Q 88 Avtorlar: Tursunali Kuziyev, Sunnatulla Abdirasilov, Urinboy Nortoyev, Asqarali Sulaymanov Pikir bildiriwshiler

80
Pi’shi’qti’n’ su’wretin islew usi’llari’
Qoyanni’n’ su’wretin sali’w

---

81
1. Su’wretlerde qaysi’ haywanlar  su’wretlengen? 
2. U’y haywanlari’na qaysi’ haywanlar  kiredi?
3. Jabayi’ haywanlarg’a qaysi’lari’ kiredi ha’m du’zilisi qanday?
4. Wolardi’n’ ren’leri haqqi’nda ne dey alasi’z?
5. Haywanlardi’n’ su’wretleri qalay islenedi?
Tapsi’rma.  Woqi’wshi’larg’a wo’zleri jaqsi’ ko’rgen u’y haywanlari’n 
sali’p  keliw tapsi’ri’ladi’. 
1 5 - s a b a q .  «QI’S KO’RINISI» TEMASI’NDA 
SU’WRET SALI’W
Qi’s pasi’li’ni’n’ go’zzalli’g’i’n, ha’r  qi’yli’li’g’i’n, appaq 
qar  jerdi qaplag’anli’g’i’n, balalardi’n’ qi’s payi’ti’ndag’i’ ha’r  
qi’yli’ woyi’nlari’ni’n’ kompoziciyasi’n du’ziw mu’mkin. Ta’biyat 
go’zzalli’qlari’n su’wretlew wo’neri shi’g’armalari’ arqali’ tu’siniwdi 
qa’li plestiriwde xudojniklerden K.Korovin, N.Yuon, U.Tansiqbayev, 
T. Kuziyev. «Qish»
6 — Su’wretlew  wo’neri

---

82
R.Ahmedovlardi’n’ do’retiwshiligi 
u’lken a’hmiyetke iye. Mi’sali’, 
T.Kuziyevtin’ «Qish» atli’ su’w-
retin to’mendegishe talqi’law 
mu’mkin. 
1. Su’wrette qaysi’ pasi’lg’a ta’n 
bolg’an ko’rinis su’wretlengen?
2. Xudojnik su’wret arqali’ bi-
zin’ itibari’mi’zdi’ nege qaratadi’?
3 .  S u ’ w r e t t i n ’   k o m p o z i c i -
yasi’, du’zilisi ha’m wondag’i’ 
zatlardi’n’ qatnaslari’ qanday?
4. Xudojnik qi’s peyzaji’ ko’ri-
nisin qay da’rejede su’wretley 
alg’an?
Su’wretlew wo’neri shi’g’arma-
lari’n baqlap  u’yreniwde ta’biyat-
ti’ tu’siniw menen bir  qatarda, 
M. Toshmurodov. «Qish»
Doslar  jumi’si’
Qi’s ko’rinisin su’wretlew

---

83
ta’biyatqa bolg’an muhabbat, qi’zi’g’i’wshi’li’q artadi’. Na’tiyjede 
su’wretlew wo’nerinin’ tili, su’wretlew wo’nerinin’ qurallari’ bolg’an 
kompoziciya, ha’reket worayi’, turaqli’li’q ha’m ren’ler  haqqi’nda 
toli’q mag’luwmatlarg’a iye boladi’. 
Qi’s ko’rinisi su’wretin sali’w ushi’n xudojniklerdin’ shi’g’ar-
malari’na tayang’an halda kompoziciyalar  tiykari’nda wo’z betinshe 
jumi’slarg’a kirisi p, da’slep  qi’s ko’rinisi kompoziciyasi’ du’ziledi 
ha’m usi’ tiykarda qa’lemde si’zi’p  ali’nadi’, son’ ren’de islenedi. 
1. Qi’s ko’rinisin su’wretlegen xudojniklerdi ayti’n’.
2. Qi’s ko’rinisin su’wretlewdin’ tiykarg’i’ sha’rti nede?
3. Ren’ler  ko’rinisinin’ ha’r  tu’rli planlari’nda nesi menen bir-birinen 
aji’raladi’?
4. Qi’s ko’rinisinin’ ayi’ri’m ko’rinislerin si’zi’p  ali’w qanday 
a’hmiyetke iye?
Tapsi’rma. Qi’s ko’rinisin  su’wretlew. Jan’a ji’l bayrami’na 
bag’i’shlang’an diywali’ gazeta ushi’n su’wret u’lgilerin ali’p  keliw.
1 6 - s a b a q .   « JAN’A JI’L» TEMASI’NDA DIYWALI’ GAZETA 
ISLEW. BAQLAW JUMI’SI’
Jan’a ji’l bayrami’ yeski ji’ldi’ shi’g’ari’p  sali’p, jan’a ji’ldi’ 
ku’ti p  ali’wdan baslanadi’. Bul bayram bolsa, barli’q ma’mleketlerde 
da’stu’rlik bayram ta’rizde belgilenedi. Bayramdi’ yolka a’tirapi’nda 
belgilew da’stu’r  tu’rine kiri p  qalg’an. Jan’a ji’l bayrami’nda Ayaz 
baba ha’m qar  qi’zdi’n’ keliwi ko’birek ku’tiledi. Jan’a ji’ldi’ ku’ti p  
ali’w barli’q ma’mleketlerde wo’z shan’arag’i’nda belgilenedi. Bul 
bayramda yolka bezetili p, wog’an ha’r  tu’rli woyi’nshi’qlar  tag’i’ladi’ 
ha’m bezetiledi. Adamlar  ju’zinde ku’lki, bayram quwani’shlari’ bo-
ladi’. 
A’lbette, «Jan’a ji’l» temasi’nda diywali’ gazeta islenedi. Jan’a ji’l 
bayrami’na diywali’ gazeta tayarlawda yeki vatman qag’azdi’ birles-
tiremiz. Birlestirilgen qag’azg’a jan’a ji’l temasi’ni’n’ ati’ bas tema 
yeti p  ali’nadi’, jan’a ji’l bayrami’na bag’i’shlang’an su’wretler  

