Qafqaz müSƏlmanlari idarəSİ baki islam universiteti
Yüklə 5,12 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Ən son vəfat etmiş səhabə
- Səhabədən ən çox fətva verənlər
- Səhabələrdən Abdullah adını daşıyanlar
- Səhabələrdən ilk İslam olanlar
[67]
Səhabələr haqqında yazılan əsərlərdən aşağıdakılar daha da məşhurdur: I.
İbn Əbdülbirr əl-Qurtubi (öl.463 h/q). “əl-İstiab fi mərifətil-əshab.” Alim burada 3.500-ə qədər səhabənin bioqrafiyasını vermişdir. II.
İbn əl-Əsir (öl 630 h/q). “Üsdül-qabə fi mərifətis-səhabə.” Bu əsərdə 8.000-ə qədər səhabənin tərcümeyi-halı verilmişdir. Bu əsərin son VII cildi xanım səhabələr haqqındadır. III.
Burada 12.279 səhabənin bioqrafiyasından bəhs edilir. Bu əsər mövzuya aid olan əsərlərin ən irihəcmlisidir. 311
İbn Səd (öl. 230 h/q) “ət-Təbəqatül-kübra” əsəri də bu əsərlər içərisində ən məşhurudur. Şübhəsiz ki, hədis rəvayət edən təbəqələr haqqında yazılan əsərlər müasir dövrümüzdə də davam etməkdədir. Son əsrdə bu barədə yazılan əsərdən aşağıdakıları qeyd etmək olar: 1). 2). Ayətullah Burucerdinin “Mərkəbül-əsanid” və “Təbəqatür-rical” əsərləri. 3). Ayətullah Ərdəbilinin “Camiür-rüvvat” əsəri 4). Ayətullah Seyid Əbülqasim Xoinin “Möcəmu ricalil-hədis”əsəri. Bu əsər 23 cilddədir. 5) Ayətullah Cəfər Sübhaninin “Külliyatür-rical” əsəri.
Hədis alimlərinin verdikləri məlumatlara görə ən son vəfat edən səhabə Əbu Tüfeyl Amir bin Vasilə əl-Leysidir. O, hicri 100 və yaxud 110-cu ildə Məkkədə vəfat etmişdir. 312
Səhabələr təbəqəsini mükəmməl və hərtərəfli tədqiq edən hədisşünaslar hətta onlardan hansının daha çox hökm və ya fətva verməsini belə aydınlaşdırmışlar. Böyük İslam alimləri ən çox fətva verən səhabələri aşağıdakı kimi siramışlar: Ömər bin Xəttab, Əli bin Əbi-Talib (ə), Abdullah bin Məsud, Abdullah bin Ömər, Abdullah bin Abbas, Zeyd bin Sabit, Aişə bint Əbu Bəkr. Bunların içərisində ən çox fətva verən İbn Abbasdır. Bu barədə Əhməd bin Hənbəl yazır: “Peyğəmbər (s)səhabələrindən heç kəs İbn Abbasdan çox fətva verməmişdir.” 313
Bu haqda görkəmli alim ustad Cəfər Sübhani Nəvəvidən nəqlən yazır: “Səhabələr içərisində ən çox fətva verən: İbn Abbasdır. Məsruq deyir: “Səhabələrin elmi altı nəfərdə sona yetir: Ömər, Əli, Übeyy, Zeyd, Əbi Dərda, İbn Məsud, bunların da içərisində Əli və Abdullahla elm sona yetir.” 314
311 İ. Çakan, Hədis üsulu, səh. 86 312 İ. Canan, Hadis üsulu və Hədis Tarixi, səh. 455, İ. Çakan, Hədis üsulu, səh. 82 313 H. S. əd-Dari, Muhadarat fi ülumil-hədis, səh. 170 314 Üsulul-hədis və əhkamuhu, səh. 126, həmçinin bunun üçün bax: Süyutinin Tədribür-ravi əsəri, c. II, səh. 216-217 və Ülumul-hədis, səh. 266 əsərinə. [68]
Səhabələrdən Abdullah adını daşıyanlar: İbn Abbas, İbn Zübeyr, İbn Amr bin As hesab edilir. İbn Məsud bura daxil deyirldir. Bütün bunlardan başqa Abdullah adını təxminən 220-ə yaxın səhabə daşımışdır.” 315
Məşhur hədis alimi Prof. Haris Süleyman əd-Dari yazır: “Səhabələrdən abdullahlar dedikdə dörd Abdullah nəzərdə tutulur. Onlar: Abdullah bin Ömər, Abdullah bin Abbas, Abdullah bin Zübeyr və Abdullah bin Amr bin Asdır. Abdullah bin Məsud bura daxil deyildir. Çünki Abdullah bin Məsud tez dünyadan getmişdir. Onlar elmlərində höccətdirlər,onlar bir şey üzərində icma etsələr, o höccətdir. Buna görə də onlara abdullahlar deyilmişdir 316
.
Səhabələrdən kimin ilk müsəlman olması bəzi İslam alimləri içərisində ixtilaflıdır. Bəzi alimlər ilk müsəlman olan səhabələri aşağıdakı kimi qeyd etmişlər: I.
II.
Əli bin Əbi Talib III.
Zeyd bin Harisə IV.
Xədicə bint Xüveylid 317
İbn Salah yazır: “Azad insanlardan ilk müsəlman olan Əbu Bəkr əs-Siddiq, uşaqlardan Əli bin Əbi Talib, qadınlardan Xədicə bint Xüveylid, məvalidən (qeyri- ərəb və yaxudda valideyni məcusi olan) Zeyd bin Harisə, qullardan Bilaldır.” 318
bint Xüveylid, yaşlılardan Xədicənin əmisi oğlu Vərəqə bin Nofəl, azad kişilərdfən Əbu Bəkr, azad insanlardan Zeyd bin Harisə, uşaqlardan Əli bin Əbi Talib, kölələrdən Bilal, iranlılardan Salmandır.” 319
Digər qrup alimlər isə haqlı olaraq ilk müsəlman olan səhabənin Əli bin Əbi Talib (ə) olduğunu, ondan sonra da Xədicə bint Xüveylid olduğunu demişlər. Bildiyimiz kimi Əli bin Əbi Talib (ə) Peyğəmbər (s) risalətə yetişməzdən əvvəl daim onunla olmuş və mələyin səsini eşitmişdir. Buna görə də Peyğəmbər (s): “Ya Əli, əgər mən peyğəmbərlərin sonuncusu olmasaydım, sən də peyğəmbərliyə şərik olardın. Lakin sən peyğəmbər deyilsən, onun vəsisi və varisisən, hətta sən vəsilərin seyidisən.” 320
Belə ki, Həzrət (ə) buyurur: “And olsun Allaha, onun sözünü təsdiq edən ilk adam mənəm...” Bu və ya digər səhih hədislərə əsaslanaraq İslam alimlərinin böyük əksəriyyəti səhabələr içərisində ilk müsəlmanİmam Əli (ə) və Xədicə olduğunu demişlər 321 .
315 Cəfər Sübhani, Üsulul-hədis və əhkamuhu, səh. 126, əs-Süyuti, Tədribür-ravi, c. II, səh. 192 316 Muhadarat fi ülumil-hədis, səh. 170 317 Muhadarat fi ülumil-hədis, səh. 171 318 Abu Amr bin Salah, Ülumul-hədis, səh. 269-270 319 Hədis elmləri və Hədis istilahları, səh. 296 320 Nəhcül-bəlağə, Tehran-1995, səh. 139 321 həmin mənbə, səh. 69 Yüklə 5,12 Mb. Dostları ilə paylaş:
|