Q 88 Avtorlar: Tursunali Kuziyev, Sunnatulla Abdirasilov, Urinboy Nortoyev, Asqarali Sulaymanov Pikir bildiriwshiler

108
ati’ inicial dep  ataladi’. «Inicial» — lati’nsha so’z boli’p, so’zlik 
ma’nisi baslang’i’sh  ha’ri p, degen. Iniciallardi’n’ ko’rinisi ha’r  tu’rli 
boladi’. Wol basqa ha’ri plerden wo’z ren’i ha’m formasi’ menen 
aji’rali’p  turadi’. A’piwayi’ su’wretler, nag’i’slar, gu’ller  menen be-
zetiliwi mu’mkin. 
Tekst tamam bolg’annan keyin woni’n’ asti’na son’g’i’ nag’i’slar  
islenedi. Wol baslani’w nag’i’slari’na sali’sti’rg’anda kishirek bo-
ladi’. Son’g’i’ nag’i’slar  si’pati’nda ha’r  tu’rli nag’i’slar, gu’ller, 
ni’shanlar, kishi temali’ su’wretler, a’piwayi’ si’zi’qshalar, ha’r  qi’yli’ 
simvolikali’q su’wretlerden paydalani’ladi’. Son’g’i’ nag’i’slar  tekst-
lerge toli’qli’q beri p, betin bezeydi.
1. Ko’rkemlik jaqtan bezew grafikasi’ ma’nisi neni an’latadi’?
2. Mira’tnamani’n’ wazi’ypalari’ neden ibarat?
3. Ni’shan (belgi)  qanday ma’nisti an’latadi’ ha’m ne ushi’n kerek?
4. Bas ha’ri pler  qalay ataladi’?
5. Qap  dep  nege ayti’ladi’?
Tapsi’rma.  Mektebin’iz, ma’ha’llen’iz, do’gereklerin’izdin’ ni’shanli’q 
belgisin islen’.
2 5 - s a b a q .  8-MART BAYRAMI’NA DIYWALI’ GAZETA
ISLEW. BAQLAW JUMI’SI’
Diywali’ gazetani’n’ tu’rleri ko’p  boladi’. Wolar  yumoristlik, 
satirali’q qanday da bir  bayramg’a bag’i’shlang’an arnawli’ gazeta 
boli’wi’ mu’mkin. Mektepte diywali’ gazeta jetekshi wori’ndi’ iye-
leydi. Wolar  bayram ku’nleri mu’nasibeti menen de shi’g’ari’ladi’. 
Bu’gingi gazetami’z temasi’ 8-mart — Xali’q arali’q hayal-qi’zlar  
bayrami’na bag’ishlang’an. Bul bayram ku’ni ha’rbir  woqi’wshi’ wo’z 
anasi’n, kempir  apasi’n, apa-sin’lilerin, mug’allimin bayram menen 
qutli’qlaydi’. Gazetani’n’ ati’ qag’az formati’ni’n’ joqari’ ta’repinde 
gazeta bas temasi’ (atamasi’)  ushi’n aji’rati’lg’an bo’limde u’lken 
ha’ri pler  menen jazi’ladi’.

---

109
Gazetani’n’ ati’n jazi’wda jazba, baspa kursiv  ha’m ha’r  tu’rli 
ko’rkem ha’ri plerden paydalani’w mu’mkin. A’sirese, temag’a say 
suli’w ko’rkem su’wretler   u’lken rol woynaydi’. Su’wretli gazeta 
mazmuni’na muwapi’q bolsa, woqi’wshi’lardi’ wo’zine tartadi. Diywa-
li’ gazetani’ bezewde, bo’limler  bas tema atamalari’na, maqalalarg’a, 
son’g’i’ bezewler  ha’m ha’r  tu’rli karikaturalarg’a itibar  beriw kerek 
boladi’. Mi’sali’, 8-mart bayrami’na bag’ishlang’an diywali’ gazetani’ 
ko’z aldi’mi’zg’a keltireyik.
Bezetiwde, a’lbette, shep  ta’repinde hayallar, ba’h’ar  gu’lleri 
su’wretlenedi ha’m atamasi’ u’lken ha’ri pler  menen jazi’ladi’. Won’ 
ta’repi bag’analarg’a bo’linedi, birinde qutli’qlawlar, maqala, su’wret-
karikaturalari’ jaylasti’ri’ladi’.
1. 8-mart bayrami’ qanday bayram?
2. Diywali’ gazetani’ islegende nelerge itibar  beriw kerek?
3. Diywali’ gazetani’ islegende qanday boyawlardan paydalani’ladi’?
4. Diywali’ gazeta qanday bo’limlerge bo’linedi?
Tapsi’rma.  8-mart diywali’ gazetasi’na qutli’qlaw so’zleri, bayramg’a 
bag’i’shlang’an qosi’qlar  ha’m bayram gu’lleri su’wretin sali’p  keliw.
8-mart — Xali’qarali’q hayal-qi’zlar bayrami’
Qutli’qlaw so‘zi
8-mart
_________
_________
_________
_________
_________
_________
_________
_________

