O‘zbekiston respublikasi xalq ta’limi vazirligi o‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi
-Mavzu: Takomillashtirilgan “Ilk qadam”davlat o’quv dasturi asosida maktabgacha
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Reja: 1. Maktabgacha ta’lim tashkilotlarida ta’lim shakli. Maktabgacha ta’lim tashkilotlarida mashg’ulot (faoliyat) turlari .
| 10-Mavzu:
Takomillashtirilgan “Ilk qadam”davlat o’quv dasturi asosida maktabgacha ta’lim tashkilotlarida faoliyat markazlarida ta’lim jarayonlarini tashkil qilish. Reja: 1. Maktabgacha ta’lim tashkilotlarida ta’lim shakli. Maktabgacha ta’lim tashkilotlarida mashg’ulot (faoliyat) turlari . 63 2. Mashg’ulotning bolalarni maktabga tayyorlashdagi ahamiyati.Mashg’ulot jadvali tuzish talablari. 3. Mashg’ulotda tarbiyachining yetakchilik roli. 4. Mashg’ulotga tarbiyachining innovasion yondashuvi. ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ МАКТАБГАЧА ТАЪЛИМ ВАЗИРЛИГИ “Илк қадам” Мактабгача таълим муассасасининг Давлат ўқув дастури Тошкент – 2018 йил 2 Муаллифлардан: Дастур муаллифлари Ўзбекистондаги ЮНИСЕФ Халқаро болалар жамғармасига ва, шу жумладан, мазкур дастурни ишлаб чиқишда ўз фикр-мулоҳазалари ва тавсияларини тақдим этган ҳамда уни қўллаб-қувватлаган барча инсонларга самимий миннатдорчилик билдирадилар: Анна Голубева ЮНИСЕФ халқаро консультанти Дипа Шанкар ЮНИСЕФ таълим секцияси раҳбари Вазира Назарова ЮНИСЕФ илк ёшдаги болалар ривожланиши ва таълими буйича маслаҳатчиси Юлия Нарольская ЮНИСЕФ таълим масалалари буйича маслаҳатчиси Муазам Исмаилова ЮНИСЕФ консультанти Ли Донг Вук Пучон (Жанубий Корея) университети профессори Муаллифлар: И.В. Грошева, Л.Г.Евстафьева, Д.Т.Махмудова, Ш.Б.Набиханова, С.В.Пак, Г.Э.Джанпеисова Тақризчилар: А.Голубева ЮНИСЕФ халқаро эксперти Н.Н.Джамилова Педагогика фанлари номзоди, Низомий номидаги Тошкент Давлат педагогика университетининг мактабгача таълим услубиёти кафедраси доценти Л.Р. Мирджалалова Педагогика фанлари номзоди, Низомий номидаги Тошкент Давлат педагогика университети қошидаги халқ таълими ходимларини қайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини ошириш худудий марказининг «Мактабгача, бошланғич ва махсус таълим методикаси» кафедраси доценти М.А. Исмаилова Тиббиёт фанлари номзоди, Тошкент педиатрия тиббиёт институтининг неонатология кафедраси доценти Е.Г. Каялова Тошкент шаҳридаги 247-сонли давлат мактабгача таълим муассасаси мудири Масъулиятни чеклаш Мазкур ҳужжатдан жой олган фикр ва мулоҳазалар фақат унинг муаллифларигагина тегишли ва асло Бирлашган Миллатлар Ташкилотининг Болалар жамғармаси (ЮНИСЕФ), у билан боғлиқ бўлган ташкилотлар ёки унинг бошқарув аъзолари ҳамда улар номидан иш юритадиган мамлакатларга берилиши мумкин эмас. Дастур Ўзбекистон Республикаси Мактабгача таълим вазирлигининг 2018 йил 7 июлдаги 4-сонли ҳайъат йиғилиши қарори билан тасдиқланган ва нашр қилиш учун тавсия этилган. 3 Мундарижа 1-боб. Умумий қоидалар....................................................................................................................4 1.2. МТМнинг мақсад ва вазифалари ...............................................................................................4 2-боб. МТМ таълим жараёнининг мақсад ва тамойиллари ...........................................................5 2.1. МТМ таълим жараёнининг мақсадлари....................................................................................5 2.2. МТМда таълим жараёнини ташкил қилиш тамойиллари .......................................................5 2. 