P. O. Box 126, Richmond, Surrey tw9 2UD, uk
Yüklə 9,74 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- İxvani-Müs- limin ) mənsublarından getmir – M. Qəzali
96 Tofiq əl-Həkimin ∗ yanılmasına, bəlkə də, elə bu səbəb olub. Ondan soruşanda ki, modern dövlətdə hakimiyyət for- ması baxımından islama əsaslanmaq mümkündürmü, düşün- mədən belə cavab vermişdi: “Mümkündür, amma modern anlayışlara uyğunlaşsın deyə islamı yeni formatda izah etmək lazımdır. Təəssüfləndirici haldır ki, bəziləri dini mətnləri Orta əsr zehniyyəti ilə izah edirlər”. Təbii ki, bu cavabın müəyyən qədər redaktəyə ehtiyacı vardır. Çünki sözügedən şəxs məsələləri bir-birinə qatıb- qarışdırıb. Amma o da istəyir ki, islam doğru-dürüst izah edilsin. İslamın həqiqətləri olduğu kimi aşkara çıxarılarsa, hər bir dövrdə şəfaverici dərmana çevriləcəkdir! Orta əsrlərdə meydana gəlmiş islam dövləti insanlara və- ziyyətlərinə müvafiq dəqiq anlayışlar təqdim etmişdi. Bu an- layışları indi də tətbiq etmək mümkündür. Mühüm olanı bu- dur ki, kəmağıl şəxslərin bu anlayışları təhrif etmələrinə imkan verməyək. Peyğəmbərin və Raşidi xəlifələrinin zamanında qadınlar elm və ibadətə bağlı idilər. Dövrümüzdə kimsə qalxıb bu hə- qiqəti inkar edərsə, onlara islamı yenidən deyil, əksinə, tarixi aspektdə başa salmalıyıq. Çünki islamın tarixində onların id- dialarını puça çıxaracaq danılmaz faktlar vardır. Əziz oxucu, sənə dediklərimizlə yanaşı, misirli professor Luis Əvəzin (1915-1990) ona ünvanlanmış “İslam bugünə ∗ Tofiq əl-Həkim (1898-1987): Misirli yazıçı, ədib və dramaturqdur – tərcüməçinin qeydi. 97 qədər özünün universal çağırışını qoruyub saxlayıbmı?” sualı- na verdiyi cavab haqda da bir düşün. Luis Əvəz həmin suala belə cavab vermişdi: “Xeyr, qoruyub saxlamayıb. İslam qədimdə Bizansa qalib gəlmişdi. Çünki o, VII əsrdə xristianlıqdan daha dünyəvi(!) səciyyə daşıyırdı, ruhani məsələlərlə yanaşı, həyat (dünya) məsələləri ilə də maraqlanırdı. Halbuki həmin vaxt bizan- slıları yalnız axirət məsələləri maraqlandırırdı... Görünür, müasir islam camaatlarının arzuladığı şey bizans islamıdır!” 1 Bu söz hər nə qədər qarma-qarışıq olsa da, bir neçə cə- hətdən doğrudur... Dünyəviliyin ən müsbət tərəfi budur ki, o, qorunan azadlıqlardan ibarət “işıqlı abı-hava”da mütə- rəqqi bəşər cəmiyyəti qurmağa can atır. Belə bir cəmiyyətin keşiyində sosial-siyasi ədalət durur. Burada qadınlara və ki- şilərə, böyüklərə və kiçiklərə irqi və sosial ayrı-seçkiliyin “bulandıra” bilmədiyi hüquqlar verilir; insanlar həyata açı- lırlar, bilikləri və bacarıqları çərçivəsində təbiətdən istifadə edirlər... Erkən dövr müsəlman mədəniyyətində bütün bunlar var- dı. Modern cəmiyyətlərdən fərqli olaraq, müsəlman mə- dəniyyəti Allaha inamı maddi tərəqqinin ayrılmaz parçası halına gətirmişdi. Yəni, Müsəlman dünyasında həm maddi tə- rəqqi vardı, həm də insanlar ilahi təlimlərə riayət edirdilər, 1 Luis Əvəz islama və ona çağırışa – dəvətə nifrət edən bir xristian idi. Fransızların Misirə hücumu zamanı vətəninə xəyanət etmiş Yaqub Hən- nanı (1745-1801) alqışlayan da Luis Əvəzdir. Müsəlmanların islamı təb- liğ və tətbiqdəki səhvlərindən əks arqument kimi istifadə etməkdə mahir idi. 98 dünya həyatının əbədiyyətə körpü olduğunun fərqinə varırdılar və axirət inancına sahib idilər. Bəli, bu, əzəmətli sələflərimizin tarixidir. Amma islam mədəniyyətinə varis çıxan sonrakı nəsillərin qəlbləri daşlaşdı, zehinləri də sönükləşdi, onlar yəhudi və xristianlardan bu mənada heç nə ilə fərqlənmədilər. Uşaq ağlındakı qanmaz başa əmmamə qoymaq hələ sələfi olmaq deyildir. Nə də ki bir qadın çirkin və ya qəşəng üz cizgilərini örtməkdən ziyadə insanlıq cizgilərini silib-süpürən niqabı geyinməklə sələfi olmur... Tofiq əl-Həkimin arzuladığı şey, əslində, hələ 14 əsr qa- baq Quranda mövcud idi. Amma adlarını sələfi qoyanlar Quranın göstəriş və buyruqlarını insanlara acı dərman ola- raq təqdim edirlər. Bu “dərman”ı içənlər xəstələnir, inki- şafdan qalır, məğlubiyyətlərə düçar olurlar. Müşahidə etmişəm ki, islamın düşmənləri neo-sələfiliyin üzünə bütün qapıları açmışlar. İstəyirlər ki, insanlar onunla tanış olub (eybəcərliyini gördükdən sonra) islama nifrət et- sinlər, bununla da, ondan kənar durub digər dinlərə üz tut- sunlar. Uzun-uzadı araşdırdıqdan sonra başa düşdüm ki, Kral Əbdüləziz (1880-1953) fanatik “ixvan” mənsublarına 1 qu- 1 Söhbət dəvət fəaliyyətinə Misirdə başlayıb, daha sonra bütün islam coğrafiyasına yayılmış “Müsəlman Qardaşlar” Camaatının (İxvani-Müs- limin ) mənsublarından getmir – M. Qəzali. (İxvan: Kral Əbdüləziz ibn Səud tərəfindən idarə edilən, neo-sələfi düşüncəsinə sahib dini-siyasi hə- rəkat mənsublarına verilmiş ad. 1912-30-cu illərdə Ərəbistan yarımada- sında siyasi-ideoloji təsirə malik idilər – tərcüməçinin qeydi) Yüklə 9,74 Kb. Dostları ilə paylaş:
|