Q ə r I b m ə mm ə dov, mahmud X
Yüklə 10,78 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Hippokrat demi ş dir: «Tibb çox vaxt sakitl əş dirir, b ə z ə n yüngüll
| x
ə st ə liyin v ə müalic ə nin izi qal ı r . Bundan ilk növb ə d ə qaraciy ə r, m ə d ə -ba ğ ı rsaq yollar ı , t ə n ə ffüs siste- mi, daxili sekresiya v ə zl ə ri ə ziyy ə t ç ə kir. Son n ə tic ə d ə , bütövlükl ə orqanizmd ə madd ə l ə r mübadil ə sini pozur. İ stirah ə t (dinclik), orqanizmin k ə skin v ə ziyy ə tind ə x ə st ə likl ə mübariz ə aparmaqda orqanizmin rezervl ə rind ə n tam istifad ə etm ə k üçün vacib şə rtdir. Lakin k ə skin v ə ziyy ə ti aradan qald ı rd ı qdan sonra, xüsus ə n, xroniki pozuntu zaman ı onu tövsiy ə etm ə k düzgün deyil. Ə z ə l ə sükutlu ğ u orqanizmin h ə yati mühüm sisteminin, o cüml ə d ə n patoloji d ə yi ş mi ş toxumalar ı n qanla t ə chiz olunmas ı n ı azald ı r, funksional ehtiyat ı a ş a ğ ı sal ı r, toxumalar ı n atrofiya v ə distrofiyas ı na v ə regenerasiyan ı n gedi ş inin yava ş ı mas ı na s ə b ə b olur. Bununla bel ə , funksional vasit ə l ə rd ə n v ə metodlar ı ndan optimal istifad ə etm ə kl ə , h ə tta k ə skin v ə ziyy ə td ə n v ə ciddi c ə rrahi ə m ə liyyat ı ndan sonra orqanizmin b ə rpas ı n ı tezl əş dirm ə k olar. Bel ə likl ə , haz ı rda mövcud müalic ə prinsipl ə ri, ad ə t ə n fizioloji prosesl ə rin normal gedi ş in ə s ə rt (kobud) müdaxil ə d ə n ibar ə tdir v ə orqanizmin f ə rdi adaptasiya imkanlar ı ndan istifad ə olunmur. Bu hal, bel ə müalic ə nin a ş a ğ ı effektliyi v ə müasir insan ı n sa ğ laml ı ğ ı n ı n tibbi t ə minatdan a ş a ğ ı d ə r ə c ə d ə as ı l ı olmas ı il ə izah olunur. Bu- nunla ə laq ə dar Hippokrat demi ş dir: «Tibb çox vaxt sakitl əş dirir, b ə z ə n yüngüll əş dirir, arabir müalic ə edir» . T əə ssüf ki, bu sözl ə r indi d ə çox halda aktuald ı r. 10.8. H ə yat şə raiti v ə t ə rzi, onlar ı n insan sa ğ laml ı ğ ı na t ə siri Son vaxtlar m ə lum olmu ş dur ki, yaln ı z tibb ə hali aras ı nda artan x ə st ə likl ə rin öhd ə sind ə n gölm ə y ə qadir deyil. S ə hiyy ə nin insan ı n sa ğ laml ı ğ ı na t ə siri c ə mi 10-15% t əş kil edir, halbuki, h ə yat şə raiti v ə t ə rzinin t ə siri 50%-d ə n art ı qd ı r. Bununla ə laq ə dar h ə m müt ə x ə ssisl ə r, h ə m d ə ə hali aras ı nda sa ğ lam h ə yat t ə rzi m ə s ə l ə sin ə 155 maraq artm ı ş d ı r. İ nsan ı n h ə yat t ə rzi tarixi dövr sivilizasiyan ı n inki ş af s ə viyy ə si, m ə d ə niyy ə tin xüsusiyy ə tl ə ri, h ə mçinin şə xsi keyfiyy ə tl ə r – xarakter v ə irad ə il ə mü ə yy ə n olunur. H ə yat t ə rzi ə m ə k, nitq m ə d ə niyy ə ti, qidalanma xüsusiyy ə ti v ə insan ı n h ə yat f ə aliyy ə tinin dig ə r c ə h ə tl ə rini ə hat ə edir (M ə mm ə dov, Suravegina, 2000). H ə r tarixi dövrün öz h ə yat t ə rzi vard ı r. Q ə dim insan ı n h ə yat t ə rzi ov v ə bal ı qç ı l ı qla ba ğ l ı olub, güc, çevik- lik, mü ş ahid ə çilik, dözüm, iti reaksiya t ə l ə b edirdi. O dövrd ə insanlar ı n ömrü q ı sa idi. T ə k-t ə k adamlara 50 il v ə bir q ə d ə r çox ya ş amaq qism ə t olurdu. U ş aq ölümü yüks ə k s ə viyy ə d ə idi. Müasir insan ı n h ə yat t ə rzi is ə q ə dim ə cdadlar ı ndan k ə skin f ə rql ə nir. Ə halinin böyük şə h ə rl ə rd