3. Қўшимча таълим хизматларини ташкил қилиш .....................................................................6 2.4. Алоҳида эҳтиёжга эга бўлган болалар учун мўлжалланган таълим фаолияти .....................6 2.5. Ота-оналар билан ҳамкорлик .....................................................................................................6 3-боб. Мактабгача ёшдаги 64 болаларга таълим беришда компетенциявий ёндашув.....................6 3.1. Мактабгача ёшдаги (6-7 ёш) боланинг умумий муҳим компетенциялари ............................7 3.2. Боланинг ривожланиш соҳалари компетенциялари ................................................................7 3.2.1. «Жисмоний ривожланиш ва соғлом турмуш тарзини шакллантириш» соҳаси компетенциялари........................................................................................................................... .....7 3.2.2. «Ижтимоий-ҳиссий ривожланиш» соҳаси компетенциялари..............................................8 3.2.3. «Нутқ, мулоқот, ўқиш ва ёзиш малакалари» соҳаси компетенциялари .............................8 3.2.4. «Билиш жараёнининг ривожланиши» соҳаси компетенциялари ........................................8 3.2.5. «Ижодий ривожланиш» соҳаси компетенциялари ...............................................................9 4-боб. Ўқув-тарбиявий фаолият........................................................................................................9 4.1. Ўқув-тарбиявий фаолиятни режалаштириш.............................................................................9 5-боб. Боланинг ривожланиш соҳалари бўйича ютуқлари........................................................ 11 6-боб. Ривожлантирувчи муҳитни ташкил қилиш......................................................................................12 7-боб. Иловалар ................................................................................................................................13 1-илова ..............................................................................................................................................13 МТМ таълим дастурини тузиш бўйича тавсиялар........................................................................13 2-илова ..............................................................................................................................................18 Болалар тўлиқ кун мобайнида бўладиган гуруҳнинг намунавий кун тартиби ..........................18 Болалар қисқа муддатда бўладиган гуруҳнинг намунавий кун тартиби Ошибка! Закладка не определена. 3-илова ..............................................................................................................................................21 Намунавий ўқув дастури .................................................................................................................21 4-илова ..............................................................................................................................................25 Йиллик мавзувий режа намунаси ...................................................................................................25 5-илова ..............................................................................................................................................28 Намунавий ҳафталик иш режа ........................................................................................................28 6-илова ..............................................................................................................................................30 3 дан 7 ёшгача бўлган боланинг ривожланиш харитаси ..............................................................30 3 дан 5 ёшгача бўлган боланинг ривожланиш харитаси ..............................................................31 5 дан 7 ёшгача бўлган боланинг ривожланиш харитаси.44 4 7-илова.........58 6-7 ёшдаги боланинг мактабга тайёрлик харитаси .....58 1-боб. Умумий қоидалар Мактабгача таълим муассасасининг давлат ўқув дастури (қуйида: «МТМ давлат ўқув дастури») Ўзбекистон Республикасининг илк ва мактабгача ёшидаги болаларни ривожланишига қўйиладиган Давлат талабларига мувофиқ ишлаб чиқилган меъёрий-ҳуқуқий ҳужжат бўлиб, унда мактабгача таълим муассасасининг мақсад ва 65 вазифалари, ўқув-тарбиявий фаолиятнинг асосий ғоялари ифодаланган, шунингдек, боланинг таълимнинг кейинги босқичига ўтишидаги асосий компетенциялари белгиланган. МТМ давлат ўқув дастури Ўзбекистон Республикаси ҳудудида жойлашган қуйидаги таълим муассасаларида қўллаш учун мажбурий: • давлат мактабгача таълим муассасалари; • мактабгача таълим соҳасида хизмат кўрсатувчи нодавлат муассасалари; • мактабгача ёшдаги болалар гуруҳларига эга бўлган «Меҳрибонлик» болалар уйлари; • мактабгача ва бошланғич таълимни назорат қилувчи бошқарув органлари. 1.1. МТМда давлат ўқув дастурини қўллаш МТМ давлат ўқув дастури вариатив ўқув дастурларини яратишда мажбурий таянч ҳужжат ҳисобланади. Таълим муассасалари Мактабгача таълим вазирлиги томонидан тасдиқланган вариатив ўқув дастурларидан фойдаланиш ҳуқуқига эга. Мактабгача таълим муассасаси давлат ўқув дастури асосида ўзининг МТМ ишчи ўқув дастурини ишлаб чиқиш ҳуқуқига эга. Таълим муассасасининг ишчи ўқув дастури муассаса педагоглари томонидан ота-оналарни жалб этган ҳолда тузилади ва амалдаги қонунчилик тартибида тасдиқланади1 . 1.2. МТМнинг мақсад ва вазифалари МТМнинг мақсад ва вазифалари қуйидагилардан иборат: • боланинг индивидуал эҳтиёжларини ҳисобга олган ҳолда илк ва мактабгача ёшдаги болаларни ривожланишига қўйилган Давлат талаблари асосида ҳамда МТМ давлат ўқув дастурига мувофиқ унинг ҳар томонлама ва баркамол ривожланиши учун қулай шарт-шароитлар 1 Давлат ўқув дастурга 1-илова 5 яратиш; • мактабгача ёшдаги болаларнинг ўқув-тарбиявий фаолиятини ташкил қилиш ва амалга ошириш; • болаларнинг илк ривожланиши масалаларида ота-оналар ва жамиятга тегишли билимлар беришни ташкил этиш ва амалга ошириш; • болаларнинг илк ривожланиши масалаларида оила ва жамият билан ўзаро ҳамкорликни ташкил қилиш ва амалга ошириш. 2-боб. МТМ таълим жараёнининг мақсад ва тамойиллари 2.1. МТМ таълим жараёнининг мақсадлари Ўқув-тарбиявий жараённинг мақсади болаларда умумий асосий компетенциялар ва ривожланиш соҳалари компетенцияларини шакллантириш учун тегишли шароитлар яратишдан иборатдир. 2.2. МТМда таълим жараёнини ташкил қилиш тамойиллари МТМ таълим жараёнининг тамойиллари қуйидагилардан иборат: • бола ҳуқуқлари, ўзига хос ривожланиш хусусиятлари ва салоҳиятларини ҳисобга олиш; • таълим жараёнида барча турдаги ривожланиш соҳаларининг ўзаро боғлиқлиги; • бола саломатлигини асраш ва мустаҳкамлаш, унинг эҳтиёжлари, шу жумладан, унинг ҳаракатланиш эҳтиёжларини қондириш; • боланинг ижодий қобилиятларини қўллаб- қувватлаш; • ўйин орқали таълим бериш ва ривожлантириш; • боланинг ривожланиши ва ижтимоий мослашиши учун қулай муҳит яратиш; • бола учун хавфсиз муҳитни таъминлаш; • МТМнинг оила, маҳалла ва мактаб билан ҳамкорлиги; • миллий маданий анъаналар қадриятини ошириш ва бошқа миллатлар маданиятига ҳурмат, бошқа миллатлар маданиятининг ўзига хос хусусиятларини ҳисобга олиш; Боланинг мактабгача таълим муассасасидаги ривожланишини қўллабқувватлаш жамоавий иш ҳисобланади ва унинг амалга оширилиши учун мактабгача таълим муассасаси раҳбари жавобгар бўлади. 6 2. 