Q 88 Avtorlar: Tursunali Kuziyev, Sunnatulla Abdirasilov, Urinboy Nortoyev, Asqarali Sulaymanov Pikir bildiriwshiler

103
tiyisli)  ren’lerden jaqti’-saya-
li’, ren’li sa’ykesliklerdi u’lken 
bo’limlerinde ani’qlaw a’hmiyetli.
Ta’biyat ko’rinisi foni’nda 
natyurmortti’ su’wretlegende 
jiyek si’zi’g’i’na sali’sti’rg’anda 
q a l a y  j ay l as i’ w i’   da  u ’ lke n 
a’hmiyetke iye. Bizge belgili, 
ko’z biyikliginen to’menirekte 
qoyi’lg’an natyurmort zat tegis-
liginde toli’q ko’rini p  turadi’, 
zatlardi’n’ tiykarlari’, wolardi’n’ 
wo’z ara jaylasi’wi’ ani’q ko’ri-
nedi ha’m su’wretlewde qolayli’ 
boladi’.
Zatti’ toli’g’i’raq ashi’p  
beriw ushi’n jaqti’li’q nurlari’ 
aldi’ng’i’ ta’repinen  yamasa 
qaptali’nan tu’setug’i’n boli’wi’ 
kerek. Ta’biyiy jaqti’li’qti’n’ ku’shi jeterli bolmasa, natyurmortti’n’ 
qaptali’na jasalma jaqti’li’q qoyi’ladi’. Sonda aldi’ng’i’ zatlarda jaqti’-
saya kontrasti’ keskin boli’p, wolardi’n’ ko’lemliligi ko’terili p  ko’zge 
taslanadi’, si’rti’ ani’q ko’rinedi. Yekinshi plandag’i’ zatlarda bolsa, 
qarama-qarsi’li’q kemirek seziledi. 
Nurlardi’n’ ku’shi azayi’p  barg’an sayi’n u’shinshi plandag’i’ 
zatlardag’i’ qarama-qarsi’li’q ja’ne de na’ziklesedi, wolardi’n’ 
shegaralari’ fonni’n’ toyg’i’n jerleri menen uluwmalasi’p  ko’rinedi.  
Natyurmortti’ ayna jani’na qoyi’p, arqa foni’nda ta’biyiy ko’rinis 
penen su’wretlenedi. Natyurmortqa nurlar  aldi’ng’i’ ta’repinen 
tu’sedi, saya ha’m refleksler  wonsha ko’p  bolmaydi’ ha’m pred-
metlerdin’ wo’z reni’ ani’q, ashi’q-aydi’n ko’rinedi.
Woqi’w natyurmorti’

---

104
Ta’biyat ko’rinisi foni’nda natyurmort islew temasi’nda natyur-
mortshi xudojniklerden X. Matiss, Van-Gog, R. Ahmedov  shi’g’ar-
malari’nan ayna aldi’nda ha’m ta’biyat ko’rinisinde qoyi’lg’an 
  
natyurmort u’lgileri mi’sal boladi’. 
1. Ta’biyat ko’rinisi foni’nda natyurmortti’ su’wretlewdin’ tiykarg’i’ 
sha’rti nede?
2. Ta’biyat ko’rinisi foni’nda natyurmortti’ su’wretlewde arali’q qanday 
qurallar  ja’rdeminde beriledi?
3. Jiyek si’zi’g’i’ sali’sti’rmali’ qalay ali’nadi’?
4. Natyurmortqa nurlar  qaysi’ ta’repten tu’sedi?
Tapsi’rma. Ta’biyat ko’rinisi foni’nda natyurmort sali’w   
2 4 - s a b a q . KO’RKEMLIK JAQTAN BEZEW GRAFIKASI’
(mira’tnama, ni’shan, ko’rkem ha’rip ha’m basqa)
Mektepte wo’tkeriletug’i’n kesheler, ushi’rasi’wlar, ko’rgizbelerdin’ 
ashi’li’wi’, wolardi’n’ dodalani’wi’ si’yaqli’ ilajlardi’ a’melge asi’ri’wda 
mira’tnama, ni’shanlardi’n’ belgili u’lesi bar. Mira’tnama ko’p  
nusqada jazi’ladi’. Soni’n’ ushi’n wol a’piwayi’ ha’m ani’q boli’wi’ 
za’ru’r. Mira’tnamani’ tayarlawdan aldi’n woni’n’ eskizi (shala pit-
pegen su’wret)  islenedi ha’m ja’ma’a’tte dodalanadi’. Sonnan keyin, 
eskiz wo’lshemindegi u’lkenlikte kartonnan forma islep  ali’nadi’. 
Keyin bul forma aq qag’azg’a qoyi’li’p, kerekli mug’darda qag’az 
kesi p  ali’nadi’. Mira’tnamani’n’ wo’lshemi 1:2 qatnasta boli’wi’ 
maqsetke muwapi’q boli’p  tabi’ladi’. Bu’klengen qag’azdi’n’ si’rtqi’ 
ta’repine «Mira’tnama» so’zi jazi’ladi’. Bul so’z plakat, suli’w jazi’w, 
trafaret ha’ri plerinde jazi’li’wi’ mu’mkin. Jazi’wdan basqa, ha’r  
tu’rli su’wretler  yamasa waqi’yani’n’ mazmuni’nan derek beretug’i’n 
su’wretler  de islew mu’mkin.
Mira’tnamani’n’ ishki ta’repinde mira’t yetili p  ati’rg’an shaxs-
ti’n’ ati’, familiyasi’, bolatug’i’n ji’yi’nni’n’ ati’, qashan ha’m qay-