---

110
2 6 - s a b a q .  NAWRI’Z BAYRAMI’NA BAG’I’SHLANG’AN 
KOMPOZICIYA ISLEW
Nawri’z — Worta Aziya xali’qlari’ni’n’ da’stu’rlik a’yyemgi Jan’a ji’l 
bayrami’ yesaplanadi’.
Ku’n menen tu’nnin’ ten’lesiwi ha’m ta’biyatti’n’ ba’ha’rgi 
woyani’wi’ — 21-marttan ji’l basi’ yesaplang’an. A’sirese, ma’mleketi-
mizde usi’ ku’nlerdi mu’nasi p  ku’ti p  ali’w ushi’n ha’r  qi’yli’ 
saltanatli’ ma’resimler  wo’tkeriledi. Sonday-aq, u’y-jaylardi’ tazalaw, 
gu’l ha’m terekler  woti’rg’i’zi’w, ata-ana, jaqi’n adamlar  menen 
ko’risiw, marhumlardi’n’ qa’birlerin zi’yaratlaw a’detke aylang’an. 
Wo’zbek xalqi’nda Nawri’z bayrami’ mu’nasibeti menen su’melek, 
ko’k somsa ha’m milliy tag’amlar  tayarlanadi’. Bayramni’n’ bi-
rinshi ku’ninde ma’mleketimizde  ha’r  qi’yli’ sport woyi’n-
lari’nan — atshabi’slar, i’laq, gu’res, dar  woyi’ni’, ha’r  qi’yli’ bellesiw-
ler  wo’tkeriledi.
Y. Aralov. «Boysun»

---

111
Chavg’an woyi’ni’ kompoziciyasi’

---

112
A. Alikulov. «Uloq»
Bunday kompoziciyani’ du’ziwde itibardi’ xudojniklerimiz 
ta’repinen islengen ko’rkem wo’ner  shi’g’armalari’na qarati’wi’mi’z 
kerek. Mi’sali’, Y. Aralovti’n’ «Boysun», N. Husanovti’n’ «Chavqon 
o‘yini», A. Alikulovti’n’ «Uloq» dep  atalg’an do’retiwshilik 
shi’g’armalari’ Nawri’z bayrami’na bag’i’shlang’an kompoziciyani’ 
sali’wda ayqi’n mi’sal boladi’.
1. Nawri’z bayrami’ qanday bayram?
2. Nawri’z bayrami’nda qanday woyi’nlar  wo’tkeriledi?
3. Xalqi’mi’z Nawri’z bayrami’na qanday tayarli’q ko’redi?
4. Nawri’z bayrami’na bag’i’shlang’an xudojniklerdin’ shi’g’armasi’n 
talqi’lan’.
Tapsi’rma. Nawri’z bayrami’na bag’i’shlang’an kompoziciya islew..

---

113
Woqi’wshi’lardi’n’ jumi’slari’nan u’lgi
8 — Su’wretlew wo’neri

---

114
2 7 - s a b a q .  SU’WRETLEW WO’NERINDE PORTRET. 
PORTRET JANRI’NDA ISLENGEN SHI’G’ARMALARDI’ 
KO’RKEMLIK JAQTAN TU’SINIW
Insan obrazi’ni’n’ jarati’li’wi’ portret ko’rkem wo’neri dep  
ju’rgiziledi. Portret janri’nda ayi’ri’m shaxs yamasa adamlar  topari’ 
su’wretke ali’nadi’. Su’wrettin’ wo’zine ta’nligine qarap, portret 
u’skeneli (kartinalar, byustler, grafikali’q shi’g’armalar)  ha’m sawlatli’ 
(nag’i’s ren’li taslardan islengen nag’i’s, mu’sin), saltanatli’ ha’m in-
tim, ko’kirekten ha’m pu’tin basi’-boyi’, qaptal ta’repten anfas ha’m 
basqa ko’riniste boladi’. Portret medallarda, miniatyura usi’li’nda da 
islenedi. Portret jeke, yekewlik ha’m toparli’ tu’rlerge bo’linedi. Por-
trettin’ wo’zine ta’n janri’ — avtoportret. Portret islewde insanni’n’ 
anatomiyali’q du’zilisinen baslap, ishki ruwxi’y, ruwxi’y jag’dayi’, 
sonday-aq, si’rtqi’ ko’rinisindegi barli’q ta’repler  ko’rsetiledi. Portret 
su’wreti isletiliwi boyi’nsha si’zi’qli’ ha’m ren’li boladi’. Si’zi’qli’ 
su’wret ashi’q, jen’il ha’m uluwmalasti’ri’lg’an boladi’.
Si’zi’qlar  arqali’ ko’rkem obraz jarati’ladi’, kesteler, sha’rtli 
si’zi’lmalar, klass doskasi’ndag’i’ su’wretler  usi’lar  qatari’na kiredi.
Ayi’ri’m buyi’mlardi’n’ ko’len’ke ha’m si’rtqi’ ko’rinisi arqali’ 
xarakterli ko’rinisin su’wretlewde ren’li su’wrettin’ a’piwayi’ tu’ri 
tan’lanadi’, bul siluet dep  ataladi’, yag’ni’y birdey tegis tu’r  menen 
qaplani’p, si’rtqi’ ko’rinis si’zi’g’i’ arqali’ islenetug’i’n su’wret.
O’zbekistan xali’q xudojnigi, akademik Malik Nabiyev  ulli’ 
tulg’alar  obrazi’n wo’zine ta’n talqi’lay alg’an talantli’ qi’lqa’lem 
iyesi boli’p  yesaplanadi’. Woni’n’ «Amir  Temur» portreti pikirimiz 
da’lili boli’p  tabi’ladi’. Ulli’ sarkardani’n’ taxtta woyshan’, qi’li’sh  
sabi’na qollari’n qoyi’p  woti’rg’an jag’dayi’ sheber  su’wretlengen. 

---