Qafqaz müSƏlmanlari idarəSİ baki islam universiteti
Yüklə 3,24 Mb. Pdf görüntüsü
|
sonra insanları onun ətrafında evlər tikməyə icazə vermiş və hətta bu işə onları təşviq etmişdir. Bundan sonra müxtəlif ərəb qəbilələri onun yanında evlər qurmuşlar. B əzi qaynaqlarda Kəbənin Peyğəmbərdən (s) sonra ikinci xəlifə Ömər bin X əttabın dövründə (634- 644) bir çox dəyişikliklərə məruz qaldığı qeyd edilmişdir. X əlifə Məqamı-İbrahimi əvvəlki yerindən götürüb indiki yerinə qoydurdu və Kəbənin ətrafında olan evləri satın alıb onları uçurdub Məscidül-haramın sahəsinə daxil etdi. Çünki başqa millətlər İslama daxil olduqca həcci ziyarət edənlərin sayı çoxalır və bunun da n əticəsinda Kəbənin əvvəlki vəziyyəti əlverişli hesab olunmurdu. Xəlifə Öm ər Kəbənin ətrafını daş hasara aldı və ilk dəfə olaraq Kəbədən lampalar asdırdı. X əlifənin gördüyü bu işlər hicrətin 17-ci ilində (638 miladi) olmuşdur. Həmçinin, o, Peyğəmbər (s) və xəlifə Əbu Bəkrin dövründə olmayan yeni bir addım ataraq, M əscidül-haramın genişləndirilməsi planını tökdü. Belə ki, o, Kəbənin ətrafında olan evl ərin dağıdılmasına və Kəbənin ərazisinin genişləndirilməsinə əmr verdi. O, ev yiy ələrindən baha qiymətlə evləri alıb, onları dağıtdı və ərazilərini Kəbəyə qatdı 1 . Üçüncü x əlifə Osman bin Əffan (644- 656) Məscidül-harama tavanı olan sütunlu bir giriş tikdirdi. Bu da Məscidül-haramı üçün ilk tavan hesab olunur. Xəlifənin bu işi hicr ətin 26-cı ilində (647 miladi) olmuşdur. Bel əliklə, yuxarıda qeyd etdiyimiz kimi, hicri 66-cı ilində (685 miladi) Abdullah bin Zübeyr, hicri 91-ci ild ə (709 miladi) isə Vəlid bin Əbdülməlik Kəbənin binasını yenil ədi. O, ilk dəfə olaraq Şam və Misirdən gətirilən mərmər dirəkləri Məscidül- harama qoydurdu. Sonralar is ə Abbasi xəlifəsi Əbu Cəfər Mənsur (754-775) hicri 139-cu (756- 757 miladi) ild ə Məscidül-harama sütunlu dirəklər əlavə etdi. O, ilk dəfə olaraq buranı gözəl naxışlarla bəzətdi. M ənsurun Məscidül-haramıı genişlətməsinin əsas səbəbi isə camaatın ona ünvanladığı məktublar əsasında olmuşdur. Belə ki, həccə gedənlər oranın darısqal olmasından xəlifəyə şikayətlər etmiş və bu şikayətlər əsasında xəlifə oranın genişləndirilməsini əmr etmişdir. O, əvvəlcə Məkkənin valisinə tapşirdı ki, məscidin ətrafında olan evləri satın alıb onun sahəsinə əlavə etsin. Lakin məscidin ətrafında yaşayan insanlar öz evlərini satmaqdan imtina etdilər. Vəziyyətin belə çətin olduğunu gör ən Mənsur zəmanənin imamı Əbu Cəfər Sadiqdən (ə) məsləhət istədi. İmam x əlifəyə belə bir məsləhət verdi ki, onlardan soruş gör onlar Məscidin ərazisinı tutublar yoxsa m əscid onların ərazisini? Camaat etiraf etdi ki, onlar məscidin ərazisini tutublar. Cünki, Quran ilk tikilən evin Kəbə olduğunu deyir və bütün başqa tikilil ər ondan sonra inşa olunubdur. Bu hadis əni görkəmli Quran təfsirçisi Ayətullah Məkarim Şirazi “Təfsiru- əyyaşi” əsərindən belə nəql edir: “Abbasi xəlifələrindən olan Mənsurun dövrü idi. M ənsur Kəbənin ziyarətçilərinin sayı artdığı üçün istəyirdi ki, onu bir daha böyütsün. Onun ətrafında yaşayan ev sahiblərini çağırıb dedi: sizin öz evlərinizdən köçməyiniz üçün evinizin pulunu verir əm. Onlar heç cür razılaşmadılar. Mənsur çətinlikdə qaldı. Bir t ərəfdən istəmirdi ki, zor ilə onların evlərini əllərindən alsın, digər tərəfdən də onlar evl ərini satmırdılar, O, bu barədə İmam Sadiqdən (ə) sual etdi. İmam buyurdu: nigaran olma, bu haqda möhk əm bir dəlil vardır, ona istinad edə bilərsən. 