Основные термины информационной безопасности

119 
Vulnerability 
Boşluq  −  sistem  təhlükəsizlik  vasitələrində  zəiflik, sistemin 
layih
əsində,  yaradılmasında,  prosedurlarında  və  daxili nəzarətində 
s
əhvlər və  ya zəifliklər nəticəsində  meydana  çıxır  və  sistemin 
t
əhlükəsizlik siyasətinin pozulması üçün istifadə edilə bilər. 
 
 

---

120 
W 
 
WAF (Web Application Firewall)  
T
ətbiqi  veb  proqram  ekranı  –  müraciətlər  HTTP və  HTTPS  ilə 
h
əyata keçirilən tətbiqi proqramlara mümkün hücumlardan 
qorunmaq üçün n
əzərdə tutulmuşdur.  
 
WAP (Wireless Application Protocol) 
Simsiz t
ətbiqi proqram protokolu – mobil telefonları, peycerləri və 
başqa  daşınan  qurğuları  e-poçt  və  mətn  əsaslı  veb-səhifələrə 
t
əhlükəsiz giriş ilə təmin etmək üçün standart. 
 
Warchalking  
Wi-Fi 
reklamı  (“vay-fay” kimi oxunur) –  açıq  Wi-Fi  şəbəkəsini 
reklam etm
ək məqsədilə ictimai yerlərdə simvolların çəkilməsi. 
 
War dialing or wardialing  
“Döyüş  zəngləri”  –  kompüterləri axtarmaq üçün modem 
qurğusundan  istifadə  edərək, adətən yerli kod ilə  hər bir nömrəni 
yığmaqla, siyahıdakı telefon nömrələrini avtomatik araşdıran üsul. 
 
Wardriving   
Simsiz  şəbəkə  axtarışı  –  hərəkət edən nəqliyyatda  olan  şəxs 
t
ərəfindən portativ kompüterdən, smartfon və  ya fərdi rəqəmsal 
köm
əkçidən (PDA) istifadə  edilərək  Wi-Fi  simsiz  şəbəkələrinin 
axtarılması. 
 
Warez 
Varez – kopyalamadan mü
hafizə vasitələrinin hamısı söndürülmüş, 
qeyri-qanuni kopyalanan  v
ə  yayılan  kommersiya  proqram 
t
əminatını  bildirmək üçün hakerlər tərəfindən  geniş  istifadə  edilən 
termin. 
 
Waterhole  
Su  çuxuru  –  hücum üsuludur;  h
ədəf  sistemlərin gedə  biləcəyi 
ehtimallı  olan veb-səhifələrin  ələ  keçirilərək  əlaqədar 

---

121 
s
əhifəyə 
iFrame 
qoymaq 
yolu 
il
ə, 
s
əhifəyə 
girm
əsi 
gözl
ənilən 
h
ədəf 
sisteml
ərdəki 
boşluğun istismar edilməsi ilə sistemə sızmaq üsuludur.  
 
Weak bit 
Z
əif bit – sıfır və ya bir kimi şərh oluna bilən zəif maqnit sahəsi ilə 
disk
ə  bilərəkdən  yazılan  və  kopyalama  əleyhinə  qorunma 
metodunun bir hiss
əsi kimi yazılan bit. 
 
Web Bug 
Veb-böc
ək  –  veb-saytlarda xüsusi üsulla yerləşdirilən, istifadəçiyə 
görünm
əyən kiçik təsvirlər, onlar üçüncü  şəxsə  web-serverlərin 
istifad
əsini  izləməyəvə  istifadəçi  haqqında  İP-ünvan,  host  adı, 
brauzerin tipi v
ə  versiyası,  əməliyyat  sisteminin  adı  və  versiyası, 
veb-brauzer cookie-si daxil olmaqla informasiya toplama
ğa imkanı 
verir. 
 
Web jacking  
Veb jacking  – sosial müh
əndislik hücumlarında istifadə edilə bilən 
fişinq üsulu. 
 
Website defacement   
Veb-sayt üzlüyünün 
eybəcərləşdirilməsi  –  veb-saytın  və  ya  veb-
səhifənin vizual görünüşünü dəyişən veb-sayt hücumu.  
 
WEP (Wired Equivalent Privacy) 
Naqilli  şəbəkəyəyə  ekvivalent  məxfilik  –  802.11b standartında 
simsiz  lokal  şəbəkələr (Wireless  LAN,  WLAN) üçün müəyyən 
etdilmiş təhlükəsizlik protokolu. 
 
Whackers  
Vi-hakerl
ər  –  simsiz  şəbəkə  hakerləri.  Simsiz şəbəkə  hakerləri öz 
f
əaliyyətlərinə haqq qazandırmaq üçün icazəsiz giriş imkanlarından 
cinay
ət əməlləri törətməkdə istifadə etmədiklərini iddia edirlər, bu 
b
əzi  hallarda  doğrudur.  Lakin bəzi  Qara  Şlyapa  vi-hakerləri 

---

122 
“warspamming
”  ilə  məşğuldurlar  –  qorumasız  şəbəkənin  Simple 
Mail Transfer Protocol (SMTP) 
şlüzündən  istifadə  edərək  spam 
göndərirlər. Digər Qara Şlyapa vi-hakerləri isə telekommunikasiya 
oğurluğu ilə məşğuldurlar. 
 
Whaling  
Balina ovu – 
“fişinq” və ya “nizəli fişinqin” xüsusi formasıdır. Özəl 
şirkətlərdə  yuxarı  səviyyə  rəhbərlərinin  hədəfə  alındığını  nəzərdə 
tutur.    
 
White Hats or Ethical Hackers or Samurai Hackers 
Ağ şlyapalar və ya etik hakerlər və ya samuray hakerlər – yaradıcı 
kompüter 
bacarıqlarından zərərli məqsədlər üçün deyil, cəmiyyətin 
faydası  üçün  istifadə  edən  hakerlər. Məsələn, 1990-cı  illərin 
ortalarında  haker cəmiyyətinin  Kiber Mələklər  kimi  tanınan  anti-
kriminal  istiqam
əti  meydana  çıxmışdı. O  vaxtdan  bəri  Kiber 
M
ələklər gündə  24 saat,  həftədə  yeddi gün ümumdünya 
hörümç
əyini  skanlayaraq  uşaq  pornoqrafiyasına  və  kiber-təqibə 
qarşı  mübarizə  aparırlar.  Haker  cəmiyyətində  başqa  Ağ  Şlyapa 
nişanları  da  geniş  yayılmışdır.  Məsələn,  Ağ  Şlyapa  Etikası  ilə 
yaşayan elit hakerlər məlumatı qəsdən məhv etməməyə, kompüter 
sisteml
ərinə və ya şəbəkələrə ziyan vurmamağa çalışırlar. 
 
White team  
Ağ  komanda  –  informasiya təhlükəsizliyi  sistemini  sındırmağa 
çalışan  Qırmızı  komanda  ilə  sistemi müdafi edənlərin  Mavi 
komandası arasında mübarizədə hakimliyi həyata keçirən qrup. 
 
Wide track 
Geniş cığır – surətçıxarma əleyhinə qorunma metodunun bir hissəsi 
kimi, eyni veril
ənlərin  yazıldığı  diskdə  iki və  ya daha  çox  qonşu 
cığırlar dəsti. 
 
Windowing system (window system)  
P
əncərə  sistemi  –  qrafiki istifadəçi interfeysi (graphical user 
interface, GUI) üçün WIMP  (windows, icons, menus, pointer  – 

---