Nəqliyyat fakultəsi Geomatika kafedrası Fənnin adı: Şəhər tоrpaqlarının monitorinqi və mühafizəsi

Mövzu üzrə yoxlama sualları
Şəhər torpaqlarının fiziki-coğrafi xüsusiyyətləri nədir?
Şəhər torpaq növlərinin ekoloji xüsusiyyətləri nədir?
Şəhərlərlə ətraf mühitin qarşılıqlı əlaqəsi dedikdə nə başa düşülür?
Bakı şəhəri torpaqlarının ekoloji funksiyalarına təsir edən əsas amillər hansılardır?
Şəhər torpaqlarının ekoloji monitorinqinin rolu nədən ibarətdir?

Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi
Azərbaycan Memarlıq və İnşaat Universiteti
Nəqliyyat fakultəsi
Geomatika kafedrası
Fənnin adı: Şəhər tоrpaqlarının monitorinqi və mühafizəsi
Mövzu: 5.Torpaqların monitorinqi və mühafizəsinin əsas xüsusiyyətləri

MÜHAZİRƏNİN PLANI

1. 
   Şəhər torpaqların monitorinqi anlayışı.
   
2. 
   Torpaqların monitorinqinin məqsədləri.
   
3. 
   Torpaqların monitorinqinin vəzifələri.
   

Ədəbiyyat siyahısı

1. 
   İsmayılov A.İ. Azərbaycan torpaqlarının informasiya sistemi. Bakı, "Elm", 2004. -308 s.
   
2. 
   İsmayılov A.İ. Kadastrın əsasları. Ali məktəblər üçün dərslik. Bakı, 2008. -212 s.
   
3. 
   Mehdiyev A.Ş., İsmayılov A.İ. Coğrafi informasiya sistemləri. Dərslik. Bakı, "Müəllim", 2011. - 232 səh.
   
4. 
   Варламов А.А. Мониторинг земель: Учебное пособие. Москва, 2000. -156 с.
   
5. 
   Наджафова С.И., Исмаилов Н.М. Экологическое состояние почвенного покрова города Баку и пути улучшения его качества. Москва, ИНФРА – М. 2018. -173 с.
   
6. 
   Сизов А.П. Мониторинг и охрана городских земель 2-е изд. перераб. и доп. Москва. Из-во МИИГАиК, 2009. -265 с.
   
7. 
   www.vevivi. Мониторинг и охрана городских земель.
   

Torpaqların monitorinqi və mühafizəsinin əsas xüsusiyyətləri
Azərbaycan Respublikasında torpaqların monitorinqi torpaq üzərində müşahidə və tədqiqatların aparılması, məlumatların hazırlanması və ötürülməsi formalarında həyata keçirilir. Torpaqların monitorinqi ətraf mühitin monitorinqinin tərkib hissəsi kimi Azərbaycan Respublikasının vahid torpaq fondunda aparılır və aşağıdakıları nəzərdə tutur:
-müntəzəm müşahidələr, aerofotogeodezik və kartoqrafik tədqiqatlar əsasında dövlət, bələdiyyə və xüsusi mülkiyyətdə olan torpaq sahələrinin təyinatının, ölçülərinin, sərhədlərinin, digər kəmiyyət göstəricilərinin dəyişməsi;
-torpaqlarda baş verən keyfiyyət göstəricilərinin dəyiş-məsinə nəzarət etmək və qeydə almaq məqsədilə torpaq sahələrində müntəzəm torpaq, iqlim, aqrokimyəvi, geobotaniki, geomorfoloji və digər tədqiqatların aparılması.
Torpaqların monitorinqi əsasında torpaqların ekoloji vəziyyəti, istifadəsi və mühafizəsi barədə proqnozlar, proqramlar, xəritə və bülletenlər, digər məlumatlar hazırlanır. Torpaqların monitorinqi respublika, regional və yerli proqramlar əsasında mülkiyyət formasından asılı olmayaraq, ixtisaslaşdırılmış layihə-axtarış və elmi-tədqiqat müəssisələri tərəfindən aparılır.
Torpaqların monitorinqi Azərbaycan Respublikasının inzibati-ərazi vahidləri üzrə vahid metodologiya əsasında aparılır. Torpaqların monitorinqinin aparılması qaydaları müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən təsdiq edilmiş əsasnamə ilə müəyyən edilir.
Hər bir ölkənin davamlı inkişafı əsaslarından biri – səmə-rəli istifadənin təşkili və torpaqların ayrılmaz hissəsi olan təbii ehtiyatların qorunmasıdır.
Torpaqda tədbirlərin həyata keçirilməsi ilə bağlı qərarlar, mütləq onun vəziyyəti haqqında müxtəlif məlumatların təhlili əvvəlcədən verilməlidir. Bütün bu, torpaqların kompleks – dövri müşahidələrin təşkili üçün ehtiyacı müəyyən edir.
Qədim zamanlardan təbii mühitin müşahidələri praktiki insan fəaliyyəti ilə bağlıdır. Lakin ətraf mühitin hədəf müşahidələri sistemini müəyyən edən "monitorinq" anlayışı yalnız XX əsrdə elmi istifadəyə təqdim edilmişdir. Belə müşahidələrin əhəmiyyəti tez-tez mənfi təsirinin artması ilə əlaqədə insan fəaliyyətinin təbiət komponentlərinə təsir etməsi ilə bağlı yaranmışdır hansı ki, onların dəyişikliklərinə gətirirdi, bəzi hallarda geri dönülməzliyinə. Müəyyən mənada, monitorinq – ətraf mühit haqqında qiymət və proqnoz üçün informasiya müşahidə sistemidir, bu dəyişikliklərin təbii proseslərin fonunda antropogen komponentinin vurğulanması məqsədi də yaranmışdır.
Torpaqların monitorinq əhəmiyyəti və zəruriliyi ilk dəfə 1972-ci ildə Stokholmda keçirilən ilk beynəlxalq ekoloji konfransda qeyd edilmişdir. Artıq o zaman prinsipcə torpaqların vəziyyətinə görə müşahidələrin yeni yanaşmasının əhəmiyyəti əsaslandırılımışdır. Əvvəllər toplanmış informasiya səpələnmişdir, özü ilə yerli, birdəfəlik müşahidə və müşahidə göstəriciləri nisbətən məhdudluğu ilə səciyyələnir.
Torpaqların mühafizəsi, səmərəli istifadəsi, torpaq və onun bərpası üçün ünvanlı idarə işlərinin həlləri zamanı bu məlumatdan istifadə etməyə icazə verilmir.