O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi namangan davlat universiteti

Umumiy mahsulot – jalb qilingan barcha ishlab chiqarish omillaridan 
foydalanish evaziga olingan mahsulotning mutlaq hajmi. 
Odatda korxona yoki 
yakka tartibdagi ishlab chiqaruvchining faoliyati eng avvalo uning umumiy mahsuloti 
orqali baholanadi. Misol uchun, «A» korxonada 1 oy davomida barcha mavjud 
resurslardan foydalangan holda 100 birlik mahsulot yaratildi, deb faraz qilaylik. Bu 
o’rinda 100 birlik hajmdagi umumiy mahsulot uni yaratishga sarflangan resurslar 
to’g’risida ma’lumot bera olmaydi. Biz faqat ushbu korxona faoliyatini boshqa bir 
korxona faoliyati natijasiga taqqoslab, baholashimiz mumkin. Masalan, xuddi shu 
turdagi mahsulotni ishlab chiqaruvchi «V» korxonada bir oy davomida 80 birlik 
mahsulot ishlab chiqarilgan, deylik. U holda, «A» korxonada «V» korxonaga 
nisbatan 1,25 baravar ko’p umumiy mahsulot ishlab chiqarilgan, deb xulosa chiqarish 
mumkin. Biroq, bu mahsulot nima evaziga, qanday sarflar hisobiga yaratilganligini 
ayta olmaymiz. Buning uchun bizga ushbu mahsulotni ishlab chiqarish uchun 
sarflangan omillar to’g’risida ham ma’lumot kerak bo’ladi. Bu ma’lumotlardan 
foydalangan holda o’rtacha mahsulotni hisoblash mumkin. 
O’rtacha mahsulot – jalb qilingan barcha ishlab chiqarish omillarining bir 
birligiga to’g’ri keladigan mahsulot hajmi:
)
,
(
'
Ê
I
Ì
Ì
O

. 
Aytaylik, 100 birlik mahsulot 10 birlik ishchi kuchi, 8 birlik kapital va 15 birlik 
tabiiy resurslarni sarflash evaziga yaratilgan. U holda har qaysi omilning bir birligiga 
to’g’ri keladigan mahsulot hajmini hisoblaymiz: 
1) ishchi kuchi omili birligiga to’g’ri keladigan o’rtacha mahsulot: 
10
10
100
'


I
Ì
O
birlikka teng. 
 
2) kapital omili birligiga to’g’ri keladigan o’rtacha mahsulot: 
5
,
12
8
100
'


Ê
Ì
O
birlikka teng. 
3) tabiiy resurs omili birligiga to’g’ri keladigan o’rtacha mahsulot: 
7
,
6
15
100
'


Å
Ì
O
birlikka teng. 
Ishlab chiqarish