O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi namangan davlat universiteti

ishlab chiqarishni kengaytirish orqali qondirishga mo’ljallangan mahsulotlar 
hisoblanadi. Sh
unga ko’ra, ko’pincha ijtimoiy ishlab chiqarishning pirovard natijasi 
sifatida Yalpi milliy mahsulot, Yalpi ichki mahsulot, sof milliy mahsulot (milliy 
daromad) va boshqalarni ko’rsatish mumkin.
Yaratilgan mahsulotdan iste’mol qilingan ishlab chiqarish vositalari 
qiymati chegirib tashlansa, qolgan qismi sof mahsulot deyiladi.
Demak, sof 
mahsulot bevosita ishlab chiqarish va xizmat ko’rsatishda band bo’lgan menejerlar, 
ishchilar, dehqonlar va muxandislar, texnik xodimlar va boshqalarning yangidan sarf 
qilingan mehnati bilan yaratilgan zaruriy va qo’shimcha mahsulotdan iboratdir. 
Zaruriy mahsulot deb ishchi va xizmatchilar ish vaqtining bir qismi bo’lgan 
zaruriy ish vaqtida zaruriy mehnat bilan yaratilgan, ishchi kuchini normal 
holatda saqlash va qayta tiklash uchun zarur bo’lgan mahsulotga aytiladi.
Bunga kelgusi avlod ishchilarini yetishtirish, ya’ni ishchilarning oilasi va bolalari 
uchun zarur bo’lgan mahsulot ham kiradi. 
Sof mahsulotning zaruriy mahsulotdan ortiqcha qismi, ya’ni qo’shimcha ish 
vaqtida xodimlarning qo’shimcha mehnati bilan yaratilgan qismi qo’shimcha 
mahsulot deyiladi. Ya
ngidan yaratilgan sof mahsulotning tarkibini quyidagi 2.5-
chizmada aniqroq tasvirlash mumkin.
Har bir korxonada, tarmoqda qo’shimcha mahsulot hajmini ko’paytirish asosan 
uch yo’l bilan – ishlovchilar sonini ko’paytirish, ish kunini uzaytirish va ish kuni 
chegarasi o’zgarmagan holda zaruriy ish vaqtini kamaytirish evaziga qo’shimcha ish 
vaqtini ko’paytirish yo’li bilan amalga oshiriladi. 
 
 
 
 
 
 
 

---

45