üçün n
2
=P
T
/P
d.iz.
əmsalı tələbata uyğun alınırsa hesabat davam etdirilir.
7
. 3-cü seksiyanın uzunluğunu tapmaq üçün, 4-cü seksiya üçün
cədvəl dən P
kr
uyğun olan boru seçilir və epürdən L
3
seçilir.
8
. 3-cü seksiyanın uzunluğunu tapmaq üçün 4-cü seksiya üçün
P’
kr
hesablanaraq müəyyən edildikdən sonra 4-cü seksiyanın
buraxılma dərinliyi L’
4
təyin edildikdən sonra ℓ’
3
=L’
2
-L’
3 
tapılır
və Q
3
hesablanır.
9
. Yuxarıdakı ardıcıllıqla quyu ağzına qədər bütün seksiyalar
hesablanaraq seçilir. Seksiyaları seçəndən sonra boruların
dartılmaya möhkəmliyi Q ≤ [P] yoxlanılır. [P] – borunun
dartılmaya buraxıla bilən yükdür. Seçilmiş boru üçün [P]-ni
cədvəldən istifadə etmək lazımdır