Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta’lim vazirligi buxoro davlat universitetining pedagogika instituti

MAQSAD ERGASH GAP Bosh gapdan anglashilgan harakat, 
voqea-hodisaning qanday maqsad bilan yuz berishini 
bildiruvchi ergash gap: 
Odamlar yaxshi yashasin deb, tinchlikka 
imzo chekdik. (Gʻ. Gʻulom) 
MIQDOR-DARAJA ERGASH GAP
Bosh gapdan anglashilgan 
harakat-hodisaning miqdor-darajasini bildiruvchi ergash gap: 
Insonga 
havo nechogʻlik zarur boʻlsa, xalqqa tinchlik, o zodlik va baxt-saodat 
ham shunchalik zarurdir
. 
MODELLASHTIRISH 
Biron til (nutq) birligining sxemasi yoki 
modelini tuzish: ergashgan qoʻshma gapni modellashtirish. 
MOSLASHUV ALOQASI
Tobe aloqaning bir turi boʻlib, bunda 
tobe soʻz oʻz shaklini hokim soʻzning shakliga moslaydi, shu tarzda 

---

176 
hokim soʻzga bogʻlanadi, hokim soʻzning shakli oʻzgarishi bilan, tobe 
soʻz ham unga mos holda shaklini oʻzgartiradi. Oʻzbek tilida 
moslashuv asosan qaratqich-qaralmish va ega-kesim aloqasida 
koʻrinadi: 
men aytyapman, sen aytyapsan, u aytyapti;
mening 
iltimosim, sening iltimosing
kabi.
MUALLIF GAPI
Koʻchirma gapli tuzilmalarda muallifning oʻzi 
aytgan (koʻchirma gapdan tashqari) gap:
 
“Illo, bu bebaqo dunyoda 
faqat haq soʻz boqiy qolur”, – dedi Bobur Mirzo. (
X. Sultonov) 
Yormat Yoʻlchiga buyurdi: “Hov yigit, kechagi chopiqni bitirib qoʻ-
ying!” (
Oybek)

MURAKKAB GAP T
arkibida undalma, kirish soʻz, kirish birikma, 
kirish gap va kiritma qurilma ishtirok etgan sodda gap
: 
Nazm tuz, Erkin, 
axir, erkin zamondur bu zamon
. 
Ular, nazarimda, kеtishdi.
 
U yogʻini 
soʻrasang, aytaymi, mеn bunga rozi emasman.
Mirzakarimboy boshqa-
larga maqtanmasa ham (maqtanchoklikni yomon koʻrar edi) ba’zi vaqt 
ichidan faxrlanardi.