3. Қўшимча таълим хизматларини ташкил қилиш Қўшимча таълим хизматлари мактабгача таълим муассасаси томонидан имкониятлардан келиб чиққан ҳолда болалар ва аҳоли эҳтиёжларига мос равишда ташкил этилади. Қўшимча таълим хизматлари факультатив ҳисобланади ва уларни ташкил қилишда кўнгиллилар (волонтёрлар), ота- оналар ва ҳомийлар иштирок этиши мумкин. 2.4. Алоҳида эҳтиёжга эга бўлган болалар 66 учун мўлжалланган таълим фаолияти Мактабгача таълим муассасасида алоҳида эҳтиёжга эга бўлган болаларни қўллаб-қувватлаш жамоавий иш ҳисобланади ва уни амалга ошириш учун мактабгача таълим муассасаси раҳбари жавобгар бўлади. Зарурат туғилганда, педагоглар таркиби ва мактабгача таълим муассасаси раҳбарияти, тор ихтисосликдаги мутахассисларни жалб этган ҳолда, бола (унинг ривожланиши) учун ўқув-тарбиявий жараённинг якка тартибдаги режасини тузади. 2.5. Ота-оналар билан ҳамкорлик Боланинг ҳар томонлама ривожланишини таъминлаш учун мактабгача таълим муассасаси ота- оналар билан ўзаро ҳамкорликнинг қуйидаги шаклларини ташкил қилиши мумкин: • ота- оналарнинг мактабгача таълим муассасаси борасидаги фикрларини ҳисобга олиш; • илк ривожланиш масалаларида ота-оналарга билим бериш; • ота-оналарни ўқув-тарбиявий жараёнда фаол қатнашишга жалб этиш; • ота-оналарнинг муассаса ҳаётида иштирок этиш борасидаги ташаббусларини қўллаб-қувватлаш. 3-боб. Мактабгача ёшдаги болаларга таълим беришда компетенциявий ёндашув Мактабгача ёшдаги болаларга таълим беришда компетенциявий ёндашув ўсиб бораётган бола шахсини ҳаётга тайёрлаш, унда ҳаётий муҳим масалаларни ҳал қилиш учун зарур бўлган, ахлоқий меъёр ва қадриятларни ўзлаштириш, бошқа инсонлар билан мулоқот қилиш, «Мен» образини қуриш билан боғлиқ бўлган фаолият усулларини шакллантиришга тайёргарликни кўзда тутади. Бошланғич муҳим компетенциялар боланинг фаолият ва ахлоқ субъекти сифатидаги яхлит ривожланишини талаб этади. 7 Компетенция боланинг билим, кўникма, малака ва қадриятлари мажмуидир. Бошланғич компетенциялар, ривожланиш соҳасидан қатъи назар, бола шахси шаклланиши учун асос бўлиб хизмат қилади. 3.1. Мактабгача ёшдаги (6-7 ёш) боланинг умумий муҳим компетенциялари Коммуникатив компетенция – мулоқот воситаларидан турли вазиятларда фойдалана билиш кўникмаси. Ўйин компетенцияси – боланинг ўйин жараёни ва уни ташкил қилишда тажриба, билим ва кўникмалардан ижодий фойдаланиши. Ўқув-тарбиявий жараён учун асос ҳисобланади. Ижтимоий компетенция – ҳаётий вазиятларда катталар ва тенгдошлар билан мулоқотда ахлоқ қоидалари ва меъёрларига риоя қилган ҳолда ўзини тута олиш маҳорати. Билиш компетенцияси – атрофдаги оламни онгли равишда идрок қилиш ва олинган билим, кўникма, малака ва қадриятлардан ўқув ва амалий вазифаларни ҳал қилиш учун фойдаланиш. 3.2. Боланинг ривожланиш соҳалари компетенциялари Боланинг компетенциялари бола ривожининг қуйидаги соҳаларида белгиланади: • жисмоний ривожланиш ва соғлом турмуш тарзининг шаклланиши; • ижтимоий-ҳиссий ривожланиш; • нутқ, мулоқот, ўқиш ва ёзиш малакалари; • билиш жараёнининг ривожланиши; • ижодий ривожланиш. 3.2.1. «Жисмоний ривожланиш ва соғлом турмуш тарзини шакллантириш» соҳаси компетенциялари «Жисмоний ривожланиш ва соғлом турмуш тарзининг шаклланиши» соҳасидаги ўқув-тарбиявий фаолият якунланганидан сўнг 6-7 ёшли бола: • ўз имкониятлари ва ёши билан боғлиқ жисмоний ривожланиш меъёрларига мос равишда жисмоний фаоллик кўрсатади; • турли ҳаракатчанлик фаоллигини уйғун равишда ва мақсадли бажаришни билади; • турли ҳаётий ва ўқув вазиятларида майда моторика кўникмаларидан фойдаланади; 8 • ўз ҳаракатларини ҳиссиёт ва сезги органлари ёрдамида бошқаради; • шахсий гигиена малакаларини қўллайди; • соғлом турмуш тарзи ва овқатланиш асосларини билади; • хавфсиз ҳаётий фаолият асослари қоидаларига риоя қилади. 