Prof. ġərifov Famil Həsən
Yüklə 4,4 Mb. Pdf görüntüsü
|
260
becərmə texnologiyası, nə də onun bioloji xüsusiyyəti yuxarıda göstərilənlərə qadir deyildir. Üzüm bitkisinin sürətlə formalaşdırılması məsələsi əlverişsiz mühit şəraitinin təsirindən çox ziyan çəkmiş kolun bərpasında daha açıq şəkildə özünü göstərir. Qış şaxtaları, dolu və xəstəliklər ( xüsusilə mildiu ) üzüm koluna müxtəlif dərəcəli ziyan vurur ( bu məsələlər xüsusi mövzuda ətraflı izah olunur ).Ədəbiyyatda bu məsələ bir qədər səthi izah olunur. Ancaq dəfələrlə rast gəldiyimiz belə hallarda yerüstü hissəsi tamamilə məhv olmuş kolun sürətli üsulla tam formalaşdırılması mümkün olmuşdur. Bərpa məqsədi ilə kolun yerüstü hissəsi tamamilə kəsilmiş, ilk yazda yeraltı ştambdan çıxan çoxsaylı zoğlardan biri saxlanmışdır. Kök sisteminin güclü enerjisi hesabına sürətlə böyüyən zoğlardan bir ədədi 1-ci məftilə çatan təqdirdə onun ucu qoparılmış və 1-ci dərəcəli bic zoğlarının əmələ gəlməsinə şərait yaradılmışdır. Birinci dərəcəli bic zoğlarının hesabına gələcək çoxillik qollar yaradılmışdır (may ayının 3-cü dekadasında ). Həmin vaxtda da gələcək çoxillik qol hesab edilən qolların ucu qoparılaraq 2-ci dərəcəli bic zoğları əmələ gətirilmiş və beləliklə ikitərəfli şpaler ( Gyo) forması başa çatmışdır. 2-ci bic zoğları normal böyümüş və normal yetişərək gələcəyin məhsulu üçün hazırlanmışdır. Bir qədər güclü formaları ilə bir ildə yox, 2-ci ilin may ayının axırlarında tam formalaşdırmaq mümkündür. Yatmış tumurcuqları məhsuldar olan və təbii fəlakətdən yerüstü hissəsi tamamilə məhv olmuş kollardan bərpanın 1-ci ilində az miqdarda məhsul almaq mümkündür.
Üzüm bitkisi müxtəlif hallarda xüsusi kəsilir. Adi kəsmədən fərqli olaraq çox vaxt xüsusi kəsmə planlaşdırılmır. Aşağıdakı hallarda üzümlüklərdə xüsusi kəsmə tətbiq edilir. Üzümlüklər qış və yaz şaxtalarından ziyan çəkdikdə, dolu vurduqda, xəstəliklər nəticəsində tənək yarpaqlarını itirdikdə yüksək dərəcəli temperaturda tənək iflic olduqda və üzüm bitkisi sürətlə formalaşdırıldıqda Azərbaycan şəraitində bu göstərilənlərin hamısı eyni ərazidə baş vermir, ancaq bunların hamısına müxtəlif vaxtlarda və müxtəlif ərazilərdə rast gəlinir. Ona görə də bu kimi halların aradan qaldırılmasına üzümçü əvvəlcədən nəzəri biliyə malik olmalıdır. Təbii fəlakəti törədən amillərdən biri qış şaxtalarıdır. Respublika ərazisində qış şaxtaları demək olar ki, tez-tez baş verir, ancaq eyni regionda və ərazidə hər il olmur-20 °C aşağı şaxtalar hər 8-10 ildən bir hardasa təkrar olunur. Şaxtanın -
261
