O‘zbekistOn tarixi
feodalizm klassik tarzda namoyon bo‘lgan Fransiyada VIII asr oxiridan boshlab hosildor yerlarning asosiy qismi (shuningdek, o‘tloqlar, o‘rmonlar, ko‘llar) qirol, cherkov va feodallar qo‘liga o‘ta- di, dehqonlar ularga qaram bo‘lib, og‘ir majburiyatlarni bajarganlar. Shu bois, O‘rta Osiyo ilk o‘rta asrlar jamiyati taraqqiyotida va Yev- ropa ilk o‘rta asrlar davri ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishida o‘xshash- liklar deyarli yo‘q.
O‘rta Osiyoda tarixiy voqelik, jumladan ijtimoiy-iqtisodiy munosa- batlar, yer va mulk egaligi ham mutlaq boshqa bo‘lgan, shu sababli, mintaqa o‘rta asrlar tarixiga Yevropa tarixiga oid formatsiyali yon- dashuvdan kelib chiqqan «feodalizm» va «feodal jamiyati» kabi ata- malar mazmuni ko‘p jihatdan mos kelmaydi.
O‘rta Osiyo, jumladan O‘zbekiston qadimgi davr va o‘rta asrlar ta- rixini davrlashtirishda hanuz inkor etilmagan arxeologik davrlashtir-
O‘zbekistOn tarixi
ish va fanda e’tirof etilgan atamalar (paleolit, mezolit, neolit, bronza davri, ilk temir asri, antik davri, ilk o‘rta asrlar, rivojlangan o‘rta asr- lar) hamda etnik va siyosiy, sulolaviy belgilarga asoslangan (ahamoni- ylar, salavkiylar, yunon-baqtriya, yuechji-kushonlar, afrigiylar, eftaliy- lar, Turk xoqonligi, Arab xalifaligi, somoniylar, qoraxoniylar, anushte- giniylar va h.k.) davrlashtirish tamoyillaridan foydalanish maqsadga muvofiqdir.
Manbashunoslik va tarixshunoslik masalalari
O‘zbekiston tarixini o‘rganishda manbalarning o‘rni va ahamiya- ti muhim rol o‘ynaydi. Ular xalqimizning madaniy-tarixiy boyligi hi- soblanib, maxsus arxivlarda, kutubxona va muzeylarda avaylab, eh- tiyotkorlik bilan saqlanmoqda. Xalq og‘zaki ijodi orqali avloddan-av- lodga meros bo‘lib o‘tib kelayotgan tarixiy voqea va hodisalar bayoni, nomoddiy madaniyat asosida bizgacha yetib kelmoqda.
Arxeologik yodgorliklar va moddiy manbalar turlari
binobarin, aynan tarixiy manba va yodgorliklar orqaligina tarixni yoritish – tarixiy ma’lumotlarni va dalillarni olish, ularni qiyoslash va umumlashtirish, tarixiy-madaniy jarayonlar hamda voqea-hodisalar- ning sabablari va oqibatlarini, mazmun-mohiyatini tahlil qilish asosi- da ilmiy asoslangan xulosalar chiqarish imkoniyatlari kengayadi. Od- diyroq qilib aytganda, ma’lum manbalar va ularni umumlashtirmas- dan turib haqqoniy tarixni yaratish mumkin emas.
Tarixiy manbalarni umumiy tabiati, o‘tmishni o‘zida aks ettirishiga qarab quyidagi besh asosiy turkumga bo‘lish mumkin:
Dostları ilə paylaş: |
