Neft-qaz yataqlarının işlənməsinə mədən geofiziki üsullarla nəzarət

İstismar quyularında

İşləyən quyuda		Dayandırılmış quyuda
Əsas üsullar	Əlavə üsullar	Əsas üsullar	Əlavə üsullar
İmplus - neytron karotaj	Neytron karotajı (NQK, NK-İ)	İmpuls - neytron karotajı	Neytron karotajı (NQK, NK - İ)
Qamma - karotaj	Laya maddələr qarışdırılmış mayenin vurulması	Qamma - karotaj	Laya maddələr qarışdırılmış mayenin vurulması
Termometr	Oksigen karotajı	Termometr	Kiçik tezlikli akustik karotaj
Qamma - sıxlıqölçən	Dielektrik nəmlilik ölçən	Akustik sementölçən	İnduksion qalınlıqölçən
Rezistivimetr	Pyezometr	Qamma - qamma sement və qalınlıq ölçən	Layın boru ilə sınağı
Mexaniki debitomer	Akustik sementölçən	Termoinduktiv debitomer	Kabellə buraxılan sınaq cihazı
Termoinduktiv debitomer	Qamma - qamma sement və qalınlıq ölçən	Mayenin sıxlığını ölçən qamma üsulu	Radioaktiv güllə ilə atəş
Mufta lokator (süzgəc açılmış intervalda)	Mayenin duzluluğuna görə neytron karotajı		Oksigen karotajı
Mikrokavernomer	Süzgəc açılmış intervalda mufta lokator		Süzgəc açılmış intervalda mufta lokator, Pyezometr

Əksər ədəbiyyatlarda kompleks tam və xüsusi ki­­mi iki növə ayrılır.
Tam kompleks o halda istifadə edilir ki, bir-biri ilə əlaqəli məsələlər bir­lik­də öyrənilir: layların cari doyumluğu, layların istismar xüsusiyyətləri, kəmər­ar­xa­sı maye hərəkətinin təyini və s. Tam kompleks qu­yu­da süzgəc açılmış və açıl­ma­mış interval­larda tətbiq oluna bilər (cədvəl 2 a və b).

Cədvəl 2 b

Vurucu quyularda
İşləyən quyuda		Dayandırılmış quyuda
Əsas üsullar	Əlavə üsullar	Əsas üsullar	Əlavə üsullar
Mexaniki sərfölçən	Radioaktiv izotopların laya vurulması	Termometr, Akustik sementölçən	Laya mayeyə qarışdırılmış maddənin vurulması
Termometr	Pyezometr	Qamma - qamma sementölçən və qalınlıqölçən	İnduksion qalınlıqölçən
Termoinduktiv sərfölçən	Akustik sementölçən	Qamma - karotaj	Süzgəc açılmış intervalda mufta lokator
Qamma - karotaj	Qamma - qamma sement və qalınlıqölçən		Termoinduktiv sərfölçən
Süzgəc açılmış intervalda mufta lokator	Laya mayeyə qarışdırılmış maddənin vurulması		Pyezometr
Mikrokavernomer	Süzgəc açılmış intervalda mufta lokator

Kompleks tətbiq edilən quyular xüsusiyyətinə gö­rə istismar və vurucu qu­yu­lara ayrılır ki, onlar da, öz növbəsində, işləyən və dayandırılmış kimi iki növə bölünür.

Xüsusi kompleksdən müxtəlif və fərdi məsələ­lərin öyrənilməsində istifadə edilir: neft-su və qaz-neft kontaktlarının vəziyyətinə nəzarət, işləyən layın istis­mar xüsu­siy­yətinin qiymətləndirilməsi, quyuların tex­ni­ki vəziyyətinin öyrənilmə­si, quyu tex­no­loji avadan­lıq­larının optimal iş rejiminin seçilməsi və s.
Hər bir kompleksə əsas və əlavə geofiziki üsul­lar daxil olur. Əsas üsullar kifayət qədər sınaqdan çı­xa­rıl­mış, lazımi qədər müxtəlif növ quyu cihazları ilə tə­min edilmiş və ya gələcəkdə təmin ediləcək üsul­lar­dır.
Əlavə üsullar o zaman tətbiq edilir ki, əsas üsul­ların nəticəsi öyrənilən geoloji məsə­lələrin dəqiqli­yi­nin təyininə zəmanət vermir. Əsas və əlavə üsullardan təşkil edil­­­miş kompleks xüsusi kompleks adlanır. Se­çi­lmiş xüsusi kompleks yatağın geo­loji quruluşuna, quyuların texniki xüsusiy­yətinə, istifadə zamanı lazı­mi quyu cihazlarının olub-olmamasına və neft-qaz ya­taq­larının istismar xüsusiyyətinə uy­ğun olaraq dəqiqləşdirilir.
Neft-qaz yataqlarına nəzarət əvvəldən hazırlan­mış plan üzrə aparılmalıdır. Belə ki, tam və xüsusi kom­plekslərlə öyrənilən quyuların sayı, quyularda ye­ri­nə yetiriləcək tədqiqatın müddəti, fon (ilkin) ölçüləri və s. əvvəlcədən dəqiqləş­diril­məlidir.
Nəzarət işlərinin planı mədən tapşırıqları və qu­yuda tədqiqat işlərinin şə­rai­­tinə uyğun olaraq müəy­yən­ləşdirilməlidir. Tapşırıqlara uyğun olaraq üsulla­rın ümumi və təfsilatlı növləri seçilməlidir.
Ümumi tədqiqat quyunun bütün oxu boyu ye­ri­nə yetirilir. Bu səbəbdən də, onların quyuda tətbi­qi bö­yük miqyasda və ölçü işləri böyük sürətlə aparı­lır. Bu da onunla əlaqədardır ki, alınan nəticələrin dəqiqli­yinə təlabat o qədərdə yüksək ol­mur (yəni, bu halda lokal geoloji məsələlərə (dəstələrin sərhədi, quyunun cari də­rinliyi və s.) baxılır).
Təfsilatlı tədqiqat işləri əsasən quyunun müəy­yən intervalında (karbohidrogenlə doyumlu kollektor­lar yerləşən intervallar) həyata keçirilir. Bu halda qa­lın­lığa görə buraxılan dəqiqliyə təlabat yüksək olmaq­la bərabər, ölçü işləri kiçik sü­rətlə və xüsusi (kiçik) miqyasda yerinə yetirilməlidir.
Ümumi tədqiqat işlərində ölçülən əyrilər 1:500 və ya 1:200 miqyasında, təfsilatlı tədqiqatda isə əsasən 1:200, bəzi hallarda isə 1:50 miqyasında qeyd edi­lir.