Orta Əsrlərdə Yaşamış azərbaycanli aliMLƏR
Yüklə 4,41 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- İmam Əbü’l-Fəzl Surxab ibn Əbü’l-Qərib ibn Yəhya Urməvi
- Şeyx Fəxrəddin Əbu Əli İbrahim ibn Yusif ibn Abdullah Urməvi
- Zeynəddin Əli ibn Əhməd ibn Əli ibn Urməvi
- Əbu’r-Ruh Fərəc ibn Əbu Bəkr ibn Fərəc Urməvi
- Fəxrəddin Həsən ibn Əli ibn Əhməd ibn Əli ibn Hüseyn əl-Hüseyni Urməvi
- Həkim Əbu Səid Urməvi
- Qiyasəddin Əbü’l-Fəzl Muhəmməd ibn Muhəmməd ibn Əbu Bəkr Urməvi
- Şeyx Əbdürrəhim ibn Əbdülkərim Urməvi
Şəmailü’l-Osmaniyyə‛, ‚Silsilənamə‛ və ‚Zübdətü’t-Təvarix‛ adlı əsərləri mühafizə edilir. British Library-də isə Loqman Urməvinin ‚Şahnaməyi Ali-Osman‛ və ‚Mücməlü’t-Tomar‛ adlı əsərləri saxlanılır.
Şafi’i məzhəbinə mənsub fəqih idi. Bir müddət Hələbdə yaşamış və buradakı mədrəsələrdən birinə rəhbərlik etmiş, müdərris olmuşdu. Hələb şəhərinin tarixini yazmış Kəmaləddin ibnü’l-Adim onunla bağlı maraqlı bir hadisəni öz əsərində qeyd etmişdir. İmam Əbü’l-Fəzl Surxab Urməvinin müdərrisi olduğu Hələbəki mədrəsənin həyətində bulaq var idi. Bulağın ətrafında içində balıqların olduğu hovuz tikilmişdi. Bir gün həmin mədrəsənin müəllimi olan fəqihlərdən bir neçəsi öz paltarlarını bu hovuzda yumuşdular. Sabunun təsirindən hovuzdakı balıqlar ölmüş və Əbü’l-Fəzl Surxab Urməvi bundan xəbər tutan kimi həmin fəqihləri mədrəsədən qovmuşdu. Mədrəsədəki işlərindən qovulan şəxslər bununla bağlı Hələb hakimi Məlikü’z-Zahirə (öl. 1216) şikayət etmişdilər. Məlikü’z-Zahir isə xeyli ədalətsiz bir qərar verərək imam Əbü’l-Fəzl Surxab Urməvini tutduğu vəzifədən azad etmiş və Ərbilə göndərmişdi. Əbü’l-Fəzl Surxab Urməvi buradakı Müzəffəriyyə mədrəsəsinə müəllim təyin olunmuşdu. Lakin o, bu mədrəsədə dərs verdiyi vaxtlarda xəstələnmişdi. İbnü’l-Adim alimlə həmin mədrəsədə görüşdüyünü qeyd etmişdi. Bir müddət sonra Əbü’l-Fəzl Surxab Urməvi Ərbildəki Darü’l-Zayf qonaq evinə aparılmış və burada yaşamağa başlamışdı. O, vəfatından bir müddət əvvəl sahib olduğu qul və kənizləri azad etmiş, bütün var- dövlətini onlara və ehtiyacı olan insanlara paylamışdı. O, cümlədən şəxsi kitabxanasını da xeyriyyə məqsədiylə bağışlamışdı. Onun kimsəsi, yəni övladı yox idi. Alim h. 11 cəmadiəlaxir 607-ci ildə (30 noyabr 1210) Ərbildə, Darü’l-Zayfda vəfat etmişdi 1646
.
Mühəddis idi. H. 642-ci ildə (1244) qardaşı Şərəfəddin Muhəmmədlə birlikdə Misirdə şeyxü’ş-şərif Kəmaləddin Əbü’l-Həsən Əli ibn Şüca’ əl-Abbasidən hədis dərsləri almış,
1646
İBNü’l-ADİM, Buğyətü’t-Tələb, C. VIII, s. 225-226. onun yanında imam Buxarinin ‚Səhih‛ini oxumuşdu 1647
. Ölüm tarixi məlum deyil. XIII əsrdə yaşamışdır.
Hənbəli məzhəbinə mənsub fəqih idi. Həyatı haqqında ətraflı məlumat yoxdur. Zeynəddin Əli Urməvi ‚Cəvahirü’t-Təbsir fi İlmü’r-Ruya‛ adlı əsərin müəllifi idi. Alim h. 835-ci ildə (1432) vəfat etmişdir 1648 .
Əbu’r-Ruh Fərəc ibn Əbu Bəkr ibn Fərəc Urməvi Şafi’i məzhəbinə mənsub fəqih idi. Əbu’r-Ruh Fərəc Urməvi fəzilətli, saleh və xoşrəftar insan idi. Xorasanın Nəvqan 1649
şəhərində təhsil almış, Muhəmməd ibn Əbü’l-Abbasdan fiqh öyrənmişdi. Əbu Səd Nasir ibn Səhl Bağdadi, Muhəmməd ibn Əbu Sə’d ibn Həfs Nəvqani və Əbu Səid Fərruxzadədən hədis və təfsir dərsləri almışdı. Mərv və İraqa səyahət etmiş və burada tədrislə məşğul olmuşdur 1650 . Ölüm tarixi məlum deyil. XI-XII əsrdə yaşamışdır.
