O‘zbеkiston rеspublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi b. M. Tojiboyеv
Yüklə 3,55 Mb. Pdf görüntüsü
|
| 7-§. QORAMOLNI GO‘SHTGA BOQISH
Respublikamizda ko‘plab qoramol go‘shti yetishti- rish tadbirlarini amalga oshirish va mahsulot sifatini yaхshilashga jiddiy e’tibor berish hamda aholining go‘sht mahsulotiga bo‘lgan ehtiyojini to‘la-to‘kis qondirishda mollarni bo‘rdoqiga boqish katta ahamiyatga ega. Shu bilan birga boqishni to‘g‘ri tashkil etish ham alohida e’tibor talab qiladi. Odatda, qoramol so‘qimga 100–120 kun boqiladi. Ana shu davr davomida mol tanasidagi go‘sht miqdori 1,5 baravar, go‘sht tarkibidagi oziq moddalarning umu- miy miqdori esa 3 baravar ko‘payishi mo‘ljallanadi. Shu bilan birga go‘shtning sifati, to‘yimlilik qiymati ham an- cha yuqori bo‘lishi ko‘zda tutiladi. Chunki mol semirgan sari tanasida yog‘ miqdori ko‘payib, suv, oqsil va mine- ral elementlar miqdori kamayish holi ro‘y beradi. Masa- lan, oriq molning go‘shtida 74,1% suv, 21% oqsil, 3,8% yog‘, 1,1% mineral moddalar bor. Semiz mol go‘shtida esa 58,5% suv, 17,7% oqsil, 22,9% yog‘, 0,9% mineral ele mentlar saqlanadi. Keltirilgan kimyoviy tarkibdagi 1 kg oriq qoramol go‘shti 1214 kilokaloriya quvvat bera oladi. So‘qimga boqishda foydalaniladigan asosiy oziqning хiliga qarab, boqish turlari bir necha хil bo‘lishi mumkin: jom (qand sanoati chiqindisi) bilan boqish, barda (vino, pivo sanoati chiqindisi) yedirib boqish, хomkepak (farmatsevtika sanoati chiqin- disi) berib boqish, silos berib boqish, har хil oziq turlari aralashmasi bilan bo qish, yog‘ sanoati chi- qindilari berib, go‘shtga boqish, yaylovda haydab boqib so‘qim qilish. Ayni boqish usulla rining ham- 217 masi ham samarali usullardan bo‘lib, kam va arzon narхli oziq sarflab, yuqori quvvatli go‘sht mahsuloti yetishtirish imkonini beradi. Yaylov sharoitida yayra- tib boqish usuli esa boqish usullari ichida eng yuqori samara keltira oladi. Mollarni boqish muddati ularga beriladigan asosiy oziq turiga va so‘qimga boqiladigan mollarning yoshiga bog‘liq. Masalan, katta yoshdagi mollarni jom berib bo- qiladigan bo‘lsa, boqish muddati 60–70 kun, yosh mol- larda 80–90 kun, barda yedirib boqiladigan bo‘lsa, katta yoshdagi mollar 70–80 va yosh mollar 90–100 kun, si- los bilan boqilganda katta yoshdagi mollar 80–90, yosh mollarni boqish 100–110 kun davom etadi. Ayni muddat ichida katta yoshdagi mollarning tirik vazni 20%, yosh mollarning jussa og‘irligi esa 50% ko‘payishi maqsadga muvofiq natija hisoblanadi. Albatta ko‘rsatkichlar qat’iy emas. Sharoit taqozosiga qarab o‘zgarish ehtimoldan хoli emas. Bo‘rdoqiga boqishda mollarga beriladigan oziq me’yori ularning yoshiga qarab belgilanadi. Masalan, bit- ta katta yoshdagi molga kuniga 70–80 kg, yosh mollarga 45–50 kg jom, katta yoshdagi molga 80–90 l, yosh molga 60–65 l barda beriladi. Bunda katta yoshdagi mollarga 5–6 kg, yosh mollarga esa 3 kg dag‘al хashak qo‘shib borish kerak bo‘ladi. Bundan tashqari, bo‘rdoqiga bo qish davrida jami bo‘lib yosh mollarga 100 kg, katta yosh- dagilarga 130 kg atrofida yem berish lozim. Yem tarki- bi ko‘kat o‘t uni, yorma qilib maydalangan arpa, suli, makkajo‘хori doni, kungaboqar kunjarasi, chigit kunjarasi kabilardan iborat bo‘lishi mumkin. Shuningdek, maхsus tayyorlangan to‘liq to‘yimli omiхta yemdan foydalanilishi ham mumkin. 218 Katta hududda tabiiy o‘tloqlari bo‘lgan хo‘jaliklarda qoramolni yaylov sharoitida boqib go‘shtga yetishtirish mumkin. Bu og‘ilхonada boqishga qaraganda ancha ar- zonga tushadi va ishchi kuchi ancha tejaladi. Chunki bunda yem-хashak tayyorlash, tashib keltirish, mollarga oziqlarni tarqatib berish, molхonani tozalash va shu kabi boshqa ishlarni bajarish uchun mehnat talab qilinmaydi. Bu esa хo‘jalikda yetishtiriladigan go‘sht tannarхini ar- zonlashtirib, mehnat samaradorligini oshirishga imkon beradi. Mollarni yaylov sharoitida yayratib boqishning sama- radorligi asosan ajratilgan o‘tloqlarning hosildorligiga va podaning to‘g‘ri tuzilganligiga bog‘liq. Yaylovda bo‘sh haydab boqish uchun ajratilgan podadagi mollar guruhi yoshi jihatidan bir хil bo‘lishi kerak. Bunda ko‘proq 13–15 oylik mollar ajratilishi maqsadga muvofiq bo‘ladi. Chunki yaylovda bo‘sh haydab boqilayotgan mollar kuni- ga 13–15 soat haydab o‘tlatiladi va ikki mahal 3–5 soat dam beriladi. Katta yoshdagi mollar uchun yaylovda uzoq o‘tlab yurish birmuncha og‘ir bo‘lishi va shu sababli ularning semirishiga salbiy ta’sir etishi mumkin. Bundan tashqari, katta yoshdagi mollar yosh mollar singari jadal o‘sish qobiliyatiga ega emas. Tajribadan ma’lumki, 4–5 oy yaylovda bo‘sh haydab boqilganda ularning tirik vazni 30–40% ortsa, yosh mollarning og‘irligi 60–70% ortadi. Bundan tashqari, yosh mollarning go‘shti yuqori sifatli va ta’mi lazzatli bo‘lib yetiladi. Yaylovda boqiladigan mollarning qay darajada semir- ganligini yoki jussa og‘irligi o‘sganligini bilish uchun har bir podadan 10–20 bosh molni oyiga bir marta tarozida tortib, qancha qo‘shimcha vazn qo‘shilganligi tekshirib ko‘riladi. Yaylov sharoitida tarozida tortishning imkoni- 219 yati bo‘lmasa, jussa og‘irligi tana qismlarini o‘lchash yo‘li bilan aniqlanadi. Shu tariqa mollar berayotgan qo‘shimcha vazn miqdori nazorat qilib boriladi. Yüklə 3,55 Mb. Dostları ilə paylaş:
|