3.2.2. «Ижтимоий-ҳиссий ривожланиш» соҳаси компетенциялари «Ижтимоий- 67 ҳиссий ривожланиш» соҳасидаги ўқув-тарбиявий фаолият якунига етганидан сўнг 6-7 ёшли бола: • ўз «Мен»и ва бошқа инсонларнинг ҳаётий фаолият муҳитидаги роли тўғрисида тасаввурга эга бўлади; • ўз ҳиссиётларини бошқаради ва уларни вазиятга мос равишда ифодалайди; • ўзгаларнинг ҳиссиётларини фарқлайди ва уларга мос равишда жавоб беради; • катталар ва тенгдошлар билан вазиятга мос равишда мулоқот қилади; • мураккаб вазиятлардан конструктив чиқиш йўлларини топади. 3.2.3. «Нутқ, мулоқот, ўқиш ва ёзиш малакалари» соҳаси компетенциялари «Нутқ, мулоқот, ўқиш ва ёзиш малакалари» соҳасидаги ўқув-тарбиявий фаолият якунига етганидан сўнг 6-7 ёшли бола: • нутқни эшитади ва тушунади; • ўз нутқида тўғри талаффуз, қулай грамматик шакллар ва хилма-хил гап конструкцияларидан фойдаланади; • иккинчи тилни ўрганишга қизиқиш намоён қилади; • иккинчи тилни эгаллаш бўйича дастлабки билимларини кўрсатади; • бадиий адабиёт асарларига қизиқиш намоён қилади; • сўзнинг луғавий, бўғинли ва фонетик тузилиши тўғрисида тасаввурга эга бўлади; • турли маъно шаклларини мустақил равишда тузиш ва сўзлаб беришни билади; • ёзишнинг дастлабки малакалари ва воситаларидан фойдаланишни билади. 3.2.4. «Билиш жараёнининг ривожланиши» соҳаси компетенциялари Билиш жараёнининг ривожланиши соҳасидаги ўқув-тарбиявий фаолият якунига етганидан сўнг 6-7 ёшли бола: • билим олишга фаол қизиқишни намоён этади; 9 • ўқув ва ҳаётий фаолият учун ахборотни мустақил равишда топади ва ундан фойдаланади; • предметлар, воқеалар ва кўринишлар ўртасидаги оддий алоқаларни тушунади ва уларни яхлит бир бутунлик сифатида идрок қилади; • рақамлар, ҳисоб-китобни билади ва уларни ҳаётда қўллайди; • макон, шакл ва вақтга мос равишда иш тутади; • элементар математик ҳисоблашларни амалга оширади; • атроф-муҳитдаги воқеа-ҳодисалар ва кўринишларни кузатади ҳамда тадқиқ қилади; • атроф-муҳитга нисбатан эҳтиёткорона ва ғамхўр муносабатни намоён этади. 3.2.5. «Ижодий ривожланиш» соҳаси компетенциялари «Ижодий ривожланиш» соҳасидаги ўқув-тарбиявий фаолият якунига етганидан сўнг 6-7 ёшли бола: • санъат ва маданиятга қизиқишни намоён қилади; • миллий анъаналарни қадрлайди ва уларни кундалик ҳаётининг бир қисми сифатида идрок этади; • санъатнинг муайян турини афзал кўришини мустақил равишда ифодалайди; • олинган билим ва кўникмалардан турли ҳаётий вазиятларда ўз ижодий режаларини тузиш ва татбиқ қилиш учун фойдаланади; • инсоннинг дунёни ўзгартиришдаги яратувчанлик ролини тушунади. 4-боб. Ўқув-тарбиявий жараён Ўқув-тарбиявий жараён «Ўзбекистон Республикасининг илк ва мактабгача ёшдаги болалар ривожланишига қўйилган давлат талаблари» асосида амалга оширилади. Мактабгача таълим муассасаси ўқув-тарбиявий жараённи ўқув йили бўйича ташкил қилади. Ўқув йили 2 сентябрда бошланади ва 31 майгача давом этади. 1 июндан 31 августгача МТМда ёзги соғломлаштириш даври ташкил этилади. 4.1. Ўқув- тарбиявий жараённи режалаштириш Ўқув-тарбиявий жараён гуруҳнинг кундалик иш тартибига таянади ва унда педагог томонидан режалаштирилган кундалик ҳаракатлар, болалар ўйинлари, 10 бўш вақт ва ўқув-тарбиявий фаолият турлари навбатма-навбат амалга оширилади2 . Ўқув-тарбиявий жараён таълим ва ижтимоий эҳтиёжлар (саломатлик, овқатланиш ва хавфсизлик)ни қондириш мақсадида боланинг ёши ва индивидуал ривожига асосланувчи ўқув режага мувофиқ олиб борилади. Ўқувтарбиявий жараён бола ҳаёти ва унинг атрофидаги муҳитдан келиб чиқувчи ягона бир бутун мавзуга бирлаштирилади3 . Ўқув-тарбиявий жараённи режалаштириш таълим шароитларига 68 боғлиқ ҳолда интеграция, хилма-хиллик ва мослашувчанлик тамойилларидан таркиб топади. Ўқув-тарбиявий жараёнда қуйидаги режалаштириш