“qafqaz evi “ İdeyasi mühaciRƏT ƏDƏBİyyatinda
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
178 Visbaden anlaşmasına müxalifətdə dayanan siyasi mü- hacirət ilk növbədə milli mübarizələrin “Rusiyanın iç işi” elan olunmasına etiraz edirdi. Təşkilatın adından da (Rusiya Millətlə- rini Qurtarma Şurası) məlum olur ki, qeyri-ruslara Rusiya milləti kimi baxılır, “antibolşevik cəbhə”nin formalaşdırılmasında 1917- ci il fevral inqilabına qədərki Rusiyanın sərhədləri və siyasi- inzibati qurumu əsas götürülürdü. Münxendə az sonra qurulacaq Koordinasiya Mərkəzinin nizamnaməsinin 3-cü bəndində də bu məsələ özünü aydın şəkildə büruzə verirdi: “Mərkəzə daxil rus təşkilatları özlərini Rus Hökumətinin nüvəsi hesab etmirlər. Bununla birlikdə KM-ə daxil qeyri-rus təşkilatlar da özlərini təşəkkül etmiş müstəqil Milli Dövlətlərin nümayəndələri adlan- dıra bilməz” [103]. Zahirən ruslar və qeyri-ruslar arasında bərabərliyi nümayiş etdirən bu bənd, əslində 1918-21-ci illərdə mövcud olan və dünya dövlətləri tərəfindən tanınan Milli Cümhuriyyətlərin inkarından başqa bir şey deyildi. Rus mühacirləri öz mətbuatlarında da fevral inqilabından sonra Rusiya ərazisində yaradılan heç bir müstəqil dövləti tanımadıqlarını gizlətmirdilər. Yalnız Amerikan Komitəsinin təkidi ilə 1922-23-cü illərdə beynəlxalq aləmdə tanınmış dövlətlər istisna edilirdi. Bu isı Polşa və Baltik dövlətləri-Latviya, Litva, Estoniya idi. Çünki ΙΙ Dünya müharibəsi bitdikdən sonra ABŞ təkrar-təkrar Sovetlər İttifaqının Baltik dövlətlərini işğal etməsilə heç vaxt barışmayacağını bildirirdi. Visbaden konfransında qərara alındığı kimi “Rusiya Mil- lətlərini Qurtarma Şurasını” daha geniş cəbhəyə çevirmək və “Bolşevik əleyhdarlarının Koordinasiya Mərkəzi”ni yaratmaq üçün mühacirlər yeni toplantıya hazırlaşırdı. Eyni zamanda müxalifətdə dayanan siyasi mühacirət də Visbaden anlaşmasını beynəlxalq səviyyədə boykot etməyi planlaşdırmışdı. Bu məq- sədlə 30 noyabr 1951-ci ildə Doğu Avropa, Qafqaziya və Türküstan siyasi mühacirləri Münxendə toplantı çağırdılar. Top- 179 lantıya rəsmi iştirakçılardan başqa Polşa, Çexiya, Slovakiya, Slo- veniya, Horvatıstan, Macarıstan, Latviya, Litva, Estoniya müha- cirətinin nümayəndələri, bundan əlavə işğal altında olan bir sıra dövlətlərin mühacirləri və mətbuat, informasiya orqanlarının xeyli əməkdaşı gəlmişdi. Bu qərarda: - Beş rus təşkilatı tərəfindən qurulan “Rusiya Xalqlarının Qurtuluş Şurası”nın Sovetlər Birliyinin bütün millətləri adına hərəkət etmək iddiasında olduğu, bu haqların ancaq məhkum millətlərin milli təşkilatlarına məxsusluğunun nəzərə alınmaması və belə vəziyyətin dözülməzliyi; - Rusiya məhkumu millətlərin 1917-21-ci illərdə müstəqil, hürr dövlətlər qurduqları və dövlətlərin dünya birliyi tərəfindən tanınması bəzilərinin isə Birləşmiş Millətlər Təşkilatına qəbul olunması; - RXQŞ-nın kommunist diktatorluğu çökdükdən sonra ortaya atdığı plebisit fikrinin