Q 88 Avtorlar: Tursunali Kuziyev, Sunnatulla Abdirasilov, Urinboy Nortoyev, Asqarali Sulaymanov Pikir bildiriwshiler

115
Woni’n’ jurt ti’ni’shli’g’i’, xali’q abadanshi’li’g’i’ ju’da’ ziyreklik 
penen baqlap  turg’anli’g’i’ isenimli ko’rsetilgen. Basi’ndag’i’ shahli’q 
taji’ qa’wmetine ju’da’ say tu’sken. Woni’n’ ju’da’ qatti’ qolli’g’i’, 
da’wju’rek ha’m shaqqanli’g’i’, wog’ada bilimliligi ju’z ko’rinisnde 
wo’z sa’wleleniwin tapqan.
M. Nabiyev  wo’zinin’ do’retiwshiliginde ulli’ tulg’alardi’n’ 
tuwi’lg’an ku’ni mu’nasibeti menen ulli’ woyshi’l ali’m Abu 
Rayxan Beruniy portretin jaratti’. Abu Rayxan Beruniy ulli’ ali’m 
si’pati’nda wo’z zamani’ni’n’ ha’r  tu’rli ilimlerin — astronomiya, 
fizika, matematika, geodeziya, geologiya, mineralogiya tiykarlari’n puqta 
iyelegen. M. Nabiyev  ko’p  izlendi, shi’g’i’stani’w ilimpazlari’ni’n’ 
woy-pikirlerine tayani’p, fakt ha’m ko’rsetpeler  tiykari’nda, Beruniy 
jasag’an tariyxi’y da’wirdi teren’ u’yrendi, X — XI a’sir  Xorezm 
ten’gelerindegi shahlar  su’wreti menen tani’sti’ ha’m na’tiyjede, 
M. Nabiyev. «Abu Rayhon Beruniy»
T.Kuziyev. «Boysunqur  Mirzo»

---

116
Beruniy obrazi’n su’wrette sa’wlelendirdi. M. Nabiyev  ulli’ 
ali’mni’n’ ko’rinisin jarati’wdag’i’ izleniwleri arqali’ 1973-ji’li’ 
Beruniy tuwi’lg’ani’na 1000 ji’lli’g’i’ mu’nasibeti menen jaratqan 
portretinde, ulli’ tulg’ani’n’ toli’q obrazi’n sa’wlelendirdi. Xudojnik 
Abu Rayxan Beruniydi kishi peyil ha’m a’piwayi’ adam si’pati’nda 
su’wretleydi.
Woni’n’ ko’zlerinde danali’q, aqi’l-woy ha’m do’retiwshilik g’ayrat 
tuyg’i’lari’ ko’rini p  turi’pti’. Bul portret yekinshi ma’rtebe de 
V. Fadeyev. «Temirchi Yaxshiboy portreti»

---

117
I. Bahromov. «Ona» portreti
A. Bakirov. «Guli» portreti
J. Umarbekov. «Xayol»
Sh. Kuziyeva. «Madina» portreti

---

118
ko’rgizbe jen’impazi’ boldi’ ha’m UNESKOni’n’ «Kuryer» jurnali’ 
qabi’nda ha’m si’rt yel ma’mleketlerinin’ ko’plegen jurnal ha’m 
gazetalari’nda ha’m de otkritka, marka, plakat ta’rizinde birneshe ret 
baspadan shi’g’ari’ldi’.
Basqi’shli’ portret