турлари қўлланилади: •йиллик мавзувий; •ҳафталик Режалаштиришда таълим жараёнининг мавзуси, мақсадлари, мазмуни ва турлари ёритилади. Жараён турларини танлашда нафақат ўқув- тарбиявий жараённинг умумий мақсадлари, балки ривожланиш соҳалари бўйича мақсадлар, фаолият мазмуни ва турларини интеграциялаш ҳам ҳисобга олинади. Режалаштиришда кун тартибини ҳисобга олиш зарур. Кун тартиби иш суръатини белгилайди ва болага бир фаолиятдан бошқасига осон ўтишда ёрдам бериши лозим. Шуни ёдда тутиш жоизки, ўйин мактабгача ёшдаги болаларнинг асосий фаолияти ҳисобланади. Кун тартибини тузишда кундузги уйқу, дам олиш вақти ва сайрга чиқиш вақти ҳисобга олинади. Йиллик мавзувий режа Йиллик мавзувий режада ҳар бир ёш гуруҳи учун ой мавзулари ва ҳафта мавзулари акс эттирилади. Мактабгача таълим муассасаси ҳудуд ёки бошқа хусусиятларни ҳисобга олган ҳолда ўзининг йиллик мавзувий режасини тузишга ҳақли. Мазкур мавзувий режа мактабгача таълим муассасасининг Педагогика кенгашида тасдиқланади4 . Ҳафталик режа Ҳафталик режа йиллик мавзувий режага асосланади ва ҳафтанинг кичик мавзулари, шунингдек, мазкур мавзу бўйича ўтказиладиган тадбирларни ўз ичига олади. Ҳафталик режа барча ривожланиш соҳалари бўйича мақсадларни белгилаш, тегишли марказларни тайёрлаш, машғулотларни ҳафта мавзусига мос равишда тақсимлашга йўналтирилган. Ҳафта мавзуси барча эркин фаолият марказлари орқали ўтиши лозим. Ҳафталик режада гуруҳдаги ва сайр вақтидаги 2 Давлат ўқув дастурига 2- илова 3 Давлат ўқув дастурига 3-илова 4 Давлат ўқув дастурига 4-илова 11 дидактик ва ҳаракатли ўйинлар режалаштирилади5 . Болалар билан олиб бориладиган ишнинг мазмуни ва изчиллиги фаолият тури (фаол фаолият/ пассив фаолият; индивидуал фаолият/ кичик гуруҳда, катта гуруҳда; тарбиячи раҳбарлиги остида ўтадиган фаолият/ бола раҳбарлиги остида ўтадиган фаолият) ва уни ўтказиш жойи (хона ичидаги фаолият/ кўчадаги фаолият)ни ҳисобга олган ҳолда режалаштирилиши керак. Ҳафталик режа хилма-хил ва мослашувчан бўлиши лозим. Бошқача айтганда, об-ҳаво ўзгариши ва боланинг қизиқувчанлигини ҳисобга олган ҳолда, режалаштирилаётган фаолият бошқасига алмаштирилиши ёки фаоллик вақти бироз кўпроқ ёхуд камроқ вақтга мўлжалланиши мумкин. Масалан, агар тарбиячи баҳорда гуллаган боғга боришни режалаштирган бўлса-ю, об-ҳаво жуда ёмғирли бўлса, бу тадбирни хонада ўтказишнинг имкони бўлган бошқа тадбирга алмаштириши мумкин. Ҳафталик режа – бу тарбиячининг иш журнали ва машғулотлар ишланмасидан иборат. Тарбиячининг иш журнали қуйидаги бўлимлардан ташкил топади: • титул варағи; • гуруҳнинг ўқув йили ва ёзги мавсумдаги кун тартиби; • эрталабки бадантарбия комплекси; • гуруҳда сентябрдан августгача бўлган таълим жараёнини режалаштириш таркибига эрталабки суҳбат, сайр, куннинг иккинчи ярми, ота-оналар билан суҳбат киради; • ҳафталик иш таҳлили; • иловалар. Машғулотлар ишланмасида мақсадлар, жараённинг қисқача таърифи, зарурий жиҳозлар ифодаланади. Мазкур ишланмалар тавсиявий характерга эга ва тарбиячи томонидан ижодий ўзгартирилиши мумкин. 5-боб. Боланинг ривожланиш соҳалари бўйича ютуқлари Мазкур дастур бола ривожига индивидуал ёндашув, унинг шахсини ҳурмат қилиш, унинг манфаатлари, эҳтиёжлари ва ривожланиш даражасини ҳисобга олиш, ҳиссий қулайлик борасида ғамхўрлик қилиш, эркин ижодий ўзўзини кўрсатиши учун шароитлар яратишга 69 интилишни кўзда тутади. Шу сабабли, режалаштириш билан бир қаторда, бола ривожланишини кузатиб бориш педагог фаолиятида муҳим аҳамият касб этади. Педагог болани ва унинг ўзини тутиши сабабларини яхшироқ тушуниш, бола ривожини, унинг ички дунёсини кўриш, қўллаб-қувватлаш, ривожланиш йўлларини белгилаш, 5Давлат ўқув дастурга 5-илова 12 эҳтиёж ва