Seyyid Şərəfəddin Əbü’l-Hüseyn Əli Urməvinin (öl. 1356) nəticəsi idi. Ulu babası kimi o, da naqibü’l-əşraflığa təyin olunmuşdu. Bir müddət Misir Məmlüklü dövlətində qaziəsgər müvini vəzifəsini də icra etmişdi. Fəxrəddin Həsən Urməvi yaxşı təhsil almasına və alim olmasına baxmayaraq bədxərc idi. Bədxərcliyi onun müflisləşməsinə səbəb olmuşdu. Fəxrəddin Həsən Urməvi büdcədən ayrılmış vəsaitin aidiyyatı üzrə xərclənməməsi səbəbiylə, əmir Ərənbuğa adlı başqa bir məmurla birlikdə, tutduğu vəzifədən azad edilmişdi. H. 853-cü ilin səfər ayında (aprel 1449) vəfat etmişdi 1651
.
1647
İBNü’l-FUVATİ, Məcməü’l-Adab , C. IV/3, s. 67-78. 1648
KƏHHALƏ, Mu’cəmü’l-Müəllifin, C. II, s. 396. 1649
Nəvqan-İranın şimali-şərqində, Tus şəhəri yaxınlığında, indiki Məşhəd vilayəti ərazisində yerləşirdi. 1650
SƏM’ANİ, Kitabü’l-Ənsab, C. I, s. 74-75. 1651
SƏXAVİ, Zəvu’l-Lami’, C. II, s. 44. XII əsrdə yaşamış tanınmış azərbaycanlı təbiblərindən biri idi. Nişaburda yaşayan həkim Əbu Səid Urməvi burada Fəxrülmülkün 1652 övladlarına müxtəlif fənnlərdən xüsusi dərslər vermişdi. O, Fəxrülmülkdən aldığı məvacibi toplayaraq 1000 dinara çatdırdıqdan sonra tədrisdən və insanlarla ünsiyyətdən uzaqlaşaraq sadəcə elmi tədqiqatla məşğul olmaq istəmiş, lakin 880 dinar toplaya bildikdən sonra vəfat etmiş və arzusuna qovuşa bilməmişdi. Həkim Əbu Səid Urməvi kəlama dair ‚Kitab fi’l-Alih‛, fəlsəfə sahəsində ‚Kitabü’l-Məntiq‛, ehtimal ki, həndəsəyə dair ‚Şərhü’l-Məqaləti’l- Əvvəli və’s-Saniyə min Kitabi-Uqlidis‛ adlı əsərlərin müəllifi idi. Bunlardan sonuncusu qədim yunan alimi Evkidin əsərlərindən birinə yazılmış şərhdir. Ölüm tarixi məlum deyil. Vəzir Fəxrülmülkün ölüm tarixi ilə müqayisə edərək həkim Əbu Səid Urməvinin XII əsrdə yaşadığını söyləmək olar. Zəhirəddin Beyhəqi öz əsərində həkim Əbu Səid Urməvinin söylədiyi dəyərli kəlamlardan iqtibaslar etmişdi 1653 .
Qiyasəddin Əbü’l-Fəzl Muhəmməd ibn Muhəmməd ibn Əbu Bəkr Urməvi XIII əsrdə yaşamış təsəvvüf əhlinə mənsub qari idi. Vətəni Urmiyəni tərk edib şərq ölkələrinə gedərək buradakı alimlər və fəzilətli insanlarla görüşüşdü. Daha sonra Bağdada gəlmiş və h. 650-ci ildə (1252) Bağdadın mühəddislərindən hədis dinləmişdi. H. 666-cı ildə (1268) Marağaya qayıtmışdı. İbnü’l-Fuvati onun mülayim və xoşrəftar insan olduğunu, gündüzlər demək olar ki, əksər hallarda, oruclu oldğunu qeyd etmişdir 1654
. Ölüm tarixi məlum deyil.
Hənəfi məzhəbinə mənsub mühəddis idi. Dəməşqdə yaşamışdı. Şeyx Şihabəddin əl- Hisbaninin tələbəsi olmuş, ondan hədis dərsləri almışdı. Şəmsəddin Səxavi h. 865-ci
1652
Fəxrülmülk 1094-cü ilə qədər Suriya Səlcuqlu sultanı Tutuşun vəziri olmuşdu. Bu tarixdən sonra isə Böyük Səlcuqlu imperatorlarından Rüknəddin Börkyaruqun (1093-1104) vəziri olmuşdu. 1095-1096-cı illərdə Böyük Səlcuqlu imp-nda baş vəzir olan Fəxrülmülk atası vəzir Nizamülmülk kimi batıni-xaşxaşilər tərtib etdikləri sui-qəsdə uğrayaraq öldürülmüşdü. Daha ətraflı məlumat üçün bax: Aydın TANERİ, ‚Büyük Selçuklu İmparatorluğu’nda Vezirlik‛ , AÜTAD, C. V/8, İstanbul 1967, s. 75-187. 1653
BEYHƏQİ, Tətimmət Səuəni’l-Hikmə, v b 47; həmçnn bax: TƏRBİYƏT, Danişməndan, s. 106. 1654 İBNü’l-FUVATİ, Məcməü’l-Adab , C. IV/2, s. 1214-1215. Yüklə 4,41 Mb. Dostları ilə paylaş:
|