Orta Əsrlərdə Yaşamış azərbaycanli aliMLƏR
Yüklə 4,41 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Əbü’l-Qənaim Qanim ibn Hüseyn əl-Muşeyli Urməvi
- Müzəffər ibn Yusif Urməvi
- Yusif ibn Müzəffər ibn Yusif Urməvi
alim onun tələbələri arasında yetişmişdi. Zeynəddin Urməvi ‚Təriqü’l-Vazihat fi Əməlü’l-Münasixat‛, ‚Haşiyə ələ Nüzhətü’n-Nizar fi Qələmü’l-Ğubar‛, ‚Haşiyə ələ’l- Lüma’ li-İbnü’l-Haim‛ və ‚Şərhi-Mənzumə Fəthü’l-Vəhhab fi’l-Hisab‛ adlı əsərlərin müəllifi idi. Alim 11 şəvval 930-cu ildə (11 avqust 1524) vəfat etmişdi 1681 .
Əbü’l-Qənaim Qanim ibn Hüseyn əl-Muşeyli Urməvi Şafi’i məzhəbinə mənsub fəqih və mütəkəllim idi. Bağdadda Nizamiyyə mədrəsəsində təhsil almış, şeyxülislam Əbu İshaq Şirazinin tələbəsi olmuşdu. Təhsilini başa vurduqdan sonra Bağdaddan Nişapura getmiş və burada İmamu’l-Hərameyn ləqəbi ilə tanınmış əş’ari kəlamçısı Rüknəddin Əbü’l-Məali Əbdülməlik Cüveyni ilə tanış olmuşdu. O, Nişapurda İmamü’l-Hərameyndən kəlam elminin incəliklərini öyrənmişdi. Tez-tez elmi diskussiyalarda iştirak edən Əbü’l-Qənaim Urməvi İslam hüququ sahəsindəki dərin biliyi ilə tanınmışdı. Alim h. 525-ci ildə (1131) Urmiyədə vəfat etmişdi 1682
. Şeyx Zəkiyəddin Əbdülqadir ibn İbrahim ibn Muhəmməd ibn İbrahim ibn Abdullah ibn Yusif Urməvi Yaşadığı dövrün tanınmış mühəddislərindən idi. Şeyx Əbu İshaq İbrahim Urməvinin (öl. 1292) nəticəsi, Əbu Abdullah Muhəmməd Urməvinin (öl. 1312) isə nəvəsi idi. H. 735-ci ildə (1334) alim ailəsində anadan olmuşdu. Onun anası Zeynəb məşhur mühəddislərdən birinin qızı idi. Təəssüf ki, Şəmsəddin Səxavi bu şəxsin adını sadəcə ‚Kamaləddin‛ olaraq qeyd etmişdir. Lakin müəllif Zəkiyəddin Urməvinin uşaq yaşlarından etibarən babasının dostları olan Yusif ibn Əbdürrəhman əl-Mizzi (öl. 1341), Elməddin Qasım ibn Muhəmməd əl-Birzali (öl. 1338), Muhəmməd ibn Əhməd ibn Təmmam, Əbu Bəkr ibn Muhəmməd ibnü’r-Rza, Muhəmməd ibn Yusif ibn Dəvalə, Muhəmməd ibn Əbi Zöhr, Muhəmməd ibn Əbu Bəkr ibn Əbdüddaim, Əhməd ibn Hazim Dəməşqi kimi mühəddislərin məclislərində iştirak etdiyini bildirmişdir. Zeynəb
1681 İBNü’l-İMAD, Şəzəratü’z-Zəhəb, C. VIII, s. 99; BAĞDADLI, Hədiyyətü’l-Arifin, C. I, s. 663; ZİRİKLİ, Ə’lam, C. IV, s. 331. 1682
ƏSNƏVİ, Təbəqatu’ş-Şafi’iyyə, C. I, s. 62; İBN KƏSİR əl-ƏNSARİ, Zeyl Təbəqatü’l-Füqəhai’ş-Şafi’iyyə, v. 114a. bintü’l-Xubbaz, Sittülərəb bint Əhməd ibn Bədr, Fatimə bint İzzəddin ibn Cəmaə əl- Kinani kimi qadın hədis alimlərindən də hədis dinləmişdi. Ümumiyyətlə o, qadınlı- kişili 24-dən çox alimdən hədis dərsləri almışdı. Zəkiyəddin Urməvi hədis dərsləri vermiş və onun dərslərində çox sayıda tələbə iştirak etmişdi. İbn Həcər Əsqəlani, İbn Musa əl-Mərakeşi, Şihabəddin ibn Zeyd kimi alimlər onun tələbəsi olmuşdular. Zəkiyəddin Urməvi h. 821-ci ilin şəvval ayında (noyabr 1418) vəfat etmişdi 1683 .
Muhəmməd ibn İbrahim ibn Muhəmməd ibn Abdullah Urməvi Mühəddis idi. Fatimə bint İzzəddin ibn Cəmaə və başqa alimlərdən hədis dərsləri almışdı. İbn Həcər Əsqəlani, Muhəmməd ibn İbrahim Urməvinin dərslərini dinləmişdi. Alim h. 804-cü ildə (1402) Dəməşqdə vəfat etmişdi 1684 .
