Dərs vəsaitinin bu hissəsi təbiət və cəmiyyətin fəlsəfəsinə həsr
Yüklə 3 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- İdarəetmə strukturunun əsas vəzifəsi idarəetmə qərarlarının işlənib hazırlanması və yerinə yetirilməsidir.
- Cəmiyyətin iqtisadi həyatı onun obyektiv və subyektiv tərəflərinin
daha çox iki anlayışın - inforaıatika və idarəetmə anlayışlarının inkişafı ilə bağlı öyrənilir. İqtisadi idarəetmə sahəsinə tətbiq etməklə bu anlayışları nəzərdən keçirək. İqtisadi informasiya - ilk növbədə, fikir informasiyasıdır, yəni insanın şüurunda işlənib hazırlanır və iqtisadi sahədə həyata keçirirlər. O, iqtisadi tələblər və maraqlarla prtlənir və istehsalın təşkili prosesində dövr edir. İnformasiya yalnız öz təbiətinə görə yox, həm də iqtisadiyyat sahəsində öz dövretməsinə görə spesifıkdir. Burada müxtəlif kanallarla hərəkət edən çoxsaylı informasiya axını qarşılıqlı fəaliyyətdədir: bu həm indi yaşayan keçmişin “yaddaşı”, həm də yerli və ümum- planetar ünsiyyət formalarıdır. İqtisadi informasiyalar həm vertikal (şaquli), həm də üfüqi hərəkət edir. İqtisadi informasiya deyərkən biliklərin, məlumatların, xəbərlərin, ideyaların, idarə qərarlarının, rəhbərlərin göstərişlərinin, idarə olunmaların əks reaksiyasının məcmusu kimi dövr edən informasiyalar nəzərdə tutulur. Ağıllı məqsədlər güdən optimal idarə etmə obyektiv, həqiqi və tam informasiyanı nəzərdə tutur; düzgün və tam informasiya olmadan idarə etmə mümkün deyildir. Mütəxəssislər qabaqcıl ölkələrin inkişafını təhlili edərək belə nəticəyə gəlmişlər ki, iqtisadiyyatda informasiya böyük yer tutur. O, müəyyən mənada ehtiyatları əvəz edir, ənənəvi xammalın bir sıra növlərinə olan tələbatı azaldır, ucuz komponentlərdə effektli materiallar yaradan novator texnologiyasının əhəmiyyətini artırır, informasiya və iqtisadi idarəetmə anlayışları funksional “əkizdirlər”. İnformasiya olan yerdə idarə etmə də var, idarə etmə həyata keçirilən yerdə isə informasiya vacibdir. İstənilən idarə etmə prosesinin başlanğıc nöqtəsi - informasiyanın alınması və onun işlənib hazırlanmasıdır. 237 idarəetmə - istənilən təşkilat sisteminin keyfiyyət müəyyənliyinin saxlanmasına yönəldilən, onun ətrafla dinamik tarazlığına və inkişafına yönələn funksiyadır.
Burada ən vacib məsələ optimallıq prinsipidir, yəni idarəetmə qərarlarını işləyib hazırlayarkən onun yerinə yetirilməsindəki maksimum mümkün variantları nəzərə almaq vacibdir və onlardan eləsi seçilməlidir ki, o, qarşıya qoyulan məqsədə çatmağı tam təmin etsin. Əlbəttə idarəetmə qərarları idarəetmə obyektlərinə yönəlir və subyekt tərəfindən hazırlanır. Burada təlabat və maraqlar, real imkanlar və bu imkanların gerçəkləşməsi şəraiti nəzər alınır. Müasir şəraitdə iqtisadi idarəetmənin xarakteri idarəetmə qərarlarının qəbul
olunmasında məsuliyyəti artırmağı subyektdən tələb edir. İctimai qarşılıqlı fəaliyyətin bütün məcmusuna son nəticə də idarəetmə subyekti və obyektinin qarşdıqlı
institutlar, təşkilatlar, əmək kollektivi, ayrıca şəxslər çıxış edə bilər. Ancaq son nəticədə idarəetmə qərarlarını müvafiq hakimiyyətə malik olan real şəxs qəbul edir. İdarəetmə obyekti - hansı foraıa və hansı səviyyədə çıxış etməsindən asılı olmayaraq- real və faktiki olaraq adamlardır: əqlə, qabiliyyətə malik olan və buna görə də müvafiq qərarlar qəbul edib onu yerinə yetirən kollektivlər və ya ayrıca şəxslərdir. Xristian ilahiyyatçısı Şeffer “Balaca adam yoxdur” əsərində istənilən işdə hər bir adamın əhəmiyyətini təhlil etmişdir. Əlbəttə adamlar müxtəlif vəzifələr tutduğundan müxtəlif məsuliyyət daşıyırlar və ona görə də onların əsli, bacarığı da müxtəlif olur. Müəssisə rəhbərinin bacarığı və məsuliyyəti ona tabe
olanların sayı, müəssisənin istehsal etdiyi məhsulun çeşidi, əldə olan gəlirin miqdarı artdıqca yüksəlir. Müəssisənin inkişaf strategiyasını işləyib hazırlayan və qərar qəbul edən adamın məsuliyyəti daha }mksəkdir, çünki müəssisənin və həm də buradakı fəhlələrin gələcək taleyi onun qəbul etdiyi qərarlardan çox asılıdır. İdarəetmənin subyekti və obyekti anlayışları nisbi anlayışlardır, insan bəzən obyekt, bəzən isə subyekt kimi çıxış edir. Hətta eyni qarşılıqlı fəaliyyət çərçivəsində subyekt özü də obyekt tərəfindən idarə olunur ki, bu vaxt artıq idarəetmənin subyekti kimi çıxış edir. Ona görə də effektli idarəetmə həm qərarların, həm də onların yerinə yetirilməsinin üzərində həm yuxarıdan, həm də aşağıdan ağıllı nəzarət şəraitində mümkündür: nəzarətsiz işçi adətən mənən əriyir, pozulur, rəhbər işçi də nəzarətdən kənarda qalanda bu aqibəti yaşayır.
özünü göstərir. Onun obyektiv tərəfinin ünsürləri: ilk növbədə, adamların fəaliyyətinin məzmununu və istiqamətini müəyyən edən obyektiv tələbat və maraqlardır. Bu cəmiyyətin məhsuldar qüvvəsi və orada mövcud olan istehsal münasibətləridir - onlar öz vəhdətləri ilə istehsal üsulunu təşkil edirlər. Bu həm də obyektiv iqtisadi qanunlardır ki, o da istehsal üsulunun inkişafına və cəmiyyətin bütün iqtisadi həyatına tabedir. Göstərilən amillər insanların iradəsi ilə yaranmır və onlar tərəfindən də ləğv edilə bilməz. Məsələn, yeməyə, geyinməyə, mənzilə olan tələbat obyektiv əsas kimi, bioloji və ictimai varlıq kimi insanın yaşamasının obyektiv zəruri tələbi kimi mövcüddur. Onların dərk olunması və onlara şüurlu təsir etmək onların mövcudluğunun obyektiv xarakterini
Yüklə 3 Mb. Dostları ilə paylaş:
|