O‘zbekiston tarixi (IV asrdan XVI asr boshlarigacha)
Yüklə 3,35 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Farg‘ona
- Varaxsha. Devoriy tasvir. Farg‘ona
- Chirchiq va Ohangaron
- Yabg‘ukat va Xotunkat
- Choch va Eloq Peshtoq ostida turgan shakllar tasvirlangan ossuariy (Ostadon). VI–VII asrlar. Choch tangasi. VII asr.
- «ko‘shk» , «qasr» , «qo‘r- g‘on» va «qo‘rg‘oncha
- Boshqaruv ma’muriyati Shahar me’morchiligi
26 budda diniga e’tiqod qilgan. Toxariston 25 harfli yozuviga ega bo‘lgan. Toxariston aholisining asosiy qismi o‘troq dehqonchilik bilan shug‘ullangan. Ayniqsa, qurolsozlik yuksalgan. Hozirgi Janubiy O‘zbekiston va Tojikiston, Shimoliy Afg‘onistonni o‘z ichiga olgan bu tarixiy viloyat shimolda Hisor tog‘lari, janubda Hindikush, g‘arbda Murg‘ob va Xerirud vodiysi, sharqda Pomir bilan chegaralangan. Toxariston nomi mil. avv. II asrda Yunon- Baqtriya davlatini qulatgan chorvador qabila – yuechjilar nomidan olingan. Toxariston Hindiston, Yaqin va Uzoq Sharq mamlakatlari bilan savdo-madaniy aloqalar o‘rnatgan, o‘z chaqa-tangalari ichki savdo muomalasida yurgan. Toxariston Markaziy Osiyoda budda va moniylik dinlarining tarqalishi va rivojida muhim rol o‘ynagan. Farg‘ona hukmdorlari «ixshid» deb atalgan. Farg‘ona yerlari juda hosildor bo‘lib, aholisi dehqonchilik bilan kun kechirgan, paxta va sholi ekkan. Koson, Axsikat (Xushkat) va Quva (Qubo) kabi yirik markaziy shaharlarida hunarmandchilikning turli sohalari rivoj topib, ularning mahsulotlari ichki va tashqi bozorlarda juda xa- ridorgir bo‘lgan. Qo‘shni mamlakatlarga bo‘yoq, rangli shisha buyumlar va dori-darmonlar chiqarilgan. Varaxsha. Devoriy tasvir. Farg‘ona 27 Farg‘ona vodiysida o‘troq aholi bilan bir qatorda chorva- dorlar ham yashaganlar. Qurama va Qoramozor tog‘lari yon- bag‘irlarida qadimdan yilqichilik bilan shug‘ullanilgan. Bu vo- diyda ko‘paytirilgan tulpor otlarning dong‘i jahonga taralgan. Chirchiq va Ohangaron vodiylarida ik- kita hokimlik mavjud bo‘lgan. Manba- larda ulardan biri Choch, ikkinchisi Eloq mulki nomlari ostida tilga olinadi. Chochning markazi Choch shahri bo‘lib, hukmdori «tudun» deb yuritilardi. eloqning markazi Tunkat, hokimlari esa «dehqon» deb atalardi. V asrda ular eftallar davlatiga, VI asr oxirida esa G‘arbiy turk xoqonligiga bo‘ysundiriladi. VII asrning dastlabki choragida esa G‘arbiy turk xoqonligi hukmdorlik qarorgohini Choch viloyatiga ko‘chiradi. Hukmdor va malika uchun Yabg‘ukat va Xotunkat kabi o‘ziga xos qa- rorgohlar bino qilindi. Choch tuduni va Choch tegini yozuvlari chekilgan tangalar zarb etiladi. Tangalarning old betida hukmdor surati, teskari tomonida ot, gajak dumli bars yoki qoplon tasviri, ba’zan sulolaviy ayri tamg‘a tushirilgan. Ayrim tangalarda esa, hatto hukmdorga