Hafiz Əbu Bəkr Əbdürrəzzaq ibn Əbdülqadir ibn Əbu Saleh Urməvi Hənbəli məzhəbinə mənsub siqa hədis hafizi, mühəddis idi. H. 18 zilqədə 528-ci ildə (9 sentyabr 1134) Bağdadda anadan olmuşdu. Atası şeyx Əbdülqadir Urməvi Bağdadın tanınmış hədis alimlərindən idi. Atasından və Bağdadın məşhur mühəddislərindən hədis dinləmişdi. Ziya əl-Məqdisi onun haqqında ‚hədis isnadı və mətnin araşdırılması sahəsindəki etina və dəqiqliyinə görə Bağdadda onun misli bərabəri yox idi‛ demişdi. Mühəddis olmaqla yanaşı o, həm də hənbəli məzhəbi üzrə tanınmış fəqih idi. Əbu Bəkr Əbdürrəzzaq Urməvi mömin, mütədəyyin insan idi. O, mütaliə və tədqiqat xaricindəki vaxtını ibadətlə keçirirdi. Tələbələrinə evində dərs verir, ehtiyacı olmadıqca evindən çıxmır və insanlarla çox az ünsiyyətdə olurdu. Onun tələbələri arasından Əbu Abdullah əd-Dübeysi, Muhəmməd ibn Mahmud ibnü’n-Nəccar (öl. 1245), Ziya əd-Dəməşqi, Nəcib Əbdüllətif, Təqi əl-Yeldani kimi alimlər yetişmişdi. Sonralar baş qazi olmuş oğlu Əbu Saleh ibn Əbdürrəzzaq Urməvi də atasından hədis və fiqh dərsləri almışdı. Əbu Bəkr Əbdürrəzzaq Urməvi son dərəcə təvazökar və gözəl əxlaqlı insan idi. Sələfi-salihin mənhəcinə sıx bağlı olan Əbu Bəkr Əbdürrəzzaq Urməvi kasıb və bəsit məişətə sahib idi. Buna baxmayaraq izzəti-nəfsindən ötrü heç kimdən heç bir şey istəməmiş və
1683
SƏXAVİ, Zəvu’l-Lami’, C. II, s. 367. 1684
SƏXAVİ, Zəvu’l-Lami’, C. III, s. 311. fəqirliyinə səbr etmişdi. Alim h. 6 şəvval 603-cü ildə (5 may 1207) vəfat etmiş və imam Əhməd ibn Hənbəlin (//780-855) qəbrinin yanında dəfn edilmişdi 1685 .
Müzəffər ibn Yusif Urməvi Mühəddis idi. Əbü’l-Qasım Hibətullah ibn Muhəmməd ibnü’l-Husayn əş-Şeybanidən (1041-1131) hədis dinləmiş və hədis elmlərinə dair bilikləri öyrənmişdi 1686
. Ölüm tarixi məlum deyil. Lakin onun tarixçi və mühəddis Əli ibn Həsən ibn Əsakirin (öl. 1175) müasiri olduğunu nəzərə alaraq XII əsrdə yaşadığını təxmin etmək olar. İbn Əsakir də Əbü’l-Qasım Hibətullah ibnü’l-Husaynın tələbəsi olmuş və onun yanında imam Əhməd ibn Hənbəlin (/) ‚Müsnəd‛ adlı hədis külliyatını oxumuşdu.
Müzəffər ibn Yusif Urməvinin oğlu idi. Katiblik və münşəat işlərində ixtisaslaşmışdı. Abbasi xəlifələrindən Nasir Li-Dinillah (1180-1225) onu işrafu’d-divan təyin etmişdi 1687 .
İşrafu’d-Divan və ya divan müşrifi orta əsrlər müsəlman dövlətlərində xeyli mühüm vəzifə idi. İşrafu’d-divan dövlətin baş maliyyə müfəttişi idi. Bu vəzifəyə təyin olunmaq üçün sadəcə hesab və maliyyə işlərində ixtisaslaşmaq kifayət etmirdi. Divan müşrifləri, maliyyə işlərini mükəmməl bilməklə yanaşı, mömin, saleh əməlli, ədalətli, dürüst və insaf sahibi insanların arasından seçilirdi. Çünki baş maliyyə müfəttişi istənilən dövlət orqanını təftiş edərək dövlətin ayırdığı maliyyə vəsaitinin aidiyyatı üzrə xərclənib- xərclənmədiyini, hər hansı bir maliyyə fırıldağı və korrupsiya halının olub-olmadığını müəyyən edirdi. Mülki və hərbi dövlət məmurlarının taleyi işrafu’d-divanın dövlət başçısına təqdim etdiyi raportlardan aslı olurdu. Maliyyə fırıldağı və korrupsiya səbəbiylə edam olunmuş bir çox yüksək rütbəli dövlət məmuru olmuşdur. Bu vəzifə o qədər mühüm idi ki, raşid xəlifələrdən Ömər ibn Xəttab (ا, 634-644), başqasını təyin etməyərək, bu işi şəxsən özü icra etmişdi.
1685
İBNü’l-İMAD, Şəzəratü’z-Zəhəb, C. V, s. 447. 1686
YAQUT əl-HƏMƏVİ, Mu’cəmü’l-Büldan, C. I, s. 154. 1687
YAQUT əl-HƏMƏVİ, Mu’cəmü’l-Büldan, C. I, s. 154. Yüklə 4,41 Mb. Dostları ilə paylaş:
|