O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta„lim vazirligi samarqand davlat universiteti


Исҳоқов Ё. Классик адабиѐт поэтикасидан маълумотлар // Ўзбек тили ва адабиѐти, 1970. - №1. – Б.84-90



Yüklə 1,52 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə21/75
tarix07.06.2023
ölçüsü1,52 Mb.
#115946
1   ...   17   18   19   20   21   22   23   24   ...   75
Тилшунослик ва табиий фанлар

 
Исҳоқов Ё. Классик адабиѐт поэтикасидан маълумотлар // Ўзбек тили ва адабиѐти, 1970. - №1. – Б.84-90. 
 
48
Султонов И. Бадиий асарнинг тили // Ўзбекистон адабиѐти ва санъати//. 1939. №5; Ғуломов А. Бадиий адабиѐтнинг 
тили ҳақида. Адабиѐт ва санъат. 1941.-№1.
49
Маҳмудов Н. Ойбек шеъриятидаги ўхшатишларнинг лингвопоэтикаси//Ўзбек тили ва адабиѐти, 1985. - №6. – Б.34-36.; 
Маҳмудов Н. Абдулла Қаҳҳор ҳикояларининг лингвопоэтикасига доир//Ўзбек тили ва адабиѐти, 1987. - №4; Каримов С. 
Ўзбек тилининг бадиий услуби. – Самарқанд: Зарафшон 1992; Мирзаев И.К. Проблемы лингвопоэтической 
интерпретации стихотворного текста: Автореф.дис. …д-ра филол. Наук. – Т.: 1992; Йўлдошев М. Бадиий матннинг 
лингвопоэтик тадқиқи: Филол. фанлари доктори...дисс. – Т., 2008. – Б.313.; Йўлдошев М. Чўлпоннинг бадиий тил 


51 
2.Badiiy tasvir vositalari. Fonetik poetika (FP), leksik poetika 
(LekP), 
morfologik 
poetika(MP), 
sintaktik 
poetika 
(SP) 
lingvopoetikaning qismlari sifatida. 
Badiiy nutqni o‗rganuvchi 
lingvistik poetika ham til sistemasi barcha sath birliklarining badiiy-
estetik funksiyasini qamrab oladi. Fonetik-fonologik sathda fonetik 
birliklar ham badiiy-estetik vazifa bajarishi mumkin. Xususan, bir xil 
tovushlarning, bir xil bo‗g‗inlarning takrorlanishi she‘riyatda 
go‗zallikni, ta‘sirchanlikni ta‘minlovchi vosita sanaladi. She‘riy matnda 
nutq tovushlarining estetik imkoniyatlari tez va qulay idrok etiladi. 
Chunki she‘rda o‗ziga xos jozibador ohang bo‗ladi. Bu ohangdorlikka 
tovushlarni uslubiy qo‗llash natijasida erishiladi. She‘riyatda, asosan, 
alliteratsiya (undoshlar takrori), assonans (unlilar takrori), geminatsiya 
(undoshlarni qavatlash) kabi fonetik usullardan foydalaniladi. Nasrda 
unlilarni cho‗zish, undoshlarni qavatlash, tovushlarni takrorlash
so‗zlarni noto‗gri talaffuz qilish, tovush orttirish yoki tovush tushirish 
kabi fonetik usullar yordamida ekspressivlik ta‘minlanadi. Tovushlarni 
uslubiy qo‗llash bilan bog‗liq qonuniyatlarni yozuvda ―aynan‖ ifodalash 
imkoniyati cheklangan. Biroq, talaffuz va bayon muvofiqligiga 
fonografik vositalar yordamida erishish mumkin. Aflotun va Arastu 
yashagan zamonlardayoq so‗zning talaffuz tarzi va uni aynan yozuvga 
ko‗chirish muammosi mutafakkirlar e‘tiborini o‗ziga jalb qilgan edi. 
Hatto bu notiqlik san‘ati bilan bog‗liq bo‗lmagan ravishda, so‗zning, 
so‗zdagi harflarning talaffuzi bilan bog‗liq ohanglar garmoniyasi buyuk 
faylasuflarga ilhom manbai bo‗lgan edi. Ular so‗z tarkibiga singib o‗ziga 
xos ma‘no va ohang kasb etib ulgurmagan tovushlarga ham o‗zgacha 
маҳорати: Филол. фанлари номз....дисс.автореф. – Т., 2000. –25 б.; Муҳаммаджонова Г. 80-йиллар охири 90-йиллар 
бошлари ўзбек шеъриятининг лингвопоэтик тадқиқи: Филол. фанлари номз....дисс.автореф. – Т., 2004. –25 б.;
Ёқуббекова М. Ўзбек халқ қўшиқларининг лингвопоэтик хусусиятлари: Филол. фанлари доктори....дисс.автореф. –Т., 
2005. – 49 б.; Шодиева Д.Ш. Муҳаммад Юсуф шеърияти лингвопоэтикаси: Филол. фанлари номз....дисс.автореф. – Т., – 
26 б.; Ҳайдаров Ш.

Бадиий матнда парцеллятив конструкцияларнинг қўлланилиши: Филол. фанлари номз...дисс. 
автореф. – Т., 2011. – 26 б.; Ибрагимова Ф. Бадиий матнда эллипсис ва антиэллипсис: Филол. фанлари 
номз...дисс.автореф. – Т., 2011. – 26 б; Жамолиддинова Д. Бадиий нутқда парантез бирликларнинг семантик-грамматик 
ва лингвопоэтик хусусиятлари: Филол.фан.номз. ...дисс.автореф. – Т., 2009. –26 б.; Йўлдошев Б. Шодиев З. ―Уфқ‖ 
трилогиясининг лингвопоэтик тадқиқи масалалари. – Самарқанд, 2006. – 126 б.; Тошхўжаева Ш. Эркин Аъзам асарлари 
лингвопоэтикаси: Филол.фан. бўйича фалсафа д-ри (РhD) дисс. автореф. – Фарғона, 2017; Анданиязова Д. Бадиий 
матнда ономастик бирликлар лингвопоэтикаси: Филол.фан. бўйича фалсафа д-ри (РhD) дисс. автореф. –Тошкент, 2017;
Умирова С.Ўзбек шеъриятида лингвистик воситалар ва поэтик индивидуаллик (Усмон Азим шеърияти мисолида): 
Филол. фан. бўйича фалсафа д-ри. (PhD) дисс. –
Самарқанд, 2019. – 48 б.;
 
Собиров А. Шеъриятда сўз тартиби: 
Филол.фан. бўйича фалсафа д-ри (РhD) дисс. автореф. – Самарқанд, 2020. – 47 б. 


52 
mazmun berishga intilishgan edi. Masalan, ―g‖ - tezlikning, shiddatning 
ramzi, ―l‖ - viqorning, silliqlikning, yaltiroqlikning ifodachisi, ―a‖ - 
kattaning, ―e‖ - abadiyatning belgisi sifatida talqin qilingan. Keyinroq 
tovushlar tabiati bilan shug‗ullanuvchi mutaxassislar 
i, b, g
tovushlari 
dahshatni yodga solishi,
t, p

Yüklə 1,52 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   17   18   19   20   21   22   23   24   ...   75




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə