Lizosomalar
-membranalar bilan chegaralangan organoidlardir. Ular
endoplazmatik to'r yoki Golji apparatidan hosil bo'ladi. Ichki qismi enximma
bilan to'lgan bo'lib ularda asosan gidrolitik fermentlar joylashadi. Ular asosan
nordon fermentlar bo'lib, ribonukleaza, dezoksirabonukleaza, katepsin va
boshqalar kiradi. Ushbu fermentlar hujayradagi
moddalarni suv yordamida
parchalashi tufayli ularga lizosomalar nomi berilgan. Lizosomalar barcha
tirik hujayralarga xos organoidlardir.
Ayrim hollarda ikkilamchi lizosomalar ham farqlanadi (11-rasm).
Ammo ularning vazifalari deyarli o`xshashdir.
11-rasm.
Ikkilamchi lizosomalarning
elektron mikrofotografiyasi
(N.Grin, U.Stauta, D.Teylor, 1990):
1-lizosomalarning yakka membranasi, 2-
lizomalar ichki mitoxondriyalari, 3-endoplazmatik retikulum.
Peroksisoma va glioksisomalar.
O'simlik hujayralarida dumaloq
shakldagi, diametri 0,2-1,5 mkm bo'lgan
va elementar membrana bilan
o’ralgan granulyar matriksli organoidlar uchraydi. Ular mikrotellar deb ham
ataladi. Mikrotellarning soni hujayradagi mitoxondriyalar miqdoriga yaqin
bo'ladi. Har xil fiziologik funksiyalarni bajaruvchi
ikki tipdagi mikrotellar
mavjud.
Peroksisomalar.
Keyingi yillarda ochilgan organoidlardan biri bo'lib
birinchi bor 1968 yilda Tolbert tomonidan aniqlangan. Ular mayda
membrana bilan o'ralgan pufakchalardir. Peroksisomalar barglarda ko'p bo'lib
xloroplastlar bilan uzviy bog'liqdir.
Ularda
fotosintez
jarayonida
xloroplastlarda sintezlanuvchi glikolat kislotasi
oksidlanadi va glitsin
aminokislotasiga aylanadi. Bu esa mitoxondriyalarda serin aminokislotasiga
aylanadi. Yuksak o'simliklar barglari peroksisomalarida yorug'likda
nafas
olish fermentlari hamda katalaza, glikolatoksidazalar ham uchraydi.
