"psixologiya" kafedrasi "individual va guruhiy konsultantsiya"

akseleratsiya
ni vujudga 
keltiradi. 
O`smirlik davri inqirozi va uning psixologik, psixofiziologik sabablari
.O`smirlar o`zlarini kattalardek to`tishga harakat qiladilar. Ular o`zlarining layoqat, 
qobiliyat va imkoniyatlarini maolum darajada o`rtoqlari va o`qituvchilarga 
ko`rsatishga intiladilar. Bu xolatni oddiy ko`zatish yo`li bilan xam osongina 
ko`rish mumkin. O`smirlik yoshiga ‘os bo`lgan psixologik xususiyatlarni o`rgana 
turib, o`smirlar shaxsining shakllanib, rivojlanib, kamolatga erishish yo`llarini va 
unga taosir etadigan biologik va ijtimoiy omillarning bevosita taosirini tushunish 
mumkin. Bu davrda o`smir baxtli bolalik bilan xayrlashgan, lekin kattalar ‘ayotida 
‘ali o`z o`rnini topa olmagan xolatda bo`ladi.
O`smirlik davri «O`tish davri», »Krizis davr», »Qiyin davr» kabi nomlarni olgan 
psixologik ko`rinishlari bilan harakterlanadi. CHunki bu yoshdagi o`smirlar xatti-
harakatida noadekvatlik, yangi sharoitlarda o`z o`rnini topa olmaganligidan psixik 
portlash ‘ollari ham ko`zatiladi. O`z davrida L.S.Viyutskiy bunday xolatni psixik 
rivojlanishdagi krizis deb nomlagan. O`smirlik yoshida ularning ‘ulq–atvoriga ‘os 
bo`lgan alo‘ida ‘ususiyalarni asosan jinsiy yetilishning boshlanishi bilan izo‘lab 
bo`lmaydi. Jinsiy yetilish o`smir xulq–atvoriga asosiy biologik omil sifatida taosir 
ko`rsatib, bu taosir bevosita emas, balki ko`proq bilvositadir. O`smirlik davriga 
ko`pincha so`zga kirmaslik, o`jarlik, tajanglik, o`z kamchiliklarini tan olmaslik, 
urushqoqlik kabi xususiyatlar.
Xo’sh, o`smirlarning psixik o`tishini harakatga keltiruvchi kuch nima? 
O`smirning psixik o`sishini harakatga keltiruvchi kuch - uning faoliyatini vujudga 
keltirgan yangi extiyojlar bilan ularni qondirish imkoniyatlari o`rtasidagi karama-
qarshiliklar tizimining namoyon bo`lishidir. Vujudga kelgan ziddiyatlarni 
psixologik kamolotni ta’minlash, faoliyat turlarini murakkablashtirish orqali o`smir 
shaxsida yangi psixologik fazilatlarni tarkib toptirish bilan asta-sekin
O`smirlik yoshi dunyoqarash, e’tiqod, printsip, o`zligini anglash, baholash 
kabilar shakllanadigan davr xisoblanadi. O`smir o`z faoliyatini muayyan printsip, 
e’tiqod va shaxsiy nuktai nazari asosida tashkil qila boshlaydi. 

---

O`smir shaxsini tarkib topshirishda uning atrof muxitga, ijtimoiy 
xodisalarga, kishilarga munosabatini xisobga olish lozim. 
Psixologlar o`tkazgan tadqiqotlardan ko`rinadiki, o`smirlarning ko`pchiligini 
qat`iyatlilik, kamtarlik, magrurlik, samimiylik, dilkashlik kabi ma’naviy, axloqiy 
tushunchalarni to`g`ri anglaydi. Ularning turmush tajribasida fan asoslarini 
egallash natijasida barqaror e’tiqodiy va ilmiy dunyoqarash tarkib topadi, shular 
zamirida axloqiy ideallar yo`zaga kela boshlaydi. 
Quyida psixoprofilaktik ishlarning mazmuni bilan amaliyotchilarni tanishtiramiz. 
SHaxsni muayyan sharoitga moslashishi, (ko’nikish)ga oid (adaptatsion) ishlarni 
olib borish a) maktabgacha yoshdagi bolalarning bogcha sharoitiga moslashishi 
(buning uchun ijtimoiy moslashish bilan bog`liq bo`lgan maxsus guruxlar tuzish, 
nevrotik xolatlarni bartaraf kilish, tarbiyasi qiyin bolalar bilan va ularning ota-
onalari va tarbiyachilari bilan alohida ishlashni tashkil kilish); 6) urta umumta’lim 
va Yangi tipdagi (innovatsion) maxsus maktablar (gimnaziya, litsey kollejlar)
Ta’lim va tarbiya, yashash va turmush sharoiti bilan bog`liq 
nevrotogik xolatlar, psixologik tanglik xamda zurikishning oldini olish uchun 
bolalar bilan uzluksiz ravishda ishlash. SHaxsning kobiliyati, mayli, moyilligi, 
iktidori, psixologik fazilatlari va xususiyatlari tulakonli darajada namoyon 
bo`lishini ta’minlash maksadida ularning aqliy taraqqiyotini aniqlash uchun 
psixologik konsiliumlar tashkil kilish. 
Nazorat savollari. 
1.
Psixologik talablarni asosiy xususiyatlari nimadan iborat? 
2.
Psixologik muammolarni qaysi metodlar bilan ochib berish samarali? 
3.
Maktabgacha ta’lim yoshdagi bolalarni salbiy xususiyatlari bartaraf etishda 
qanday metodlardan qo’llash zarur? 
4.
O’smirlar bilan ishlashda qaysi usullardan foydalanish zarur?