---

105

---

106
erde wo’tkeriliwi ha’m bul kesheni kim sho’lkemlestiri p  ati’rg’ani’ 
ko’rsetiledi. 
«Emblema» — a’yyemgi grekshe so’z boli’p, qanday da bir  tu’sinik 
ha’m ideyani’n’ ko’rgizbeli su’wrette ha’m plastiktegi ni’shani’ 
formasi’ndag’i’ sha’rtli su’wreti. Mi’sali’,  kepter  — ti’ni’shli’q 
ni’shani’,  biyday — toqshi’li’q  ni’shani’.
Ha’rqanday ma’mlekettin’ wo’z ni’shani’ boladi’. Woni’n’ 
muqad des  ti’msallari’ — gerb, bayraq, gimn yesaplanadi’. O’zbekistan 
Respublikasi’ni’n’ Ma’mleketlik gerbi belgili grafikali’q xudojnik 
Anvar  Mamajanov  ta’repinen islengen ha’m 1992-ji’l 23-iyulda 
tasti’yi’qlang’an.
Respublikami’z gerbinin’ du’zilisi domalaq formag’a iye. Woni’n’ 
shep  ta’repinde paxtani’n’ ashi’lg’an xanalari’, won’ ta’repinde 
bolsa, biyday masaqlari’ O’zbekistan bayrag’i’ menen woralg’an 
halda su’wretlengen. Gerbtin’ joqari’ bo’liminde segiz mu’yesh  
ishinde yari’m ay ha’m juldi’z su’wretlengen. Wortada su’wretlengen 
qanatlari’n jayi’p  turg’an Qumay qusi’ xalqi’mi’zdi’n’ ti’ni’shli’q, 
tati’wli’q, abadanshi’li’q, baxi’tqa umti’li’w joli’ndag’i’ arzi’w-
u’mitlerin su’wretleydi.
Su’wretlew wo’nerinin’ ni’shanlar  menen shug’i’llani’wshi’ 
tarawi’ bar, wolar  ren’li su’wret, grafika, dizayn wo’nerin wo’zinde 
ja’mlegen halda ni’shanli’q belgilerin su’wretleydi.
O’zbekistan Respublikasi’ 
Ma’mleketlik gerbi
O’zbekistan Respublikasi’ 
Ma’mleketlik bayrag’i’

---

107
Mug’allimler  ha’m ustaz-
lar  ku’nine bag’i’shlang’an 
ni’shanlar  eskizin usi’ni’s 
yetemiz. 
Ko’rkem ha’ripler. Kitap  
teksti yamasa bo’limlerinin’ 
baslani’wi’nan aldi’n ha’r  
tu’rli nag’i’sli’ ha’ri pler  
ha’m temali’ su’wretler  
s u ’ w r e t l e n e d i .  B u l a r d i ’ 
baslani’w nag’i’slari’ (bas 
nag’i’s)  dep  ju’rgiziledi.
Qabi’ dep  kitap  betlerin 
birlestiriwshi qali’n’ yama-
sa juqa nag’i’sli’ bo’limge 
ayti’ladi’. Tekst baslani’wi’nda 
birinshi ha’ri p  basqa ha’ri p-
lerge sali’sti’rg’anda birqansha 
u’lkenirek yeti p  jazi’li’wi’ 
ha’m ha’r  tu’rli nag’i’s, 
su’wret ha’m ren’ler  menen 
boyali’wi’ mu’mkin. Buni’n’ 
Qabi’ni’n’ u’lgisi

---