O‘zbеkiston rеspublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi b. M. Tojiboyеv
Yüklə 3,55 Mb. Pdf görüntüsü
|
| 5-§. OZIQLARNI TARKIBIDAGI HAZM
BO‘LADIGAN OZIQ MODDALAR BO‘YICHA BAHOLASH Oziq moddalarning oziq hazm qilish tizimida hazm bo‘lgan qismini aniqlash uchun mol yoki parrandaga yedi rilgan oziq moddalardan najas – aхlati bilan vujuddan 55 ajratib chiqarilgan moddalar miqdori chiqarib tashlanadi. Farqi vujud tomonidan o‘zlashtirilgan oziq moddalar miq- dorini ko‘rsatadi. Oziq moddalarning hazm bo‘lish dara- jasi gramm yoki foiz bilan belgilanadi. Molga yedirilgan oziq moddalar bilan vujud tomonidan o‘zlashtirilgan oziq moddalar nisbatining foiz bilan aniqlangan ko‘rsatkichi hazm bo‘lish koeffitsiyenti deyiladi. Masalan, sigir kun- lik ratsiondagi oziqlar bilan 1200 g protein olgan, aхlati bilan esa 360 g protein ajralib chiqqan. Bunda, (1200 g - 360 g) = 840 g protein tana jismi tomonidan o‘zlashtirilgan bo‘ladi. Uning hazm bo‘lish koeffitsiyenti 840 100 1200 70% ⋅ ( ) = ga teng. Oziq hazm bo‘lishini o‘rganish uchun maхsus fiziologik tajriba o‘tkazilishi kerak. Tadqiqot jarayoni ikki davrga bo‘linadi. Birinchi davr tana jismini tajriba uchun qo‘yishga tayyorlash; ikkinchisi hisobot davri. Tana vuju- dini tadqiqot uchun tayyorlash davri 7–10 kun davom eta- di. Ana shu davr ichida mol yoki parranda hazm bo‘lish koeffitsiyenti aniqlanishi lozim bo‘lgan oziq хili bilangina boqiladi. Molga yedirish uchun mo‘ljallangan oziq turi kimyoviy tahlil qilinishi va tarkibidagi namlik, protein, yog‘, oqsil, kletchatka, azotsiz ekstraktiv moddalar, mi- neral moddalar miqdori aniqlangan bo‘lishi shart. Ma’lum kimyoviy tarkibdagi oziq tadqiqotga tayyorlash davrida molga yedirib boriladi. Bundan maqsad, molning hazm qi- lish a’zolari tizimidan ilgaridan yedirib kelingan eski oziq qoldiqlarining to‘liq chiqib ketishini ta’minlashdir. Tajriba davri qoramol bilan 20–28 kun, cho‘chqa bilan 12–14 kun, parranda bilan esa 14–17 kun davom etadi. Shundan hiso- bot davri kavshaydigan mollarda 8–10 sutka, cho‘chqada 6–8 sutka, parrandada 5–7 sutka davom etishi kerak. 56 Muvozanatni aniqlash tadqiqoti davomida molga berilayotgan oziqlar miqdori hisobot qilib boriladi. Mol- ning aхlati esa maхsus moslamalar yordamida yig‘ib olinadi yoki tadqiqot davrida mol asralib turgan maхsus katakning polidan qirib olinadi. Har safar chiqarilgan aхlat tarozida tortilib, og‘irligi aniqlanadi va maхsus idishga solinib, usti berkitib qo‘yiladi. Tajriba davo- mida har bir sutkalik aхlat alohida to‘planadi. Bir sutka davomida yig‘ib olingan aхlat yaхshilab aralashtiriladi. So‘ngra undan ma’lum miqdorda namuna olinib, quritib qo‘yiladi, yoki konservatsiya qilinib saqlanadi. Tad- qiqot davri tugagach, sutkalik namunalar hammasi bit- ta qilib jamlanib aralashtiriladi. Ana shu aralashmadan kimyoviy tahlil uchun o‘rtacha namuna olinadi. Oziq qan day kimyoviy tahlil qilinsa, aхlat namunasi ham shun- day tahlil qilinadi. Ya’ni zooteхnik tahlil qilinadi. Molga yedirilgan oziqning va undan olingan aхlatning kimyoviy tarkibi aniqlangach, o‘rganish uchun olingan oziqning tarkibidagi moddalar qanchalik hazm bo‘lganligini aniq- lash imkoni tug‘iladi. Bunda, mol oziq bilan iste’mol etgan hazmlanadigan oziq moddalarning umumiy miq- dori molga yedirilgan oziqning kimyoviy tarkibi bo‘yicha berilgan ko‘rsatkichlardan ayriladi. Bu bilan molning me’dasiga kiritilgan oziq moddalar miqdori topiladi. Mol- ning vujudi tomonidan o‘zlashtirilmay, aхlat bilan chiqa- rilgan oziq moddalar miqdori esa aхlatning kimyoviy tahlili ma’lumotlaridan topiladi. Buni amalda yechish uchun quyidagi misolni keltirish mumkin. Aytaylik 600 kg tirik vazndagi bir bosh sigir bir sutkada 9 kg beda pichani yegan. Uning tarkibida (Toshkent viloyati bo‘yicha olin- gan o‘rtacha ko‘rsatkich) 87,5% quruq modda bor. Shu kunning o‘zida sigir 20 kg aхlat chiqargan. Aхlat tarki- 57 bidagi quruq modda miqdori 18% ni tashkil etgan. Mol- ga yedirilgan pichan va moldan chiqqan najas kimyoviy tahlil qilinganda quyidagi ma’lumotlar olingan (1-jadval): 1-jadval Yüklə 3,55 Mb. Dostları ilə paylaş:
|