30°C-ə endiyi vaxtlar olmuşdur. Naxçıvan Muxtar Respublikasında şaxtanın - 41°C-ə enməsi hər 10-12 ildən bir təkrar olunur. Məlumdur ki, qış şaxtaları -15°C-dən aşağı düşdükdə üzüm bitlisinə müəyyən qədər ziyan vurur. V.Viniferaya daxil olan üzüm sortları 10-20 °C arasında şaxtalara dözə bilir. Bu dərəcələr arasında çoxlu şərtlər vardır: uzun müddətli şaxtalar qısa müddətli şaxtalardan daha çox təsir gücünə malikdir. İstidən soyuğa kəskin dəyişmədə, şaxta küləklə müşaiyət olunduqda, bərk torpaqlarda şaxtanın təsiri güclü olur. Temperaturun mənfiyə doğru tədricən dəyişməsində kol az zədələnir. Yumşaq, yaxşı becərilmiş torpaq az istilik keçirəndir. Yüngül qumlu və qumsal torpaqlarda şaxta çox ziyan vurur. Gilli və gillicəli torpaqlarda kolun yerüstü hissəsi, o cümlədən tumurcuq və birillik zoğlar daha çox zədələnir. Qış şaxtalarından üzüm bitkisinin zədələnməsinə aşağıdakıların da müəyyən dərəcədə təsiri vardır: 1) şaxtaların vaxtı ; 2) soyuma şəraiti ; 3) torpağın mexaniki tərkibindən və nəmlik dərəcəsindən ; 4) üzümlüyün yerləşmə yerindən; 5) sortdan; 6) kolun yetişmə dərəcəsindən ; 7) kolun möhkəmlənmə şəraitindən. Üzümlüklərin şaxtadan ziyan çəkməsi onların yerləşmə yerindən daha çox asılıdır. Küləkdən qorunan və hündür yerlərdə çökəkliklərə nisbətən kol az ziyan çəkir. Ekspozisiyanın digər cəhətlərinə nisbətən şimal cəhətdə kol çox zədələnir. Üzüm bitkisinin qış şaxtalarından zədələnməsi sortdan da asılıdır. Rislinq, Traminer, qara Pino, Mədrəsə, Rkasiteli, nisbətən davamlı, Ağ pino, Sardone, Mələyi, Həməşərə, Xndoqnı, Tatlı, Təbrizi, şaxtaya həssas, Şasla, Çauş, Sovinyon, Qaraburnu, İtaliya, Şanılar şaxtaya davamsız sortlardır. Üzüm bitkisinin qış şaxtalarından mühafizəsinin müxtəlif üsulları mövcuddur: qışda üzümlüklərin torpağa basdırılması, üzüm bitkisinin örtülü şəraitdə becərilməsi, üzümlüyün su ilə doldurulması və üzümlükdə tüstü yaradılması. Bu üsüllar haqqında müəyyən məlumatlar verilmişdir. Üzüm bitkisi qış şaxtalarından müəyyən dərəcədə zədə ala bilər : 1.
yazda birillik zoğlarda ( əvəzedici çilik və bar barmağı ) əvəzedici tumurcuqlar oyanır əlavə zoğları verir. Bu zoğlarda sortdan və tənəyin özünün yetişmə dərəcəsindən asılı olaraq müəyyən miqdar məhsul alına bilər. Ancaq əksər hallarda kolda məhsul olmur. Əlavə zoğlar hesabına kol gələcəyin məhsulu üçün hazırlanır. 2.
Birillik zoğlar tamamilə məhv olduğu təqdirdə xüsusi kəsmə aparılaraq birillik zoğlar ( əvəzedici çilik və bar barmağı ) tamamilə kəsilib atılır. Çoxillik və qısa qollardakı yatmış tumurcuqlardan çıxan haramı zoğlar hesabına kolun itirillmiş orqanları bərpa edilir. Bu halda kol ənənəvi becərmə texnologiyasında 2 ilə, sürətli formalaşdıqda isə 1 ilə tam formalaşır.
Yüklə 4,4 Mb. Dostları ilə paylaş:
|