Ön sözün müəllifi: İsa Həbibbəyli
Yüklə 0,55 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- ZƏNGƏZUR QIRĞINLARI “ZƏNGƏZUR”DA
- “Qızılcıq kəndində hələ bu gecəki qədər adam olma- mışdı. Evlər, küçələr, xırmanlar adamla dolmuşdu. Onlar
- “Çirkin, bitin, aclığın törətdiyi tif, ishal xəstəliyi o bədbəxt insanların ikinci amansız düşməni olmuşdu. Hər
31 olsa, aşıq-aşkar büruzə verir, Peterburqdan gələn xəbərlər əyalətlərə də çatır, fəhlə və kəndlilərin öz haqları uğrunda mübarizəyə başlaması ucqarlardakı insanlarda da mübarizə əzmi yaradır. Xüsusilə Birinci Dünya Müharibəsində dün- yaya hökm edən Çar Rusiyasının, Romanovlar sülaləsinin əbədi, məğlubedilməz imicinin dağılması onları da ruhlan- dırır, şimaldan əsən küləklər ucqar dağ kəndlərini də oyadır. Böyük dövlətlərin siyasətinin, dünyanı yenidən bölmək planlarının acı nəticəsi olan müharibənin gətirdiyi faciələri gözləri ilə görüb salamat geri qayıdan, eləcə də Bakı neft mədənlərində işləmiş Vahan, Suren, Şahmərdan yeni cəmiyyət uğrunda mübarizənin ilk müjdəçiləridir. Yazıçı ro- manda həyat həqiqətinə sadiq qalıb, görüb müşahidə etdiyi gerçəklikləri qələmə alıb. Bu həqiqətlərdən ən əsası odur ki, Qafqazda şura höku- məti ən gec Zəngəzurda bərqərar olub. Hələ 30-cu illərə kimi bu dağlarda yeni quruluşu qəbul etməyən qaçaqlar ələ keçməz olmuşdular, 30-cu illərin sonunda Moskvadan gələn təlimata uyğun respublika 1-cisi Mircəfər Bağırov ən döyüş- kən, peşəkar dəstənin başında Zəngəzurda sovetlərin haki- miyyətini tam və qəti bərpa etməyə gəlmişdi və Zəngəzur camaatına bu gəliş baha oturmuşdu. Əliyanlı tərəflərdə başıpapaqlı qalmamış, hamısı güllələnmişdi. Və bunun əsas icraatçıları da erməni millətindən olan əsgər və zabitlər idi. Bizi bu kitabçada maraqlandıran əsas məsələ Zəngəzur faciələrinin “Zəngəzur” romanında bədii inikasıdır, tarixi həqiqətlərin bədii təsviridir. Romanın I cildi 1952-ci ildə, II cildi 1957-ci ildə çap olunmuşdu. 2-ci kitab işıq üzü görəndən az sonra 1957-ci ilin 18 dekabrında Əyyub Abasov 52 yaşında qəflətən vəfat etdi. Yaxınları, doğma, əzizləri onun ölüm sirrinin hələ də sadəcə işə gedərkən qəfil ürəktutması ilə bağlı olduğuna inana bilmirlər .
