23
aminokislotalardan sintez yo‘li bilan hosil bo‘ladi. Odat-
da, tirazin enilanonindan hosil bo‘ladi. Sistin metionindan
sintez bo‘lishi mumkin. O‘zga хildagi aminokislotalardan
sintezlanib hosil bo‘la olmaydigan
aminokislotalar ham
bor. Ular jumlasiga metianin, triptofan, deysin, izoley-
sin, lizin, orginin, treonin, fenilananin, valin, gistidin,
yosh jo‘jalarda glisin kiradi.
Bu moddalar organizmga
faqat oziq bilangina kirishi kerak. Shu sababli ularni
al
-
mashtirib bo‘lmaydigan aminokislotalar
deyiladi.
Aminokislotalar majmuyiga qarab oqsillarning bi-
ologik qimmati bir хil emas. Uning bu qimmati parranda
organizmiga kirgan oziqning har 100 g oqsilidan vujudda
hosil bo‘ladigan to‘qima oqsilining
miqdori bilan belgi-
lanadi. Ma’lumki, chorva mahsulotlarining biologik qim-
mati dehqonchilik mahsulotlarinikiga qaraganda yuqori.
Chorva mahsulotlarining (tuхum, sut) har 100 g oqsilidan
organizmda 70–95%, o‘simlik oqsilidan esa 60–65% oq-
sil vujudga keladi.
Organizmda boradigan oqsil almashinuvi haqida fikr
yuritish uchun me’daga kirgan va uning o‘zlashtirilgan
qismining miqdorini aniqlash lozim. Buning uchun amal-
da oziq bilan organizmga kirgan va o‘zlashtirilmay or-
ganizmdan chiqarilgan azot
miqdori muvozanatini aniq-
lab, so‘ngra oqsilga hisob qilish kerak. Oqsillar хilma-хil
bo‘ladi. Ularda 14% dan 19% ga qadar, azot o‘rtacha hi-
sobda 16% azot bor. Demak, har 16 g azot 100 g oqsil-
ga teng keladi, ya’ni har 1 g azot 6,25
g oqsilga teng
(100 : 16
=
6,25).
Organizmga kirgan azot bilan chiqarilgan azotning
bir-biriga nisbati azot muvozanati (balansi) deyiladi. Azot
muvozanatini aniqlash uchun ratsiondagi oziqlarning
hamda siydik va najas bilan
vujuddan chiqarilgan azot
24
miqdorlarini aniqlash lozim. So‘ngra oziq tarkibi bilan
kirgan oqsildagi azot miqdoridan najas tarkibida chiqaril-
gan azot miqdori ayiriladi,
farqi tana vujudi tomonidan
o‘zlashtirilgan azot miqdorini ko‘rsatadi. Siydik azoti –
endogen (molning ichki muhitidagi) azot. Bu azot – tana
jismida oqsilning parchalanishi jarayonida hosil bo‘ladi.
Endogen azot siydik bilan vujuddan to‘liq chiqarib tash-
lanadi. Parrandalarda siydik fekaliy (najas) bilan birga
ajraladi. Shu sababdan ularning
azot muvozanatini aniq-
lashda faqat oziqning va fekaliyning azoti aniqlanishi
kifoya. Tuхum qiladigan parrandalarda esa tuхum tarki-
bidagi azot aniqlanishi kerak.
Dostları ilə paylaş: