Pərvanə MƏMMƏDLĠ
Yüklə 2,15 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- V F Ə S Ġ L MƏTBUAT MĠLLĠ HÖKUMƏTĠN H AKĠMĠYYƏTĠ ĠLLƏRĠNDƏ (1945-1946)
110 istəyirdi. Yazırdılar ki, bizim dərdimizi, arzularımızı özümüz qədər bilən bu adam kimdir? Bizi onunla görüşdürün. Söhbət şair Süleyman Rüstəmdən gedirdi. O, çox sonralar qələmə aldığı «Arazın o tayında» başlıqlı xatirələrində yazırdı: «Bir ay müddətində yaşadığım bir neçə şeri mətbuata verməkdən çəkindim. Təbrizdəki şairlərlə tanış olmadan, onların satirik qüdrətlərini bilmədən, bunu etməkdən çəkindim.. Təbrizdə şairlər vardı. Mən M.M.Etimad, Ə.Fitrət və Hilal Nasiri ilə tanış oldum. Bu şair dostlarımla görüşdən sonra Süleyman Hikmət imzasıyla şerlər dərc etməyə başladım. İlk şerim «Vətən yandı» idi (49, 276). Adı çəkilən şer «Vətən yolunda» qəzetinin dekabrın 19-da çıxan (№33, 1941) sayında çap olunmuşdur. həmin sayda onun digər bir «Qalacaq» adlı şeri də dərc olunmuşdu. Dekabrın 21-də onun qəzetdə növbəti «Dərdli qadın» əsəri işıq üzü görmüşdü. «Vətən yolunda», «Azərbaycan» qəzetlərinin oxucuları S.rüstəmin şeirlərini həm maraqla izləyib oxumaqla yanaşı, həm də fikirlərini, təəssüratlarını bölüşürdülər. S.Rüstəm yazırdı ki, Təbriz qəzetlərində çap etdirdiyim şeirlər haqda Tehranda təhsil alan azəri tələbələri məktublar göndərirdilər. «Vətən yolunda» qəzetimizə təzə şeirlərim haqda fikirlərini yazırdılar (49, 31). Təbrizdə Azərbaycanlıların məktəblərdə öz ana dilində deyil, fars dilində təhsil alması, üstəlik də məktəb daxilində öz doğma ana dilində danışmağa cürət edən cocuqların məktəbdən xaric olunması onu çox kədərləndiribmiş. Bundan mütəəssir olan şair «Bir məktəbin qapısında şeri»ni yazır: Öyrəndim ki, körpənin günahı yalnız budur, O, Təbriz məktəbində, vətənində elində, Yoldaşıyla danışıb doğma anan dilində Təbrizdə cəmi bir il yaşayan şairin sonrakı illərdə orada gördükləri və keçirdiyi ağrılı-şirinli hissləri, duyğuları uzun illər unuda bilməmişdi. Görün nə qəribə bir qismətim var, 111 O taylı, bu taylı Süleymanam mən. deyən şair yaradıcılığında «Cənub həsrəti» geniş bir silsilə təşkil etmişdi. Hələ 1945-ci ildə qələmə aldığı «Birdir» adlı şerində Azərbaycan Milli Hökumətin qurulmasından qürur duyaraq Süleyman, gəl haray sal, qoy bütün aləm eşitsin, Əziz doğma vətən birdir, o sahildə, bu sahildə fikrini söyləyən şair uzun illər gizlədilən bir sirri-bölünmüş vahid Vətən Azərbaycan həqiqətini bütün dünyaya çatdırmaq istəyirdi. S.Rüstəm yazırdı ki, «Vətən yolunda» qəzetinə mənim adıma tək-tük qəribə imzasız məktublar gəlirdi. Bir məktub müəllifi yazırdı ki, azəri dilində şeİr yazmaq olmaz Şeir yalnız fars dilində yaranar (49, 314).Sonra S.Rüstəm qeyd edir ki, görünür bu nadan dünya mədəniyyətindən, ədəbiyyatından xəbərsizdi. Cahildi...Təhqiramiz məktuba şair «Dəymə» şeri ilə cavab verir. Mən sənin dilinə dəymirəm, sən də Gəl mənim bu ana dilimə dəymə, Sənin də bağın var, gülün var, çəkin Bağımda əkdiyin gülümə dəymə! Bu şer bütün Güney Azərbaycan gənclərinin, məktəblilərinin dilində əzbər olmuşdu. Milli Hökumət süquta yetirilən günlərdə şahidlərin dediyinə görə «Dilimə dəymə» şerini oxuyan gənclərə əzab verə-verə öldürürdülər. 