O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi namangan davlat universiteti
Yüklə 8,58 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Asosiy tayanch tushunchalar: Ishlab chiqarish omillari – ishlab chiqarish jarayonida bevosita qo’llaniluvchi barcha resurslar. Ishchi kuchi – insonning mehnat qilishga bo’lgan aqliy va jismoniy qobiliyatlarining yig’indisi. Mehnat qurollari – inson uning yordamida tabiatga, mehnat predmetlariga ta’sir qiladigan vositalar. Mehnat predmetlari – bevosita mehnat ta’sir qiladigan, ya’ni mahsulot tayyorlanadigan narsalar. Ishlab chiqarish jarayoni – kishilik jamiyatining amal qilishi va rivojlanishi uchun zarur bo’lgan moddiy va ma’naviy ne’matlarni yaratishga qaratilgan maqsadga muvofiq faoliyat. Ijtimoiy takror ishlab chiqarish – jamiyat miqyosida ishlab chiqarish jarayonlarining muntazam ravishda yangilanib va takroran amalga oshirilib turishi. Oddiy takror ishlab chiqarish – ishlab chiqarish miqyoslarining o’zgarmagan holda takrorlanishi. Kengaytirilgan takror ishlab chiqarish – ishlab chiqarish miqyoslarini muntazam ravishda oshirib borishga asoslangan holdagi takrorlanishi. 55 Ishlab chiqarishning umumiy natijasi – mamlakat bo’yicha yaratilgan milliy mahsulotning yil davomidagi yig’indisi. Ishlab chiqarishning pirovard natijasi – ishlab chiqarish sohasidagi o’z harakatini tugatgan, jamiyat a’zolarining ehtiyojlarini yo bevosita (iste’mol fondi orqali), yoki bilvosita, ya’ni ishlab chiqarishni kengaytirish (jamg’arish fondi) orqali qondirishga tayyor mahsulot. Sof mahsulot – yaratilgan mahsulotdan iste’mol qilingan ishlab chiqarish vositalari qiymati chegirib tashlangandan qolgan qismi. Zaruriy mahsulot – ishchi va xizmatchilar ish vaqtining bir qismi bo’lgan zaruriy ish vaqtida zaruriy mehnat bilan yaratilgan, ishchi kuchini normal holatda saqlash va qayta tiklash uchun zarur bo’lgan mahsulot. Qo’shimcha mahsulot – sof mahsulotning zaruriy mahsulotdan ortiqcha qismi, ya’ni qo’shimcha ish vaqtida qo’shimcha mehnat bilan yaratilgan mahsulot. Qo’shimcha mahsulot massasi – yil davomida olingan qo’shimcha mahsulotlar yig’indisi. Qo’shimcha mahsulot normasi – qo’shimcha mahsulot massasining zaruriy mahsulotga nisbati. Ishlab chiqarish funktsiyasi – ishlab chiqarish omillari bilan uning samarasi o’rtasidagi bog’liqlik. Umumiy mahsulot – jalb qilingan barcha ishlab chiqarish omillaridan foydalanish evaziga olingan mahsulotning mutlaq hajmi. O’rtacha mahsulot – jalb qilingan barcha ishlab chiqarish omillarining bir birligiga to’g’ri keladigan mahsulot hajmi. So’nggi qo’shilgan mahsulot – eng so’nggi qo’shilgan omil (kapital yoki ishchi kuchi) evaziga o’sgan mahsulot hajmi. Mehnat unumdorligi – ishchi kuchining vaqt birligi mobaynida mahsulot yaratish qobiliyati. Yüklə 8,58 Mb. Dostları ilə paylaş:
|