Qadimgi Baqtriya Xorazm va Sug‘diyona davlatlari

I-BOB. Xodimlarni boshqarish texnologiyasi.

1.1 Xodimlarni va inson resurslarini boshqarish ……………………..………..……………………..………..…...............8

1.2. Insonning korxona va tashkilotdagi roli, uni boshqarish……………………………..............................................................12

1.3. Xodimlarni boshqarishning nazariy muammolari…………………………………………………………18

II-BOB. Korxonalarda xodimlarni shakillantirish va tashkil qilish amaliyoti

2.1. Xodimlarni boshqarishning «yapon modeli»………….….…...24

2.2. Korxonalarda xodimlarni shakllantirishning amaliy yo‘nalishlari………………………………………………………….26

2.3. Xodimlarga bo‘lgan ehtiyoj va uni qondirish manbalarini aniqlash………………………………………………………………

XULOSA.............................................................................................37
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO‘YXATI...........................30


KIRISH
Mamlakatimiz iqtisodiyotining bozor munosabatlariga o ‘tishi — kadrlarni boshqarish sohasida tub o lzgarishlar amalga oshirilishini talab etadi. M a’lumki, korxona va tashkilotlarning samarali ishlashini ularda mavjud bo‘lgan xodim lar ta ’minlaydi. Shu jihatdan hozirgi vaqtda malakali va ishbilarmon xodimlarni shakllantirishga erishish muhim ijtimoiy-iqtisodiy ahamiyatga ega. 0 ‘zbekiston Prezidenti I.A .K arim ov t a ’kidlab o ‘tganidek, «Bugungi kunning eng m uhim vazifasi — hayotimizning barcha sohalarida, ayniqsa, boshqaruvida, respublika miqyosida, viloyat, shahar, tuman, qishloq va mahallalarni boshqarishda, tarmoq bo‘g‘inlarini idora etishda yangicha fikrlaydigan, qiyin damlarda m as’uliyatni o ‘z zimmasiga ola biladigan, hayot bilan ham qadam yurishga qodir, imoni pok, bilimdon, ishbilarmon odamlarni topish, ularga ishonch bildirishdan iboratdir»1. Sobiq sho‘rolar davridagi m a’m uriy-buyruqbozlik tizimi sharoitida korxona va tashkilotlarda kadrlarni boshqarish, asosan', xodim lar b o ‘limi zimmasiga yuklatilib, u boshqa tarkibiy boMinmalardan ajralgan holda ish olib borar edi. Shu sababli xodimlarni boshqarish va ularga ish sharoiti yaratib berish o ‘z holiga tashlab q o ‘yilgandi. 0 ‘zbekiston R espublikasining ijtim oiy m uho^tealashga yo‘naltirilgan bozor iqtisodiyotiga o'tishi sharoitida «Kadrlar tayyorlash Milliy dasturi»ga muvofiq xodimlarni boshqarish borasida bir qator yangi talablar yuzaga keldi. Bu talablarni muvaffaqiyatli amalga oshirish korxona va tashkilotlar faoliyati to ‘g‘ri yo‘lga q o ‘yilishini ta ’minlaydi. Hozirgi vaqtda korxona va tashkilot xodimlarini boshqarish konsepsiyasi asosini — xodimning shaxsiy roli ortib borayotganligi, uning asosiy yo‘l-yo‘riqlarni bilishi, ularni shakllantira olishi, korxona va tashkilot oldida turgan vazifalarga muvofiq ravishda ish tutishi tashkil etadi. Yurtboshimiz Islom Karimovning Oliy Majlis Qonunchilik palatasi va Senatining qo'shm a majlisida aytib o ‘tganidek, «Olloh odamzotni shunday yaratganki, bar bir inson o ‘ziga xos bir olam. Shu bois ikki nafar inson hech qachon birbiriga yuz foiz o'xshamaydi»1. Shunday ekan, insonlarni bir jamoa maqsadi uchun mehnatga jalb etish, m a’lum bir maqsadga erishish, qolaversa, ishonchli o ‘zaro m unosabatlarni shakllantirishga har bir shaxsning o ‘ziga xos dunyoqarashi, xarakterini atroflicha o'rganish natijasida kelgusida yuqori darajadagi samarali xodimlarni boshqaruviga erishish mumkin. Xodim larni boshqarishga doir yangi xizmatlar, odatda, a n ’anaviy xizmatlar: kadrlar bo'limi, m ehnatni tashkil etish va ish haqi bo'limi, m ehnatni muhofaza qilish va texnika xavfsizligi bo'limi va hokazolar asosida tuziladi. Yangi xizmatlarning vazifasi — korxona va tashkilotdagi kadrlar siyosatini amalga oshirishdan, m eh n at sa lo h iy a tin i b o sh q arish borasidagi fao liy atin i muvofiqlashtirishdan iboratdir. Shu munosabat bilan bu xizmatlar o'z vazifasi doirasini kengaytira boshlaydi va bironta kadrlar masalasidan m eh n at faoliyatini rag‘batlantirish tizim larini ishlab chiqishga, kasbiy jihatdan ilgari siljishni boshqarishga, ixtiloflarga barham berishga, mehnat bozori va shu kabilarni o'rganishga o'tadi. Albatta, xodim larni boshqarish xizm atining tuzilishi ko‘p jihatdan korxona va tashkilotlarning xususiyatlari va hajmi, ishlab chiqarilayotgan m ahsulotning o ‘ziga xos tom onlari bilan belgilanadi. Mayda va o'rta korxonalarda xodimlarni boshqarish sohasidagi ko'pgina vazifalarni ko'proq rahbarlarning o'zi bajarishadi, yirik korxona va tashkilotlarda esa bu vazifalarni amalga oshirishi lozim boigan mustaqil tarkibiy boMinmalar mavjud. Bir qator korxona va tashkilotlarda xodimlarni boshqarish tuzilmalari tarkib topgan. Ular direktorning xodimlarni boshqarish bo'yicha o'rinbosari rahbarligida kadrlar bilan ishlashga aloqador b o ‘lgan barcha b o ‘linm alarni birlashtiradi. Korxona va tashkilotlarning katta-kichikligiga qarab, boiinm alar tarkibi o'zgarib turadi: kichik korxona va tashkilotlarda bir bo'linm a bir necha kichik tizim vazifalarini bajaradi, yirik korxona va tashkilotlarda esa har bir kichik tizim vazifalarini, odatda, ay rim bo'lin m a bajaradi.
0 ‘zbekiston va xorijdagi korxona-tashkilotlar tajribasini um um - lashtirish — xodimlarni boshqarish tizimining asosiy maqsadini, ya’ni kadrlar bilan ta ’minlash, ularning samarali ishlashini, kasbiy va ijtimoiy jihatdan rivojlanishini shakllantirishga imkon be rad i. Shunga ko‘ra, korxona va tashkilot xodimlarini boshqarish tizimi shakllantiriladi. Uning tuzilishi uchun asos sifatida fan tomonidan ishlab chiqilgan va amaliyotda sinovdan o ‘tgan qoida va usullardan foydalaniladi. Bularning barchasi ushbu о ‘quv q o ‘llanmada o'z ifodasini topgan.