Psixologiyaga oid atama va izohli lug`atlar to`plami  4 Affekt

Deviant xulq 
– atvor – ijtimoiy deviantlikni kiritib chiqaruvchi 
Xulq 
– atvor 
Dadillik
– kishining xayot va omonligi uchun omon bo’lgan kishilarni yengishda 
ko’rinadigan iroda kuchidir. 
Do’stlik
– o’zaro bir- birini tushunuvchi 2 inson o’rtasida yuzaga keluvchi emotsional 
ijobiy xisdirodatda bir jins vakillari orasida yuzaga keladi. 
Jamiyat
– tabiatning bir qismi, borliqning aloxida shaqlini ifodalaydigan falsafiy 
tushuncha odamlar uyushmasining maxsus shaqli kishilar o’rtasida amal qiladigan ko’plab 
munosabatlar majmuasidir. 
Individ
– odamzodning vakili, o’ziga xos takrorlanmas xususiyatlar egasi hisoblanish 
odam. 
Innovatsiya
– ijtimoiy amaliyotda sezilarli o’zgarishlar tug`diradigan turli xil yangiliklar 
yaratish va tadbiq etish. 
Idrok 
– sub’ekt tomonidan uning ongiga nisbatan tashqi dunyodan ajratib olinadigan ba’zi 
butunlik va yaxlitliklarning bilish jarayoni va harakatlari davomida ongda aks ettirilishidir (bunga 
boshqa kishilar va inson o’z tanasini aks ettirish ham kiradi). Aytaylik, insonning o’z tanasining 
sog`ligi yoki nosog`lomligi to’g`risidagi ichki a’zolardan kelayotgan signal natijasida 
shaqllanadigan obrazni idrok etish ham, etmaslik ham mumkin. Ko’pincha esa idrok deganda 
tabiiy va sotsial dunyodagi predmetlarni in’ikos ettirish tushuniladi. Ob’ekt bo’lsa tashqi muhitda 
tayyor holda bo’ladi-yu, u insonga ta’sir qiladi va natijada u inson tomonidan avtomatik tarzda aks 
ettiriladi, anglanadi, desak, unchalik to’g`ri emas. Aksincha, inson tartibsiz holdagi kechinma va 
tasavvurlar orasidan ba’zi ob’ektlarni ajratib oladi va bu bilan go’yoki ushbu tartibsizliklarni 
tartibga keltiradi. Inson sezgi a’zolariga ta’sir qilish uchun biron narsa idrok etildi, anglandi 
deyishga hali erta. Predmet yoki predmet emas deb hisoblash insonning o’ziga bog`liq: kim 
uchundir tashqi muhitda musiqaviy ovoz va shovqinlar, ularda uyg`unlashmaganlik (dissonans) 
va uyg`unlik (konsonaj); kimgadir esa mashinaning ishlashidan darak beruvchi shovqin yoki 
hayvonlar tomonidan chiqarilayotgan ovozlar, kim uchundir suhbatdoshning nutqidagi mantiqiy 
urg`u berishlar, kimgadir turar joylarni muvaffaqiyatli yoki muvaffaqiyatsiz rejalashtirish va 
boshqalar. Kimlar uchundir esa, agar u bunday narsalarni bilmasa, ular go’yoki yo’qdek «zo’r 
berib eshitmaslik va ko’rmaslik» payida bo’ladi. 
Iroda 
– insonning o’z psixikasi va hatti-harakatlarini ongli ravishda boshqara olishida 
namoyon bo’ladigan xususiyati (holati) dir. Iroda ongli tarzda o’z oldiga qo’ygan maqsadiga 
erishishi yo’lida ro’y beradigan to’siqlarni yengib o’tish davomida namoyon bo’ladi. Uni o’z-
o’zini zo’rlab qiynash bilan tenglashtirmaslik kerak. Iroda hamma vaqt ham o’z-o’zini majburlash 

---

bilan bog`liq emas. Bu baribir o’z maqsadiga erishishishi yo’lida ishonch, kelishish, ayyorlik, 
o’rgatish, o’z xususiyatlaridan mohirona foydalanish (odatlar, standart reaksiyalar, zaifliklardan) 
bo’lishi mumkin. 
Ijtimoiy norma
– shaxs xaytida shunday kategoriyaki, u jamiyatning o’z a’zolarixulq – 
atvoriga nasbatan ishlab chiqqan va ko’pchilik tomonidan e’tirof etilgan harakatlar talabi.