qeyri-mümkünlüyü: bir tərəfdən artıq yaxın tarixdə öz müstəqil dövlətini quran millətin belə plebisidə ehtiyacı olmadığını, digər tərəfdən isə uzun illərdən bəri aparılan ruslaşdırma və 40-cı illərin deportasiyaları nəticəsində etnodemoqrafik tarazlığın pozulması ilə plebisidin aldadıcı nəticələr verə biləcəyi; - RXQŞ-nın öz iradəsini qəbul etdirmək üçün zəif, yeni yaranmış qeyri-rus siyasi mühacir təşkilatları öz sıralarına qatmaq təşəbbüsünün antidemokratikliyi; - Bu addımın qeyri-rus xalqların mühacirət cəbhəsini parçalamaq üçün atıldığı; - Eyni zamanda rus xalqına dostanə münasibətin mövcüd- luğu, milli qarşıdurmaya rəvac verəcək hər hansı addımın qarşısının kəskinliklə alınması zəruriliyi göstərilirdi. Qərarın son bəndi dünya ictimaiyyətinə müraciət idi: “Yu- xarıdakı əsaslara dayanan bizlər-Azərbaycan, Ermənistan, Gür- cüstan, Şimali Qafqaziya, Belorusiya, İdil-Ural, Kazakiya, Krım, Türküstan və Ukrayna milli təşkilatlarının təmsilçiləri hürr millətlərin əfkarı ümumiyyələrinə və siyasi mühitlərinə müraciət 180 edərək, rus-bolşevik imperializminə qarşı yapdıqları mücadilədə millətlərimizə yardım və Atlantika bəyannaməsi prinsipləri daxi- lində hürr millətlər cərgəsinə qatılmalarını təmin etmələrini rica edirik” [102]. Qərara Azərbaycan Milli Mərkəzi adından Dr. Məhəmməd Kəngərli imza atmışdır. Münxen konfransı bir daha əski mühacirətin milli müs- təqillik ideyasına sadiqliyini, onun hər bir şəraitdə, hansı şərtlər daxilində olursa-olsun dəyişməyəcəyini nümayiş etdirdi. Sovetlər Birliyinə daxil olan milli mühacir təşkilatların belə həmrəyliyi Amerikan Komitəsini də silkələdi. Visbaden anlaşması barədə bir sıra mətləblərə aydınlıq gətirməkdə İsmayıl Əkbərin (“Azərbaycan Milli Birlik Məclisini” təmsil edən üç nəfərdən biri) “Novoe Russkoe Slovo” qəzetinə yazdığı məktubun xüsusi əhəmiyyəti var. Bu məktubunda o Visbaden deklarasiyasına imza atmadığını bildirir və mövcud faktı sonra AMBM-in dərgisi “Azərbaycanda” (“Deklarasiyaya mənim tərəfimdən imza atılmamışdır-deməyim həqiqətdir” - 103) təsdiq edirdi. İ. Əkbərin məlumatına görə deklarasiyaya C. Hacıbəyli, Ə. Şeyxülislam o şərtlə imza atdılar ki, ümumi razılıq əldə olunmasa sənəd çapa getməsin. Noyabrın 7-si Visbaden, noyabrın 8-i Münxen yığancaqları göstərdi ki, ümumi razılıq əldə olunmadı və deklarasiya da şərtə görə çap edilməməliydi. Lakin ayın 11-də “Qolos naroda” qəzeti şərti pozaraq sənədi çap etdi. İ. Əkbərin məktubunu “Novoe Russkoe” qəzeti dərc etmədi, lakin o, müəllifin xəbəri və razılığı olmadan Əhməd xan Qandəmirin məsul müdir olduğu “Qafqaz” [36, N-4(9), 1952] dər- gisində dərc olundu. Sonralar İ. Əkbər məktubun “Qafqaz” dər- gisinə necə düşməsinə təəccüblənir və onun nəşrində qərəzin olduğunu inkar etmirdi. Qeyd etmək lazımdır ki, “Qafqaz” da İ. Əkbərin məktu- bunun dərc olunması ilə mühacirlər arasında münaqişə daha da Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|