Prof. ġərifov Famil Həsən
Yüklə 4,4 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Витис Лабрусъа
42
XVII əsrin əvvəllərində Amerikaya kolonistlər tərəfindən gətirilən Avropa sortlarının becərilməsinə səy göstərilmişdir. Bu üzümdən salınan çoxlu miqdarda üzümlüklər 200 il ərzində tamamilə məhv olmuşdur. Bunun səbəbi sonradan məlum olduğu kimi filloksera və göbələk xəstəlikləri ilə əlaqələndirilmişdir.
Avropa sortlarının Şimali Amerikada becərilməyə başlanmasından sonra ikicinsli çiçəyi olan, iri giləli, ağ və çəhrayı rəngli giləli yeni tip bitki formaları görünməyə başladı. Bu yeni formalar Amerika və Amerika növləri arasındakı təbii hibridlər idi və bunlar yeni yerli sırtların seçilməsi üçün başlanğıc material hesab edilirdi. Bu hibridlər müəyyən dərəcədə fillokseraya davamlıdır və calaqsız əmələ gələn bitkiləri yeyilməli gilələr verir. Meşələrdən seçmə yolu ilə aşağıda göstərilən məşhur amerika sortları alınmışdır: Konkord,Katavba, İzabella və s. Sonralar bunların toxumlarının səpilməsi və tozlanması nəticəsində bu tipli çoxsaylı hibrid və və sortlar alınmışdır.
―Amerikan birbaşa hasiledici‖ sortları Vitis cinsinin aşağıdakı növlərindən alınmışdır: Labruska, Ripariya, Estivalis, Linsekumi, Şampini, Rupestris və Rotudifoliya. Bu nvlərdən bir çoxu hazırda da Şimali Amerikanın şərq ştatlarında da becərilir. Onlardan təzə halda və bir çox alkoqolsuz içkilər hazırlanmasında istifadə edilir. Amerika növlərindən istifadə istiqamətinin ilkin mərhələsi belə başlamışdır.
Ikinci istiqamət XIX yüzilliyin sonunda fillokseranın Avropada yayılması vaxtına düşür, müəyyən olunmuşdur ki, Amerika üzümlərinin kökü bu zərərvericiyə davamlıdır.
Bir çox Amerika növləri Fransaya gətirilmiş və onlardan calaqaltı kimi istifadə edilmişdir. Vitis cinsinin bir çox növləri calaq işi üçün daha məqsədyönlü hesab edilmişdir. Ripariya, Rupestris, Berlandiyeri, Şampini və Londi (Solonis). Ancaq bu növlər Avropanın təbii şəraitinə lazımınca uyğunlaşa bilməmişlər. Onlara calanan fransız sortlar xloroz (yarpaqların saralması) xəstəliyinə tutulurdu. Yaxud çoxlu belə hallar olurdu ki, calaqla əkilən bitkilər çox keçmirdi məhv olurdu. Bunu calaqaltı ilə calaqüstünün uyarsızlığı (onların arasında affinitetliyin olmaması) ilə izah edirdilər. Ancaq uzunmüddətli seleksiya işlərində, bu növlərin toxmacarlarının becərilməsi nəticəsində göstərilən altı növ, eləcə də sinereya, kandikans, montikola, kordifoliya və viniferadan alınan calaqaltı sortlar Avropanın torpaq və iqlim şəraitinə uyğunlaşmışlar.
Fillokseraya davamlı calaqaltıların çoxsaylı sortlarından ən geniş yayılanları aşağıdakılardır: Ripariya Qluar de Monpeye, Ripariya Qran qlabr, Rupestris Dyu-lo, Ripariya-Rupestris 3309, Ripariya x Rupestris 43
10114, Ripariya-rupestris 3306, Berlandiyeri x Ripariya 157-11, Berlandiyeri x Ripariya Teleki-8B, Berlandiyeri x Ripariya Kober 5BB, Şasla Berlandiyeri 41 B, Solonis Ripariya 1616, Molvedr Rupestris 1202, Aramon Rupestris Qanzen-1 və b. Bunlar 1950-ci illərə aid calaqaltılardır. Ondan sonrakı illərdə Berlandiyeri x Ripariya SO 4 , Kreçunel və başqa calaqaltılar əldə edilmişdir.
Amerika üzümlərindən üçüncü istifadə ikinci istifadə ilə eyni vaxtda başlamış, onların öz aralarında Avropa-Asiya növləri ilə hibridləşməsi ilə qurtarmışdır (birbaşa hasiledicilər).
Amerika üzümlərindən 4-cü istifadə İ.V.Miçurinlə bağlıdır. Bu növlərdən bir neçəsi şaxtaya davamlı üzümlər alınmasında iştirak etmişdir. Şaxtaya davamlı hibridlərin alınmasında məqsəd üzümçülüyün şimal sərhədlərini genişləndirməkdən ibarət olmuşdur. Bu məqsədlə İ.V.Miçurin V. Labruska və V.Ripariyadan istifadə etmişdir.
Витис Лабрусъа цзцмц. Бу нюв йабаны щалда Канаданын ъянуб щиссясиндя чай кянарлары бойу башлайараг АБШ
- ын Флорида штатына гядяр йайылмышдыр. Щямин нюв Шимали Америкадан Авропайа ХЫХ ясрин яввялляриндя эятирилмишдир.М.Щ.Воронсов тяряфиндян кечян ясрин 50 - ъи
илляриндя гярби Эцръцстана эятирилиб. Бу нюв Эцръцстанда, Азярбайъанын Лянкаран - Астара зонасында, Хачмаз зонасынын гярб щиссясиндя, хцсусиля Губа районунда мядяни щалда беъярилир. Ъцръцстанда вя Азярбайъанын Лянкаран - Астара
зонасында йабаны щалда да мешялярдя кол биткиляри иля бирликдя тясадцф едилир.
Lянкаран
- Астара зонасынын иглим
торпаг шяраитинин тясири нятиъясиндя
тяняклярин биоморфоложи хцсусиййятляри мцяййян дяряъядя дяйишилмишдир
эиляляри ири, дадлы формалары мювъуддур. Американын кяшфиндян сонра бу нювцн сечилмиш гиймятли формалары мядяни щалда эениш йайылмаьа башламышдыр.Изабелла цзцмц Америкада шяраб истещсалы мягсядиля беъярилмякля
йанашы, селексийада сцфря вя шяраб цзцм сортларынын йарадылмасында валидейн кими истифадя едилиб, Америка нювляриндян Витис аестивалис ъадифлиа,
щабеля Авропа цзцм нювц иля Витис винифера Л. щибридляшдирилмишдир.
Изабелла лиан, тез бюйцйян, эювдясинин диаметри 20 -25
см, зоьу гонур рянэли, тцкcцклц, быьъыьы гыса, 2 - 3 щачалы Yüklə 4,4 Mb. Dostları ilə paylaş:
|