манфаатларини аниқлаш учун бола ҳаётини систематик кузатиб боради. Педагогик кузатувлар асосида таълим жараёнини режалаштириш амалга оширилади ва такомиллаштириб борилади. Боланинг индивидуал ривожланишини кузатиш учун Ўзбекистон Республикасининг илк ва мактабгача ёшдаги болалар ривожланишига қўйилган Давлат талабларида акс эттирилган соҳалар ва кичик соҳалар ҳамда кутилаётган натижалар (малака ва кўникмалар) олинган. Боланинг ривожланиш харитаси 3 дан 7 ёшгача бўлган даврни ўз ичига олади, ҳар бир бола учун индивидуал тарзда йилига уч марта тўлдирилади6 . Мактабгача таълим муассасасидан чиқишда 6-7 ёшдаги боланинг мактабга тайёрлик харитаси тўлдирилади (фақат мактабгача таълим муассаса битирувчилари учун6 ). Мактабга тайёрлик деганда болада умумий компетенцияларни ва ривожланиш соҳалари компетенцияларининг шаклланганлиги тушунилади. Бу харита мактабгача таълим муассасасининг ҳар бир битирувчиси учун тўлдирилади. Унда Давлат дастурига мувофиқ ривожланишнинг бешта соҳаси (бола компетенциялари) бўйича кутилаётган натижалар ифодаланади. Тарбиячига у ёки бу натижа қандай даражада акс этаётганини белгилаш таклиф этилади. Ривожланишнинг бешта соҳаси (бола компетенциялари) умумлаштирилади ва тавсия ҳамда таклифлар кўринишида ота-оналар эътиборига ҳавола этилади. 6-боб. Ривожлантирувчи муҳитни ташкил қилиш Мактабгача таълим муассасасида ривожлантирувчи муҳитни ташкил этишда болаларнинг ўзига хос белгиларга эга бўлган ёшга доир хусусиятлари ва эҳтиёжларини ҳисобга олиш муҳим аҳмият касб этади. Ривожлантирувчи муҳит мазмуни: мактабгача таълим муассасасининг кўргазмали- ривожлантирувчи муҳити мазмуни маданий-тарихий қадриятлар: миллий ва ҳудудий анъаналар; табиат, иқлимдан келиб чиқувчи хусусиятларга мос бўлиши лозим; муҳит мазмуни бирламчи дунёқараш асосларини шакллантириш, боланинг муваффақиятли ижтимоий мослашувига ёрдам бериши лозим. 6Давлат ўқув дастурига 6-илова 7 Давлат ўқув дастурига 7-илова 13 7-боб. Давлат ўқув дастурига иловалар 1-илова МТМ таълим дастурини тузиш бўйича тавсиялар Таълим дастури (қуйида – Дастур) – МТМ Давлат ўқув дастурига асосан муайян ёш гуруҳида ташкил этиладиган таълим жараёнини амалга оширишга хизмат қилувчи муҳим ҳужжат бўлиб, у қўйилган мақсадларга эришишни таъминлаши лозим. Дастур – муҳим восита бўлиб, унинг ёрдамида тарбиячилар (мутахассислар) Ўзбекистон Республикасининг илк ва мактабгача ёшдаги болалар ривожланишига қўйиладиган Давлат талабларига мувофиқ муайян ёш гуруҳидаги болалар учун энг мақбул ва самарали шакллар, методлар ва таълим жараёнини ташкил қилиш йўлларини белгилайдилар. Дастур мажбурий қисм ва таълим жараёни иштирокчилари томонидан шакллантириладиган қисмдан ташкил топади. Ҳар икки қисм илк ва мактабгача ёшдаги болалар ривожланишига қўйиладиган Давлат талабларини амалга ошириш нуқтаи назаридан ўзаро бир-бирини тўлдирувчи ҳамда зарурий ҳисобланади. Дастурнинг мажбурий қисми барча бешта таълим соҳаси: жисмоний ривожланиш ва соғлом турмуш тарзини шакллантириш; нутқ, мулоқот, ўқиш ва ёзиш кўникмалари; билиш 70 жараёнининг ривожланиши; ижтимоий-ҳиссий ривожланиш ҳамда ижодий ривожланишни амалга оширишга комплекс ёндашувни кўзда тутади. Дастур тарбиячи (мутахассис) илк ва мактабгача ёшдаги болалар ривожланишига қуйиладиган Давлат талаблари асосида болалар ривожланишининг муайян шароитлари, эҳтиёжлари ва хусусиятларини ҳисобга олган ҳолда таълимнинг индивидуал педагогик моделини қандай яратаётганини кўрсатиб бериши лозим. Дастур учта асосий бўлимни қамраб олади: • мақсадли – бу тушунтириш хати ҳамда дастур ўзлаштирилишининг режалаштирилаётган натижаларини ўз ичига оладиган бўлим; • мазмунли – бу Дастурнинг умумий мазмунини ифодаловчи ва болалар шахсининг тўлақонли ривожланишини таъминловчи бўлим; • ташкилий – бу Дастурнинг моддий-техник таъминоти таърифини, таълим ва тарбиянинг методик материаллар ва воситалар билан таъминланганлигини, кун тартибини, шунингдек, тадбирлар, байрамлар, ривожлантирувчи муҳитни ўз ичига олувчи бўлим. Дастур МТМнинг педагогик кенгашида муҳокама қилинади ва мудир буйруғи билан тасдиқланади. 