Основные термины информационной безопасности

105 
Security flaw 
T
əhlükəsizlik  çatı  −  səlahiyyətlərin  təyin edilməsi  və  ya sistemin 
mühafiz
ə  vasitələrinin  yaradılması,  reallaşdırılması  və  ya idarə 
edilm
əsi zamanı buraxılan səhv, təhlükəsizliyin pozulmasına gətirib 
çıxara bilər. 
 
Security kernel 
T
əhlükəsizlik nüvəsi  –  Etibarlı  Hesablama  Bazasında  müraciətlər 
monitoru  konsepsiyasını  həyata  keçırən  proqram və  aparat 
elementl
əri. Onlar subyektlərin obyektlərə  bütün  giriş  cəhdlərini 
ayırmalı, dəyişdırılməkdən mühafizə olunmalı və öz funksiyalarını 
düzgün yerin
ə yetirmələri yoxlanılmalıdır. 
 
Security level 
T
əhlükəsizlik səviyyəsi  −  informasiyanın  kritiklik  səviyyəsini 
göst
ərən iyerarxik təsnifatın  (giriş  səviyyəsi) və  qeyri-iyerarxik 
kateqoriyaların kombinasiyası. 
 
Security metrics   
T
əhlükəsizlik  metrikaları  –  informasiya təhlükəsizliyi  üzrə 
faəliyyətin  qiymətləndirilməsi  ilə  əlaqəli  relevant  verilənlərin 
toplanması,  analizi  və  hesabat  verilməsi  yolu  ilə  qərar  qəbul 
e
dilməsini  asanlaşdırmaq,  faəliyyətin  məhsuldarlığını  və 
hesabatlılığı yaxşılaşdırmaq üçün nəzərdə tutulmuş alətlərdir. Sadə 
yanaşmada,  metrikalar  təhlükəsizliyi  ölçmək,  xüsusilə  təşkilatın 
təhlükəsizlik səviyyəsini ölçmək üçün standartdır. 
İnformasiya təhlükəsizliyinin səviyyəsini qiymətləndirmək üçün 
əsasən üç termin istifadə  edilir: ölçmə  (ing. measurement), 
göst
əricilər (ing. measures) və  təhlükəsizlik  metrikaları  (ing. 
security metrics). Onlar çox zaman sinonim kimi 
şlədilir (xüsusilə 
ikinci v
ə  üçüncü), çünki fəaliyyətdə  olan sistemlərdən emal 
edilm
əmiş  informasiyanın  (ing. raw data)  bilavasitə  toplanması 
zamanı  alınırlar.  Lakin bu terminlərin mənaları  müxtəlifdir,  emal 
edilm
əmiş  informasiyanın  toplanması  və  analizi  zamanı  müxtəlif 
h
ərəkətlər yerinə  yetirilir.  Təhlükəsizlik  metrikası  göstəricinin 

---

106 
k
əmiyyət qiymətlərini almaq üçün ölçülən sistemin bir və  ya bir 
neç
ə obyektinə ölçmə metodunun tətbiqinin nəticəsidir.  
 
Security Operations Center (SOC)  
T
əhlükəsizlik  Əməliyyatları  Mərkəzi  –  təşkilati  və  texniki 
s
əviyyədə 
t
əhlükəsizlik məsələləri ilə 
m
əşğul 
olan 
m
ərkəzləşləşdirilmiş bölmə. 
 
Security policy 
T
əhlükəsizlik siyasəti  −  əsasında  kritik  informasiyanın  idarə 
edilm
əsinin,  yayılmasının  və  mühafizəsinin  qurulduğu  qanunlar, 
qaydalar v
ə praktiki təcrübələr. 
 
Security policy model 
T
əhlükəsizlik siyasəti modeli − sistem üçün işlənmiş təhlükəsizlik 
siyas
ətinin formal təsviri.  Bu modeldə  kritik  informasiyanın  idarə 
edilm
əsini,  yayılmasını  və  mühafizəsini müəyyən edən formal 
t
əsvirlər verilməlidir. 
 
Security posture   
T
əhlükəsizlik  duruşu  –  daxili və  xarici təhdidlərə  ünvanlanan 
texniki v
ə qeyri-texniki elementləri (siyasət, prosedurlar və nəzarət 
kimi) 
əhatə edir. 
 
Sensitive information 
Kritik informasiya 
−  itirilməsi, qeyri-düzgün istifadəsi, 
modifikasiyası və ya açılması milli maraqlara ziyan vura bilən və ya 
milli proqramların yerinə yetirilməsinə mane ola bilən və ya ayrıca 
şəxslərin  maraqlarına  ziyan  vura  bilən, lakin bununla belə  milli 
müdafi
ə  və  ya xarici siyasət  maraqlarına  toxunmayan  istənilən 
informasiya. 
Kommersiya  sektorunda  kritik  informasiya  anlayışı 
analoji  daxil  edilir  −  itirilməsi, qeyri-düzgün istifadəsi, 
modifikasiy
ası  və  ya  açılması  şirkətin və  ya digər təşkilatın 
maraqlarına maddi və ya qeyri-maddi (mənəvi ziyan) formada ziyan 
vura bil
ən informasiya.  

---

107 
Separation of duties 
V
əzifələrin  bölünməsi  –  kritik  informasiya üçün məsuliyyətin elə 
bölünm
əsidir ki, ayrılıqda fəaliyyət göstərən fərd verilənlərin emalı 
sisteminin yalnız məhdud hissəsinin təhlükəsizliyini risk altına sala 
bilsin. 
 
S-HTTP (Secure HTTP) 
T
əhlükəsiz HTTP  –  HTTP protokolunun genişləndirilmiş variantı, 
veb-serverl
ə 
veb-
brauzer 
arasında 
ötürülən verilənlərin 
şifrlənməsini, həmçinin serverin və  kliyentin  autentifikasiyasını 
t
əmin edir. 1999-cu ildə RFC 2660 kimi nəşr olunmuşdu. Microsoft 
v
ə  Netscape kimi veb-brauzer  istehsalçıları  HTTPS-i 
d
əstəklədiklərindən S-HTTP geniş yayılmamışdır. 
S-
HTTP yalnız ötürülən səhifədəki verilənləri və POST sahəsindəki 
veril
ənləri  şifrləyir,  lakin  ilkin protokola dəyişiklıik  etmir.  Bunun 
say
əsində, S-HTTP protokolu HTTP ilə  paralel  işləyə  və  eyni 
portdan istifad
ə  edə  bilir,  çünki  paketin  şifrlənməyən  başlığı 
ötürül
ən verilənlərin  tipini  (şifrlənmiş  və  şifrlənməmiş)  müəyyən 
edir. 
 
Situational awareness   
Situasiyadan m
əlumatlılıq  –  zaman və  məkan çərçivəsində 
mü
əssisənin təhlükəsizlik  duruşunun  və  təhdidlər  mühitinin  başa 
düşülməsi. 
 
Skimminq  
Skimming  – 
tanış  olmayan,  baxılan  anda verilənləri  öz  xoşuna 
t
əqdim etməyən son istifadəçidən məlumatın əldə edilməsi. 
 
Skipjack 
Clipper çipind
ə  realizə  edilmiş  şifrələmə  alqoritmi. 64-bitlik 
blokların şifrələnməsi üçün 80 bitlik açar istifadə edilir. Şifrələmə 
raundlarının  sayı  32-dir. DES  alqoritmindən  daha  etibarlı  olduğu 
iddia edilir. 
Alqoritmin n
əşr  olunmaması  və  məxfi  saxlanması  çox  tənqid 
edilmişdir. Hesab edilir ki, alqoritmdə qəsdən buraxılmış boşluqlar 

---