1 Əllamə Hairi Dairətül-məarif, c. XVII, səh. 116 22 O, hansı dəlil? deyə soruşdu. İmam buyurdu: Allahın kitabına müraciət et! O, soruşdu: Hansı ayəsinə? İmam buyurdu: «H əqiqətən insanlar üçün ilk bina olunan ev Bəkkədəki evdir» ay əsinə. Bu ayəyə əsaslanaraq əgər onlar Kəbədən qabaq ev tikmişdilərsə, K əbənin ətrafı onların mülküdür, yox əgər Kəbədən sonra tikiblərsə, deməli ziyar ətçilərin ehtiyac duyduqları qədər yer Kəbəyə aiddir. M ənsur əmr etdi ki, onları bir yerə toplasınlar. O, bu ayəyə əsaslanaraq onlara cavab verdi. Onlar “nec ə istəyirsənsə elə də et” cavabını verdilər 1 . Bel əliklə, M əscidül-haramın ətrafında olan evlər satın alınaraq söküldü və məscidin sahəsi iki qat genişləndirilərək qərb küncündə bir minarə ucaldıldı. Tikinti işləri hicri 140-cı ild ə (miladi 758) başa çatdırıldı. Dig ər Abbasi xəlifəsi Mehdi (775-785 miladi) Kəbəni ziyarət etməyə gəldikdə, oranın camaat üçün darısqal olduğunu görüb məscidin genişləndirilməsini əmr etdi. Onun bu h əcc səfəri hicri 160-cı ildə (776 miladi) olmuşdur. Xəlifə ziyarət edərkən K əbənin xidmətçiləri Kəbənin örtüyünün ağır olduğunu və uçmaq təhlükəsinin yarandığını ona bildirdilər. Bu dövrə kimi Kəbənin örtükləri onun üstündən götürülmürdü. H ər il yenilənən örtük köhnənin üstünə atılırdı. Bu da sonda Kəbənin uçmaq t əhlükəsini yaratmışdı. İlk dəfə olaraq xəlifə Mehdi göstəriş verdi ki, bütün köhn ə örtüklər Kəbənın üstündən götürülsün. Həmçinin, onun əmrinə əsasən Kəbənin divarlarına zəfəranla qarışdırılmış müşk-ənbər sürtüldü. M əscidül-haramın sahəsini genişlətmək üçün xəlifə Mehdi də ətrafda olan evləri satın alıb məscidin sahəsinə qatdı.Bunun da səbəbi Məscidül-haramın ziyarətçilərə darısqal olmasına görə idi. Mehdi Abbasi Mənsurun üzləşdiyi probıemlə üzləşdi. Bel ə olan halda dövrünün bütün fəqihlərini bir araya toplayıb məsələnin həlli yolunu soruşdu. Fəqihlər yekdilliklə: “əgər yer sahibləri icazə verməsələr qəsbi yeri M əscidül-harama daxil etmək olmaz” dedilər. Əli ibn Yəqteyn icazə istədi ki, bu sualı İmam Kazımdan (ə) soruşsun. Mehdi Mədinənin valisinə bir məktub yazdı ki, bu sualı Musa ibn Cəfərdən soruşsun. İmam bu sualın cavabında buyurdu: əgər Kəbə əvvəldən bina olunubsa və camaat sonradan orada ev tikibl ərsə, həmin yerlər Kəbəyə məxsusdur. Yox əgər orada camaatın yaşayışı Kəbənin tikilişindən qabaq olubsa, həmin yer camaata m əxsusdur. Bu mətləb Mehdiyə çatdıqdan sonra çox xoş hal oldu, sevindiyindən m əktubu öpdü. Sonra əmr etdi ki, onun ətrafında olan evləri uçurtsunlar. Ev sahibləri İmam Kazimin (ə) hüzuruna gedib xahiş etdilər ki, evlərinin pulunun verilməsi bar əsində Mehdiyə məktub yazsın. İmam da onların evlərinin pulunun verilməsi haqqında Mehdiyə məktub yazdı. Mehdi də onları razı saldı 2 . X əlifə Mehdinin etdirdiyi t əmirdən sonra, bu dəfə Kəbə Məscidül-haramın tən ortasında qaldı. K əbədən Səfa dağınadək olan məsafə 90 dirsək (bir dirsək 49,8 sm), Bəni-Şeybə qapısınadək olan məsafə isə 60 dirsək oldu. Beləliklə, Məscidul Həramın ümumi sah əsi 120 min kv. dirsək oldu 1 M əkarim Şirazi, Təfsiru-Numunə, c. V, səh. 16-17; Təfsiru-Əyyaşi, c. I, səh. 185; Əllamə Təbatəbai, Təfsirül-mizan, c. III, s əh. 519 2 M əkarim Şirazi, Təfsiru-numunə, c. V, səh. 17-18; Əllamə Təbatəbai, c. III, səh. 519; Təfsiru-Əyyaşi, c. I, səh. 186 23 Yüklə 3,24 Mb. Dostları ilə paylaş:
|