38
Karo, öz vəzifəsini unudub, yumşaqlıq göstərən keşişə
gözünü ağartdı. Mesrop səsini kəsdi. Karo dedi:
-Bizim davamız hələlik türklərlə yox, bolşeviklərlədir.
Məqsədimiz isə böyük Ermənistan yaratmaqdır. Dənizdən-
dənizə uzanan bir Ermənistan! Buna nə deyirsiniz, cənab?
Sizin bolşeviklərə və biz daşnaklara münasibətinizi bilmək
istəyirəm.
-Mən nə bolşevikəm, nə daşnak. Böyük Ermənistan
yaratmaq fikrinə düşməyiniz də, cırtdanın özünü dəvə boy-
da sanması kimi gülünc bir şeydir. Erməni milləti yaşamaq
istəyirsə, arxasını böyük və qüvvətli dövlətlərə söykəmə-
lidir. O da Britaniya dövlətidir!
-Xeyr, biz ayrı yaşayacağıq. Rusiya imperatorluğunun
devrilməsindən istifadə edib, müstəqil yaşayacağıq.
- Yaşayın, baxaq! Hünərinizi göstərin.
- Erməni millətinin taleyi, gələcəyi həll olunduğu,
müstəqil bir dövlət kimi özünü dünyaya tanıtmaq istədiyi
bir dövrdə, heç bir erməni oğlunun öz yaxasını kənara
çəkməyə ixtiyarı yoxdur!
-O sözləri burda deməkdənsə, gedin Ermənistanı işğal
etmək istəyən türk ordusunun qarşısını alın!
-Bəs siz?
-Mənim öz fikrim və yolum var.
-Çox yaxşı! – deyə Karo ayağa qalxdı. Mesrop da ye-
rindən durdu. – Hər halda Ermənistan hökuməti sizin öz-
başına hərəkət etməyinizə razı olmayacaq!
-Mən uşaq deyiləm, nə edəcəyimi özüm bilirəm! – deyə
Andronik sərt cavab verdi. – Gedə bilərsiniz!
Karoyla keşiş pərt halda otaqdan çıxdılar.”
"Zəngəzur" romanını əldə edib oxuya bilməyənlər üçün
təqdim etdiyimiz bu geniş sitatda bu parçada hər şey var;
erməni millətçilərinin türklərə nifrəti, intiqam, qisas, başqa
xalqlara kin-küdurəti, rus, ingilislərin əl buyruqçularına
çevrilməsi, tarixi türk torpaqlarında saxta dənizdən dənizə
39
Ermənistan dövləti yaratmaq planları, yeni qurulan Ermə-
nistan Milli Şurasının da, bolşeviklərin də belə "ümummilli
məsələlərdə" daşnaklarla, "ingilislərin xəfiyyəsi kimi türk-
lərə qarşı çıxan" Andronik kimi vampir xislətli generalla ey-
ni fikirdə olmaları əyani görünür. 1918-20-ci illərdə Qara-
bağ, Zəngəzur və Naxçıvanda baş verən hadisələr Rusiya və
Osmanlı dövləti ilə yanaşı, Amerika, Almaniya, Fransa və
İngiltərə kimi dövlətlərin də nəzarəti altında idi. O vaxt
Zaqafqaziyadakı İngilis missiyasının başçısı general Tom-
sonun planına görə, Yevlaxdan Həkəri çayına qədər olan
ərazilər Azərbaycan hökumətinin, Həkəri çayından qərbdəki
bütün Zəngəzur ərazisi Andronikin idarəçiliyinə verilməli
idi. Andronikin viranedici hücumları da burdan güc, qüvvət
alırdı. Və XX əsrin sonlarında Zəngəzurun Azərbaycan Res-
publikasında qalmış digər 3 bölgəsi-Laçın, Qubadlı, Zəngi-
lanın da işğalı məhz əsrin əvvəllərində yazılıb "dobro"su
verilmiş ssenarinin tamamilə həyata keçirilməsinin nəticəsi
idi, böyük dövlətlərin razılığı ilə həmin plan ermənilərin
xeyrinə yekunlaşmışdı.
"Zəngəzur"dakı bu sözlər o illərdə yazılıb nəşr olun-
muşdur ki, Ermənistan SSR-in və dünyanın bütün ölkələrinə
səpələnmiş erməni başbilənləri guya 1915-ci ildə Anadoluda
türklər tərəfindən ermənilərin soyqırıma məruz qalmasının
ildönümlərinə açıq və gizli şəkildə ciddi hazırlıqlar görürdü.
Q.Qəribçiyanın, S.Xanzadyanın, A.Mikoyanın, İ.Baqram-
yanın kitablarında Andronikin artıq "Xalq Qəhrəmanı", "Er-
məni xalqının Xilaskarı" obrazı yaradılırdı.
Ə.Abasov isə kitabın müxtəlif bölmələrində yeri gəldikcə
erməni millətçiliyinin iç üzünü konkret detallarla, obrazların
dili ilə, bədii lövhələrlə, inandırıcı dialoqlarla açır.
"Keşiş dedi:
- İçməmişdən qabaq iki sözüm var. – Hamı gözünü ona
zillədi. Keşiş davam etdi: - Pristav ağa buyurdu ki, Qafqaz
xalqlarının dillərini öyrənir. Bu yaxşıdır. Amma qabaqca