32
"Azərbaycanlıların soyqırımı haqqında" Azərbaycan Respublikası Prezidenti Heydər Əliyevin 26 mart 1998-ci il tarixli 690 nömrəli Fərmanından sonra aşkara çıxan arxiv sənədləri, araşdırma və tədqiqatların nəticələri bir daha XX əsrin əvvəllərində Zəngəzur faciələrinin miqyasını göstərmiş oldu, Azərbaycan Respublikası müstəqillik qazandıqdan sonra xalqımızın tarixi keçmişinin obyektiv mənzərəsini yaratmaq imkanı əldə edildi, uzun illər gizli saxlanılan, üzərinə qadağa qoyulmuş həqiqətlər açıldı, təhrif edilmiş hadisələr özünün əsl qiymətini aldı. Əyyub Abasovun tariximizin Zəngəzur faciələrinə ayna tutan "Zəngəzur" romanı müsəlman azərbaycan türk və kürdlərinin erməni nizami ordusu tərəfindən əvvəlcədən planlaşdırılmış deportasiya və soyqırımına güzgü tutan, bu sahədə ədəbi boşluğu dolduran ən yaxşı əsərdir, həm də ona görə ki, bu roman real həyatı əks etdirir, bu həyat isə tari- ximizə faciələrlə, qanla, göz yaşları, minlərlə insanın faciəsi kimi yazılıb və 70 ildən çox bu qanlı-qadalı hadisələr barədə danışmaq, yazmaq qadağan edilib. Totalitar sovet - KQB rejiminin meydan suladığı, erməni-daşnak millətçilərinin və onların fiziki-mənəvi varislərinin, nifrət virusu daşıyıcıla- rının Azərbaycanın partiya-sovet, hüquq-mühafizə orqanla- rında özlərinə rahatlıqla yer tutduğu, geniş anti-türk, anti- azərbaycan, anti-müsəlman şəbəkəsi yaratdığı bir zamanda bu gerçəkliyi qələmə alması tarixi və ədəbi hadisə idi. Məhz ona görə də Azərbaycan Respublikası Prezidenti- nin "Azərbaycanlıların soyqırımı haqqında" 1998-ci il 26 mart tarixli fərmanının icrasının ardıcıl və mütəşəkkil şə- kildə həyata keçirilməsi ilə bağlı 30 mart 1999-cu il tarixli 111№-li Prezident Fərmanı ilə təsdiq edilmiş tədbirlər pla- nında Əyyub Abasovun "Zəngəzur" romanının Azərbaycan və rus dillərində təkrar nəşri də (30 çap vərəqi) nəzərdə
33 tutulurdu. Bu heç də təsadüfi hal deyil, əksinə dövlətimizin apardığı məqsədyönlü siyasətin obyektiv nəticəsidir ki, azərbaycanlıların soy-qırımından bəhs edən bu nadir bədii əsərin təkrar nəşri aktual məsələ kimi meydana çıxır. "Zəngəzur" romanından alınan bu parçada Anadolu və Qafqazda törətdiyi qanlı qırğınlarla adını tarixin bədnam siyahısına yazmış general Andronikin komandanlığında erməni nizami qoşun hissələrinin günahsız, onları gözləyən dəhşətli bəlalardan, hər şeydən xəbərsiz dinc müsəlman əhaliyə qarşı planladığı qanlı soyqırım və deportasiyanın fəlakətli mənzərəsi görünür. “Qızılcıq kəndində hələ bu gecəki qədər adam olma- mışdı. Evlər, küçələr, xırmanlar adamla dolmuşdu. Onlar yayın bu gözəl gecəsində bu kəndə qonaq deyil, ölümün pəncəsindən qurtulub gəlmişdilər. Bu adamlar dağıdılmış, yandırılmış ayrı-ayrı kəndlərdən: Şəkidən, Ağudidən, Vağüdidən, Uruddan, Qarakilsədən gəlmişdilər. Hamısı Andronikin topunun, tüfənginin ağzından qurtarmışdı. Lakin fəlakət onları yenə izləyirdi...”bala, vay”, “bacı, vay”,”ata, vay”, “yazıq balam, qaldı”, “yurdum, komam yandı”, “çö-rək...” fəryadı, ürəkləri yandıran ah-naləsə- sindən qulaq tutulurdu...bu ətrafda yeməyə ot da, gicitkan da qalmayıb... Andronik qoşununu və erməni əhalisini Go- rusda bir meydana toplayıb “qələbə” münasibəti ilə onları təbrik etmiş və demişdi: “Gördünüzmü, Türkiyədə qırılan ermənilərin intiqamını Zəngəzur müsəlmanlarından necə alıram! İndi mən qalan müsəlman kəndlərinin də daşını daş üstə qoymayacağam.” Bəlanın digəri sağ qalanların canını almaqda elə bil ki Andronikin qaniçən dəstəsi ilə yarışmaqda olan aclıq, xəs- təliklər idi. Mağara, kahalara doluşmuş insanların halı tük ürpədir...“Çirkin, bitin, aclığın törətdiyi tif, ishal xəstəliyi o
Yüklə 0,55 Mb. Dostları ilə paylaş:
|