yonma-yon malika tasviri ham chekilgan. Bun- day qo‘shaloq tasvir, shubhasiz, qadimgi turkiylar davlatchili- gida hukmdorning malikasi – xvatun (xotun) vazirlik daraja- siga ega bo‘lib, davlat boshqaruvida faol ishtirok etganligidan dalolat beradi. Saroyda u xoqondan keyingi o‘rinni egallagan. G‘arbiy turk xoqonligi, shuningdek, uning yirik o‘troq vilo- yatlaridan hisoblangan Choch o‘lkasi o‘z tanga pullari tizimiga ega bo‘lgan. Choch va eloq sertarmoq xo‘jalikka ega bo‘lib, sug‘orma dehqonchilik, chorvachilik, hunarmandchilik, konchilik va savdo Choch va Eloq Peshtoq ostida turgan shakllar tasvirlangan ossuariy (Ostadon). VI–VII asrlar. Choch tangasi. VII asr. 28 yuksak darajada edi. Choch va eloq tog‘lari oltin, kumush, rangli ma’danlar, temir va jilvador chaqmoqtoshlarga boy edi. Karvon yo‘lining o‘lka orqali o‘tishi Choch va eloqqa ichki va tashqi savdo-sotiqning kengayib, shaharlarining gavjumlashu- viga imkon beradi. Ilk o‘rta asrlarda O‘rta Osiyo hokimlik- larida ma’lum tartibdagi boshqaruv ma’- muriyati tashkil topgan edi. Boshqa- ruv ma’muriyatining asosiy vazifasi fuqarolardan boj, soliq va yasoqlarni o‘z vaqtida yig‘ib olish, jamoat ishlariga ularni safarbar etishdan iborat bo‘lgan. Kirim-chiqimlar aniq va rav- shan qayd etilib, hujjatlashtirilgan. Ularga barmoq bosilib, hatto muhr bilan tasdiqlab qo‘yilgan. V–VII asrlarda O‘rta Osiyoda, bir tomon- dan, yerga egalik qilish munosabatlari- ning o‘rnatilishi va mustahkamlanib borishi, ikkinchi tomondan, ko‘chmanchi chorvadorlarning be- to‘xtov shiddat bilan kirib kelishi va o‘troqlashuvi shahar va qishloqlarning qiyofasi hamda aholisining turmush tarzi-yu ijti- moiy ahvoliga jiddiy ta’sir ko‘rsatadi. Ziroatkor yerlar kengayib, dehqonchilik vohalarining suv ta’minoti tubdan yaxshilandi. Tog‘oldi maydonlariga suv chiqarilib, yangi yerlar o‘zlashtirildi. Shaharlar gavjumlashdi. Qishloqlarda «ko‘shk», «qasr», «qo‘r- g‘on» va «qo‘rg‘oncha» nomlari bilan shuhrat topgan isteh- komli turarjoylar qad ko‘tardi. Istehkomli qasr, qo‘rg‘on va ko‘shklar asosan tashqi dushman hujumiga qarshi mudofaa inshooti, chokarlar to‘planadigan joy, ma’muriy markaz hamda oziq-ovqat va qurol-yarog‘ saqlanadi- gan ombor vazifasini o‘tagan. O‘rta asrlarda shaharlar uch qismdan iborat bo‘lgan. Ular «ko‘handiz», «shahriston», «rabod» deb yuritilgan. Shaharlar- ning uchala qismi ham alohida-alohida devorlar bilan o‘rab olin- gan. Ularning bir nechta darvozalari bo‘lgan. Shahar devorlari bo‘ylab oqib o‘tgan anhor xandaq vazifasini bajargan. O‘rta asr- larda yashagan arab mualliflari (Ibn Xavqal va Ishtaxriy) qayd etishicha, birgina Binkat (Toshkent)ning yigirma ikkita darvozasi bo‘lgan. Boshqaruv ma’muriyati Shahar me’morchiligi Yüklə 3,35 Kb. Dostları ilə paylaş:
|