1941-ci ildən etibarən sonralar hər iki tayda ikiyə bölünmüş xalqın ayrılıq həsrətini: «araz, ayrılıq, həsrət» motivlərinin ədəbiyyata gətirilməsinin bünövrəsi ilk dəfə «Vətən yolunda» qəzetinin səhifəlrində qoyulmuşdur. Bu ədəbi proses Süleyman Rüstəmin qəzetin səhifələrində çap olunmuş «Təbrizim», «Arazın dərdi», «Qardaşımın dərdi», «Araz qırığında», «Yandı», «Vətənim» şeirləri ilə başlamışdır. Bunun davamı olaraq Rəsul Rzanın «Vətən nəğməsi», Məmmd Rahimin «Vətən həsrəti», paralel olaraq güneyli şairlərdən Mirmehdi Etimadın «Yaşamaz»,Əli Fitrətin «Azərbaycan», M.B.Niknamın «Şanlı vətənə», Hilal Nasirinin «Köşkü-balaban» şeirlərində ikiyə bölünmüş 112 millətin faciəsindən danışılırdı. 113 V F Ə S Ġ L MƏTBUAT MĠLLĠ HÖKUMƏTĠN H AKĠMĠYYƏTĠ ĠLLƏRĠNDƏ (1945-1946) 1945-ci ilin ortalarında Güney Azərbaycanda demokratik hərəkatın II mərhələsi başladı. Bu mərhələdə İranın hakim təbəqələri demokratik hərəkatın qarşısını almaq üçün vəziyyəti gərginləşdirməyə çalışırdılar. Azərbaycanın şəhər, qəsəbə, kəndlərində təhlükəsizliyi təmin etmək, mürtəce qüvvələrin basqınlarını dəf etmək məqsədilə bir sıra yerlərdə fədai dəstələri yaranmağa başladı. 1945-ci ilin sentyabrında daha öncələr Xiyabaninin təsis etdiyi Demokrat Fərqəsi Azərbaycanın tanınmış demokratlardan bir qrupu ADF-ni bərpa etdilər. Başda Seyid Cəfər Pişəvəri olmaqla ADF-nin yaradılması haqqında bəyanat verildi. Bəyanatda partiyanın proqram prinsipləri izah edilir və demokratik İran tərkibində Azərbaycana inzibati-təsərrüfat, mədəni muxtariyyət verilməsi tədbirləri irəli sürülürdü. ADF-nin orqanı olan «Azərbaycan» qəzeti vasitəsilə Azərbaycan xalq qarşısında duran vəzifələr və 21 Azər hərəkatının hazırlanması taktikası Pişəvərinin rəhbərliyi altında həyata keçirilirdi. 1945-ci il dekabrın 12-də 21 Azər hərəkatının qələbəsi ilə əlaqədar fəaliyyətə başlamış Azərbaycan Milli Məclisinin qərarı ilə Pişəvəri Azərbaycan Milli Hökumətinin Baş naziri təyin edilmişdir. Hökumət 10 nazirlik, ali məkhəmə və baş prokurordan ibarət idi. Məhz həmin hökumət İranın daxilində Azərbaycanın milli muxtariyyət hüququnu bərpa edərək azərbaycanlıların öz ana dilində danışmaları, yazıb- oxumaları üçün şərait yaratdı. Məktəblərdə ana dilində dərslərin keçirilməsini təmin etdi. Savadsızlığın kökünü kəsmək üçün qəti addımlar atdı. Fəhlələr üçün iş qanunu, qadınlar üçün kişilərlə bərabər hüquqlar, bütün ölkədə əhəmiyyəti olan torpaq islahatı həyata keçirildi. Ölkədə misli görünməmiş əmin-amanlıq və abadlıq işlərinə başlandı. Güney Azərbaycanda görülən demokratik tədbirləri, hətta dünyanın bir sıra mətbuatı da təsdiq edirdi. Vaşinqtonda çıxan «Middle East» jurnalı milli hökumətin islahatları haqda yazırdı: «Üsyançıların rəhbəri və Yüklə 2,15 Mb. Dostları ilə paylaş:
|