14 Ўқув дастурининг намунавий тузилмавий элементлари 1. . Титул варағи Мактабгача таълим муассасаси номи Педагогик кенгаш томонидан қабул қилинди: Баён №___ сана_____________ __ Тасдиқланди: МТМ мудири: (ФИО) Сана ___________________ № мактабгача таълим муассасаси ДАСТУРИ Тузувчи: Фамилия, исм, отасининг исми __________________ Малака тоифаси _____________________________ _ Педагогик стажи __________ Лавозими ________________ 20___йил 15 16 2. Мундарижа саҳифалар кўрсатилган ҳолда Дастурнинг барча қисмлари, параграфлар, бўлимлар номи, адабиётлар ва иловалар рўйхати, матнда мавжуд бўлган барча сарлавҳаларни ўз ичига олади. Уларнинг таърифи иш мазмунига тўлиқ мос келиши, қисқа, аниқ ва изчил бўлиши ҳамда унинг ички мантиқий қонуниятларини аниқ ифодалаши лозим. 3. Мақсадли бўлим таркибига тушунтириш хати киради ва унда Дастур ишлаб чиқилишига асос бўлган меъёрий- ҳуқуқий ҳужжатлар, шунингдек, таълим жараёнини ташкил қилишнинг турли шакллари, методлари ва йўллари кўрсатилиши муҳим аҳамият касб этади. Шунингдек, қуйидагилар ҳам таърифланиши лозим: • дастур бўйича таълим олаётган тарбияланувчиларнинг ёшга оид руҳий ва индивидуал хусусиятлари; • дастурнинг мақсади; • дастурнинг вазифалари; • дастурни амалга ошириш муддати; • асосий тамойиллар; • бола шахсининг асосий тавсифлари. Дастурнинг мақсадли йўналишлари таърифи мактабгача таълим муассасасининг Давлат ўқув дастури ҳамда Ўзбекистон Республикасининг илк ва мактабгача ёшдаги болалар ривожланишига қўйилган Давлат талабларининг мақсадли йўналишларига мос келиши лозим. 4. Мазмунли бўлимга бола ривожининг бешта таълим соҳаси йўналишларига мос равишдаги таълим фаолиятининг таърифи киради: таълим соҳасининг вазифалари, таълим фаолиятининг мазмуни, таълим фаолиятининг натижалари, минтақавий таркибий қисм (компонент), таълим соҳасини амалга ошириш бўйича таълим фаолиятини ташкил қилиш шакллари. Комплекс-мавзувий режалаштириш (барча бешта таълим соҳасини амалга оширишни ҳисобга олган ҳолда). Мазкур кичик бўлимнинг таърифи интегратив моделни кўзда тутади ва у ҳафта мавзусини фаолиятнинг турли кўринишларида, шаклларида, таълим жараёнининг барча иштирокчилари билан биргаликда очиб беради. Дастурда ифодаланган комплекс-мавзувий режалаштиришнинг таркибий қисми жадваллар кўринишида тақдим этилиши мумкин. Комплекс-мавзувий 71 режада дастурдаги бўлимлар ва мавзуларни ўрганиш кетма-кетлиги очиб берилади. Таълим фаолиятининг тақсимоти, болалар билан ишлаш шакллари ва якуний тадбирлар кўрсатилади. 5. Ташкилий бўлим. Мазкур бўлимда кун тартиби, ўқув йили тузилмаси, таълим фаолияти жадвали (меъёрий ҳужжатларга мувофиқ), ёшни ҳисобга олган ҳолда ривожлантирувчи муҳитни ташкил қилиш, тарбияланувчиларнинг ёши ва индивидуал хусусиятлари, уларнинг таълим эҳтиёжлари ва қизиқишларини ҳисобга олган равишда Дастурни амалга оширишининг турли шакллари, метод ва воситаларининг қисқача таърифи берилади. Шунингдек, турли хилдаги фаолиятнинг ўзига хос руҳий-педагогик хусусиятлари, тарбияланувчиларнинг оилалари билан ўзаро ҳамкорлик турлари ифодаланиши мумкин. 17 6. Дастурни амалга ошириш шартлари: • моддий-техник таъминот; • ўқув-методик таъминот (дастурлар, технологиялар, ўқув қўлланмалари, илмий-методик ва ўқув-методик адабиёт, болалар Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|