O’zbekiston respublikasi oily va o’rta maxsus ta’lim vazirligi mirzo ulug’bek nomidagi o’zbekiston milliy universiteti

Plastidalar.
Ular dumaloq yoki oval shaklida bo'lib, ikki qavatli 
membrana bilan o'ralgan bo'lib rangsiz (proplastidlar, leykoplastlar, 
etioplastlar) yoki rangli (xloroplastlar, xromoplastlar) organoiddir. Yuksak 
o`simlik barg hujayrasida 20-50 dona plastida bo'ladi.lar meristema 
to'qimalari hujayralarida ko'proq uchraydi. 
Leykoplastlar.
Pigmentsiz organoid, shakli deyarli dumaloq va unda 
zahira moddalari ya'ni oqsil, kraxmal, lipid donachalari bo'ladi. Agarda 
leykoplastlar kraxmal tutsa-
amiloplastlar,
yog'larni tutsa-
elayoplastlar,
oqsillarni tutsa-
proteinoplastlar
deyiladi. Leykoplastlar ko'pchilik hosil 
qiluvchi to'qimalar tarkibida, er ostki organlari (ildizpoyalar) va urug'da ko'p 

---

uchraydi. Ular qo'sh membranalardir. Yorug'lik ta'sirida ulardan xloroplastlar 
hosil bo'lishi mumkin. 
Etioplastlar
o'simliklarni 
qorong'ulikda 
o'stirganda 
shakllanadi. 
Yorug'lik ta'sirida esa xloroplastlarga aylanadi. 
Xloroplastlar.
Ularning rangi yashil, uzunligi 5-10 mkm, diametri 2-3 
mkm atrofida bo'lib bargning bitta hujayrasida 15-20 dona yoki undan 
ko'proq miqdorda bo'lishi mumkin. Ularning tarkibida xlorofill va karotanoid 
pigmentlari bo'lib fotosintezda faol ishtirok etadi. Boshqa plastidalar kabi 
xloroplastlar ham tashqi va ichki membranalar bilan o'ralgandir. 
Xloroplastning ichki gomogen muhiti 
stroma
deyiladi. Xloroplastning ichki 
membranasi 
tilakoidlarni
hosil qiladi. Agarda tilakoidlar bir necha qavat 
bo'lib joylashsa, gran 
tilakoidlari
deyiladi. Granlarni bir-biri bilan 
tutashtiruvchi talakoidlar 
stromalar talakoidlari
deyiladi (12-rasm). 
Tilakoidlar 
membranasida 
yashil 
(xlorofill), 
sariq 
va 
qizil 
(karotanoidlar) pigmentlar va boshqa yorug'lik energiyasini yutilishini va 
foydalanilishini ta'minlovchi komponentlar (redoks zanjirli N
+
-nasoslari) 
joylashgandir. Uglevodlarning biokimyoviy sintezi va o'zlashtirilishi 
stromada ro'y beradi hamda ularda kraxmal yig'iladi.