---

84
qa’lemde sali’nadi’. Tayarlang’an woyi’nshi’qlar  su’wreti gazetani’n’ 
kerekli wori’nlari’na  jaylasti’ri’p  shi’g’i’ladi’. Jan’a ji’l bayrami’na 
tayarlani’p  ati’rg’an diywali’ gazetani’n’ su’wretleri, jazi’w bo’limleri 
ren’ler  jag’i’nan bir-birinen ayi’ri’ladi’ ha’m uqsasli’qlari’ sa’ykesles-
tiriledi.
Jan’a ji’lg’a bag’i’shlang’an diywali’ gazetani’ ja’ne bir  ret ko’ri p  
shi’g’i’ladi’. Tayarlang’an gazetani’ mektepte wo’tkeriletug’i’n keshe-
lerde, ata-analardi’ jan’a ji’l bayrami’ menen qutli’qlawda paydalani’w 
mu’mkin. 
1. Jan’a ji’l bayrami’ qanday bayram?
2. Xudojnikler  ta’repinen islengen shi’g’armani’ talqi’lap  berin’.
3. Jan’a ji’l bayrami’na bag’i’shlang’an diywali’ gazetadag’i’ yolka, ayaz-
baba ha’m qar  qi’z su’wretleri neni bildiredi?
4. Diywali’ gazetani’ tayarlawda qanday ren’lerden  ko’birek 
paydalani’ladi’?
Tapsi’rma.  Jan’a ji’l bayrami’na bag’i’shlang’an su’wretler  sali’p  keliw 
tapsi’rmasi’ beriledi.

---

85
1 7 - s a b a q .   REN’LI SU’WRETTE NATYURMORT. 
NATYURMORT JANRI’NDA JARATI’LG’AN SHI’G’ARMALARDI’ 
KO’RKEMLIK JAQTAN TU’SINIW
Natyurmort — su’wretlew wo’nerinin’ wo’zine ta’n wo’z aldi’na 
janri’: «Natyurmort» (nature morte)  francuzsha so’z boli’p, “jansi’z 
ta’biyat” degen ma’nisti an’latadi’ ha’m wonda ko’pshiliginde 
miynet qurallari’, pali’z ha’m miyweler, gu’ller, qus ha’m mayda 
A. Perov. «Obinonlar  naturmorti»

---

86
haywanlar  su’wretlenedi, yag’ni’y natyurmort wo’nerinde insanni’n’ 
ku’ndelikli turmi’si’ sa’wlelenedi. Natyurmort XVII a’sirdin’ 
baslari’nda Gollandiyada payda boli’p, ko’plep  ma’mleketlerge 
tarqalg’an, a’sirese, XVIII a’sirdin’ wortasi’nda su’wretlew wo’nerinde 
ken’ rawajlang’an yerkin janr  boli’p  yesaplanadi’. 
Ren’li su’wret wo’nerinin’ a’jayi’p  ustasi’ franciyali’ xudojnik 
Jan-Batist Simeon Shardennin’ «Ko’rkem wo’ner  atributlari’» 
temasi’ndag’i’ natyurmort shi’g’armasi’n baqlag’ani’mi’zda a’piwayi’ 
zatlardi’n’ joqari’ da’rejedegi ko’rkem su’wretin ko’remiz. 
O’zbekistan su’wretlew wo’nerinde xudojniklerden N.Kashina, 
Z.Kovalevskaya, Y.Yelizarov, R.Ahmedov, G’.Abdurahmanov  si’yaqli’ 
ko’plegen natyurmort janri’ni’n’ ustalari’ u’lkemiz wo’nimlerin 
wo’zlerinin’ shi’g’armalari’nda sheber  su’wretlegen. 
Natyurmort wo’z aldi’na janr  boli’w menen birge, temali’ 
su’wretlerdegi shi’g’armalardi’n’ mazmuni’n ashi’p  beriwde 
ja’rdemlesiwshi, woni’ tolti’ri’wshi’ qural boli’p  ta xi’zmet yetedi. 
Belgili xudojnikler  G’.Abdurahmanovti’n’ «G’arbi’zli’ natyurmort» 
ha’m Y.Yelizarovti’n’ «Natyurmort» shi’g’armalari’nda ha’r  tu’rli 
miyweler, pali’z yeginlerinen qawi’n ha’m g’arbi’z, milliy gezlemeler  
ju’da’ suli’w su’wretlengen. Qi’lqa’lem iyeleri shi’g’arma mazmuni’n 
ashi’wda ji’lli’ sarg’i’sh, toyg’i’n 
qi’zi’l ren’lerdi  a’tiraptag’i’ 
jasi’l tu’sli si’yaqli’ ha’r  tu’rli 
ren’ler  menen sa’ykeslestiri p  
su’wretlewi sebepli su’wrettin’ 
ju’da’ ta’sirliligine yerisken. 
Qanday da bir  temadag’i’ 
n a t y u r m o r t   s h i ’ g ’ a r m a n i ’ 
jarati’wda do’retiwshinin’ ko’z 
aldi’nda bolajaq natyurmort 
pu’tinliginshe su’wretlenedi 
ha’m wog’an say zatlar  tan’lap, 
i t i b a r   m e n e n   j a y l a s t i ’ r i ’ w 
haqqi’nda pikir  ju’rgizedi, yele 
G‘. Abdurahmonov. Natyurmort

---