ə c ə ml əş m ə si, ə laq ə l ə rin dünya miqyas ı nda inki ş af ı XX-XXI ə srl ə rd ə insan h ə yat t ə rzinin d ə yi ş m ə sin ə s ə b ə b oldu. Müasir in- san üçün s ə rb ə st şə xsi münasib ə tl ə rin z ə nginliyi çox vacibdir. Bizim dövrümüzd ə insanlar ı n vacib sosial qrupu kimi ail ə daha böyük ə h ə miyy ə t k ə sb edir. Ail ə h ə yat ı -ail ə üzvl ə rinin sa ğ laml ı ğ ı n ı h ə m bilavasit ə , h ə m d ə dolay ı yolla mü ə yy ə n edir. Ail ə h ə yat ı nda xo ş b ə xt olan şə xsl ə r daha çox ya ş ay ı r, az x ə st ə l ə nir. Dul qad ı nlar aras ı nda ölüm hallar ı , ə ri olanlarla müqayis ə d ə daha çoxdur. Ə lveri ş siz psixi-emosional v ə ziyy ə tin oldu ğ u ail ə l ə rd ə u ş aqlar daha tez-tez m ə d ə xoras ı , sar ı l ı q, xroniki qastrit ə tutulurlar. İ stirah ə tin, qida v ə yuxunun pozulmas ı ail ə nin ə ks ə r üzvl ə rind ə ür ə k-damar, ə s ə b v ə ba ş qa x ə st ə likl ə rin ba ş verm ə sin ə şə rait yarad ı r. Ail ə özünün qidalanma ə n ə n ə sin ə malikdir. İ nsan ı n sa ğ laml ı ğ ı v ə uzunömürlülüyü qidan ı n k ə miyy ə t v ə keyfiyy ə ti il ə , h ə mçinin qidalanma rejimi il ə mü ə yy ə n olunur. İ nsan orqanizminin bioloji xüsusiyy ə tl ə rinin ill ə r ə rzind ə n ə z ə r ə çarpacaq d ə r ə c ə d ə d ə yi ş m ə si d ə , onun h ə yat t ə rzi v ə qidalanma xüsusiyy ə tl ə rind ə böyük d ə yi ş iklik olmu ş dur. Bel ə ki, q ə dim insan ı n rasionuna ə t, bal ı q, meyv ə , gil ə meyv ə , b ə zi yaban ı bitkil ə rin kök yumrular ı daxil idi. Oddan istifad ə v ə qida madd ə l ə rinin istilikl ə haz ı rlanmas ı qidalanman ı n xarakterini d ə iy ş di, ç ə tin h ə zm olunan qaba yeml ə r tez m ə nims ə nil ə n qida- larla ə v ə z olundu. Müasir insan xüsusi yeti ş dirilmi ş bitki v ə heyvanlarla qidalan ı r. Onun qidas ı nda heyvan m ə n şə li zülallar bitki il ə müqayis ə d ə üstünlük edir. Aliml ə rin fikrinc ə , insan ı n qidas ı miqdar ı na v ə kaloriliyin ə gör ə orta, t ə rkibin ə gör ə müxt ə lif v ə z ə ngin olmal ı d ı r. Sa ğ lam dietada (p ə hrizd ə ) ya ğ v ə duzlar m ə hdudla ş d ı r ı lmal ı , meyv ə v ə t ə r ə v ə z m ə hsullar ı , qaba un m ə hsullar ı ndan geni ş istifad ə edilm ə lidir. Zülal yem ə yi kimi paxlal ı lar, az ya ğ l ı süd m ə hsullar ı , bal ı q v ə ya p ə hriz ə td ə n istifad ə olunmas ı m ə sl ə h ə tdir. İ nsan ı n sa ğ laml ı ğ ı üçün h ə r ə k ə t ə n vacib şə rtl ə rd ə n biridir. H ə r ə k ə t xüsusi hormonlar ı n ifraz ı n ı stimulla ş d ı r ı r v ə stresin yaranmas ı na s ə b ə b olan adrenalin v ə hormonlar ı azald ı r. H ə r ə k ə t m ə d ə niyy ə ti, özünü idar ə etm ə k qabiliyy ə tini inki ş af etdirir, y ə ni ist ə nil ə n v ə ziyy ə td ə emosional müvazin ə tin saxlanmas ı na köm ə klik göst ə rir. H ə r ə k ə tin azl ı ğ ı orqanizmin ümumi v ə ziyy ə tind ə öz ə ksini tap ı r: qan t ə zyiqi yuxar ı , ya da a ş a ğ ı olur, sümükl ə r kövr ə kl əş ir, insan tez yorulur, ə hvali-ruhiyy ə a ş a ğ ı olur. H ə r ə k ə tin azl ı ğ ı – hipodinamiya, izafi qidalanma, siqaret ç ə km ə k kimi insanda ür ə k-damar x ə st ə likl ə rinin inkia ş f ı na s ə b ə b olur. H ə yat t ə rzind ə h ə r insan ı n f ə rdiliyi n ə z ə r ə al ı nmal ı d ı r. Konkret insan üçün sa ğ lam Yüklə 10,78 Mb. Dostları ilə paylaş:
|