---

119
Insan obrazi’n jarati’w su’wretlew wo’nerinde yen’ quramali’ 
process yesaplanadi’. Su’wretlew wo’nerinin’ portret janri’ insanni’n’ 
ruwxi’y ko’rinisin wo’zinde su’wretleydi. Portret arqali’ insan 
obrazi’n sheber  ko’rsete alg’an ulli’ xudojnikler  qatari’na Kamolid-
din Bekzad, Leonardo da Vinchi, Rembrandt, sonday-aq, wo’zbek 
xudojniklerinen Abdulhaq Abdullayev, Rahim Ahmedov, Chingiz 
Ahmarov, Malik Nabiyev  si’yaqli’ birqansha xudojniklerdi kirgiziw 
mu’mkin.
Adam basi’ni’n’ su’wretin islewde — uluwmali’qtan jekelikke ha’m 
jekelikten ja’ne uluwmali’qqa wo’tiw princi pine tiykarlanadi’. Basqa-
sha aytqanda, naturani’n’ bo’limlerin talqi’law arqali’ uluwma forma 
obrazi’n ko’rsetiw qag’i’ydasi’na a’mel yetiw kerek.
Woqi’wshi’lar  woni’ an’sat iyelep  ali’wlari’ ha’m mazmuni’ 
menen jaqsi’raq tani’si’p  shi’ni’g’i’wlari’ ushi’n su’wret islew wo’z 
aldi’na bo’lek basqi’shlarg’a bo’linedi. 
Woqi’wshi’lar  su’wret sali’wda si’zi’qlardan qalay paydalani’wi’ 
kerek, bas formasi’n birden ani’q si’zi’q penen ko’rsetiw kerek pe 
yamasa tek jen’il g’ana si’zi’w kerek pe, dep  soraydi’. Bul wori’nda 
qa’lem menen belgili waqi’t talqi’lap, son’ formani’ su’wretlew, 
qag’az u’stinde tez-tez ju’rgiziw ha’m belgiler  si’zi’w kerek boladi’. 
Yen’ tiykarg’i’si’, basi’p  si’zbaw. Sebebi, qara si’zi’qlar  qa’telerdi 
ko’re biliwdi qi’yi’nlasti’radi’. Bul qa’telerdi du’zetiw bolsa, wonnan 
da qi’yi’n.
Ko’riw yeslep  qali’wi’n rawajlandi’ri’wg’a qarati’lg’an jumi’slardi’ 
u’yde de dawam yettiriw paydali’.
1. Su’wrette qanday waqi’ya ha’m kimler  su’wretlengen?
2. A. Beruniy portretinin’ avtori’ kim?
3. Su’wretlerde ji’lli’ ren’ler  ko’birek pe yamasa suwi’q ren’ler?
4. Xudojnikler  su’wret arqali’ qanday ideyani’ alg’a su’rgen?
5. Su’wretlerde adamlardi’n’ kiyimleri arqali’ wolardi’n’ qaysi’ da’wirge 
tiyisli yekenligin biliwge boladi’ ma?
Tapsi’rma. Ataqli’ xudojnikler  shi’g’armalari’n tawi’p, talqi’law.

---

120
2 8 , 2 9 — s a b a q l a r .  «MEN SU’YGEN QAHARMAN» 
TEMASI’NDA PORTRET ISLEW
Portret islewde adamlardi’n’ si’rtqi’ ko’rinisi ha’m ishki 
psixologiyali’q wo’zgeshelikleri su’wret arqali’ ashi’p  beriledi. 
Jaqsi’ ko’rgen qaharmanni’n’ portretin islewde bir  shaxsqa ta’n 
bolg’an si’rtqi’ ko’rinisin, woni’n’ ishki du’nyasi’n, xarakterin 
su’wretlew menen birge, belgili tariyxi’y da’wirge ta’n pazi’yletlerin 
de haqi’yqi’y ko’rseti p  beredi. Qaharmanni’n’ ishki keshirmelerin 
woni’n’ ju’z du’zilisi, qarasi’, ju’ris-turi’si’ ha’m kiyiminde ko’riw 
mu’mkin. Su’ygen qaharmandi’ ha’r  tu’rli ko’riniste su’wretlew 
mu’mkin:
shi’nju’rekten, xudojnik belgili bolg’an insanni’n’ wo’zine ta’n 
wo’zgesheliklerin bo’rttiri p, ashi’q su’wretleydi;
saltanatli’,  uluwma wori’nlarg’a arnalg’an belgili adamlar  por-
tretleri. Wolarda su’wretlengen insanni’n’ ko’rsetken xi’zmetleri, 
ja’miyettegi worni’, wog’an say li pas, interyer  buyi’mlari’ su’w-
retlenedi;
ja’miyetlik, ken’ ko’lemdegi ja’-
miyetlik klasti’n’ turmi’s ta’rizi su’w-
retlenedi;
psixologiyali’q, wonda xarakter  jo-
qari’ ko’rkemlik jaqtan sheberlik penen 
su’wretlenedi. Kompoziciya du’zilisi 
jag’i’nan portretler  ko’kirekke shekem, 
belge shekem, dizege shekem, pu’tkil 
qa’wmet ha’m ko’p  qa’wmetli boli’wi’ 
mu’mkin.
Men su’ygen qaharmanni’n’ por-
tretin islewde woni’n’ wo’zine ta’n 
xarakterin su’wretlewde bas ha’m 
qoldi’n’ bo’limi u’lken a’hmiyetke 
i y e .  S u ’ w r e t l e n g e n   q a h a r m a n -
lar  qol ima-isharalari’ ja’rdeminde 
R. Xudoyberganov. 
«Jaloliddin Manguberdi»

---