Shundan
so’ng
o’quvchilar
mutlaq
din
masalalariga
bag’ishlangan “
Sabotul ojizin
” kitobini o’qishni boshlaganlar.
Ushbu asar ko’pincha uning muallifining nomi bilan, yani – “
So’fi
Olloyor
” deb yuritladi. Bu sof diniy asar bo’lib, unda diniy
masalalar sheriy usulda bayon qilingan.
Maktabni tamomlagan o’quvchilar
talimni davom ettrish uchun
madrasalarga kirganlar.
Madrasa odatda ikki bo’limdan, yani: quyi (
ibādat al-’islām
) va
yuqori (masola) bo’limlardan iborat bo’lgan. Lekin barcha
madrasalarda ham bo’limlar shunday nomlanmaganini qayd etsh
lozim. Masalan, Buxoro madrasalarida quyi bo’lim «
mushkulāt
» deb
yuritlgan.
Birinchi bo’limda talabalar din ahkomlarini o’rganganlar.
Ikkinchi bo’limda esa – Quroni karimga muvofiq holda bayon etlgan
islomning asosiy qonunlari o’qitlgan. Bundan tashqari, arab
tlshunosligi, mantq, tarix,
sher yozish ilmi, metafizika va boshqa
fanlar ham o’qitlgan. Madrasalarda barcha mashg’ulotlar arab tlida
olib borilgan.
Madrasa talabalarini shartli ravishda uchta kursga bo’lish
mumkin.
Birinchi, yani boshlang’ich kurs
adnā
(quyi), ikkinchi kurs –
avsat
(o’rta) va uchinchi kurs –
a’lo
(yuqori) deb nomlangan. Biroq,
kurslarning nomlari hamma madrasalarda ham bir xil bo’lmagan.
Shu o’rinda bunday kurslarga ajratsh faqat yirik madrasalarda
mavjud bo’lgani, talabalar soni 20
kishiga etmagan kichik
madrasalarda esa talabalarning barchasi faqat bitta mudarrisga
mashg’ulotga qatnaganlarini qayd etsh lozim.
Madrasada darsni tashkil etsh tartbi quyidagicha bo’lgan: bitta
darslikdagi aynan bir bobni o’rganayotgan 10-15 nafar talaba bir
sinf xonasiga to’planishgan va o’zlariga
Dostları ilə paylaş: