O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi, I. Xolismatov, M. R. Nurmatov
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
Seysmik tadqiqot metodlar Seysmik metodlar zaminda tarqalgan zilzila to‘lqinlarining er qa’ridagi aniq bir qatlamidan o‘tishi va er sathiga qaytishini qayd etishlikka asoslangan. O‘tgan asrning 70- yillarida regional tadqiqotlar jarayonida chuqur seysmik zondlash (“glubinnoe seysmicheskoe zondirovanie” – GSZ) metodi yuqori aniqlikka ega magnitorazvedka va gravirazvedka bilan mujassamlangan holda olib borilganda yaxshi natijalar ko‘rsatganligi ma’lum. Bunda “qo‘zg‘atish manbai” sifatida er silkinishi va kuchli sanoat miqyosidagi portlashlardan foydalanilgan. Keyingi yillarda seysmorazved-kaning umumiy chuqurlik nuqtasi (obshey glubinnoy tochki - MOGT) metodi keng tadbiq etila boshlandi. So‘nggi yillarda esa seysmorazvedka ishlari uch o‘lchami – 3D metodi asaosida bajarilishi yo‘lga qo‘yilgan. Tadqiqotlar mufassallashgan sari seysmik metodlar katta ahamiyatga ega bo‘lmoqda. Izlov ishlarida ob’ektni aniqlash va ularni izlov burg‘ilashga tayyorlash bosqichida hozirgi kunlarda MOGT seysmorazvedka ishlaridan foydalanilmoqda. 2.3.3- rasmda taqqoslash uchun MOV va RNP seysmik kesimlar namoyish etilgan. RNP kesmada, g‘arbiy qismi surilma orqali murakkablashtirilgan tuzli 39 gumbaz tuzilishi juda aniq namoyish etilgan, MOV kesmada esa faqat gumbaz qanotlarini aks ettirgan alohida maydonchalar qayd qilingan. Ob’ektlarni aniqlash va izlov burg‘ilashga tayyorlash jarayonida an’anaviy metodlar TT va VEZ bilan bir qatorda, yangi, sun’iy tuzilgan o‘zgaruvchan elektrmagnit maydonlarini o‘zgarishidan foydalanishga asoslangan metodlar ham qo‘llaniladi (ZSBZ, VP va boshqalar). So‘nggi yillarda neft va gaz konlarini “uyum” turidagi geofizik anomaliyalarni (“anomaliya tipa zalej - ATZ”) seysmorazvedka va bir qator hollarda yuqori aniqlikka ega elektrorazvedka va gravirazvedka metodlariga asoslangan holda aniqlash ishlari olib borilib, “konlarni to‘g‘ridan-to‘g‘ri geofizik izlash” (“pryamoy poiks skopleniy nefti i gaza”) yo‘nalishdagi ishlar ishonchli natijalar bermoqda. 2.3.3- rasm. Ural oldi egikligida (Aktyubinsk o‘lkasi) RNP dan foydalanishning geologik natijalari (V.V.Znamenskiy va boshqalar bo‘yicha). a - Seysmorazvedkaning qaytgan to‘lqinlar metodi (“MOV”) ma’lumotlariga ko‘ra kesma ko‘rinishi; b - RNP seysmorazvedka ma’lumotlariga ko‘ra kesma ko‘rinishi 40 2.3.3.-rasmda taqqoslash uchun MOV va RNP seysmik kesimlar namoyish etilgan. RNP kesmada, g‘arbiy qismi surilma orqali murakkablashtirilgan tuzli gumbaz tuzilishi juda aniq namoyish etilgan, MOV kesmada esa faqat gumbaz qanotlarini aks ettirgan alohida maydonchalar qayd qilingan. Ob’ektrlarni aniqlash va izlov burg‘ilashga tayyorlash jarayonida an’anaviy metodlar va TT va VEZ bilan bir qatorda, yangi, sun’iy tuzilgan o‘zgaruvchan elektrmagnit maydonlarini o‘zgarishidan foydalanishga asoslangan metodlar ham qo‘llaniladi (ZSB, VP va boshqalar). So‘nggi yillarda neft va gaz konlarini “uyum” turidagi geofizik anomaliyalarni (“anomaliya tipa zalej – ATZ”) seysmorazvedka va bir qator hollarda yuqori aniqlikka ega elektrorazvedka va gravirazvedka metodlariga asoslangan holda aniqlash ishlari olib borilib, “konlarni to‘g‘ridan-to‘g‘ri geofizik izlash (“pryamoy poisk skopleniy nefti i gaza”) yo‘nalishdagi ishlar ishonchli natijalar bermoqda. Ob’ektlarni izlov burg‘ilashga tayyorlash jarayonida geofizik metodlar axamiyati borgan sari o‘sib bormoqda. Texnika va geofizik tadqiqotlarning zamonaviy rivojlanishi ulardan na faqat regional va izlov ishlaridagi tektonik masalalarni hal etish uchun geologiya- razvedka jarayonining boshlang‘ich davr va bosqichlarida, balki konlarni razvedka davrida, ob’ektlarni ishlatishga tayyorlashda hamda neft va gaz konlarini ishlatish jarayonida foydalanishga imkon beradi. Ushbu bosqichlarda ham er ustidagi ham quduqdagi mufassal seysmorazvedka neft va gaz to‘plangan joyning tuzilish hususiyatlarini, quduq atrofi bo‘shlig‘idagi mahsuldor qatlam geometriyasini aniqlashti-rishga, kesimning litologik tuzilishini va uning o‘zgaruvchanligini prognoz qilishga imkon beradi. Geologik kesimni seysmorazvedka metolari bilan o‘rganish va kesimni stratigrafik va litologik jihatdan tabaqalash ishlari ham so‘nggi yillarda muvaffaqiyatli bajarilmoqda. Bu yo‘nalish seysmostratigrafiya deb ataladi. Seysmorazvedkaning yana bir yangi yo‘nalishi so‘nggi yillarda fanga va tadqiqot ishlariga kirib keldi. Bu seysotomorafiya nomini oldi va okeanlar bilan 41 qitaning to‘nashgan mintaqalaridagi subduksion tuzilmalarni xaritalash imkonini berdi. Seysmorazvedka ishlari elektrrazvedka metodi bilan uyg‘unlashgan holda topilgan uglevodorod uyumlarining suvneft va suvgaz tutash yuzalarini kuzatish va aniqlashtirish imkonini ham bermoqda. Qayd etilganlarning barchasi neft va gaz bo‘yicha izlov ishlarining samaradorligini anchaga oshirishga, ko‘pgina qimmatbaho chuqur quduqlarni burg‘ilashdan qutulishga imkon beradi. SHu sababli yaqin kelajakda an’anaviy dala geofizikasi deb nomlangan geofizika o‘zining foydalanish doirasini keskin kengaytiradi va kon-geologik tadqiqotlarda keng foydalaniladi deb xulosa chiqarish asosli bo‘ladi. Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|