Qafqaz sorunu
saldırdığını yazır. Bu ulusların baĢında türk ulusunun
Yüklə 396,2 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Bax, nə üçün Osmanlı dövlətinin siyasəti ulusal deyildi
- Bunun kimi, dünyanın bütün türklərini içinə alacaq bir dövlət yaratmaq amacı da gerçəkləĢməz düĢüncədir.
- Tarix bizə panislamizm, ya da panturanizm siyasi siste- minin uğurla uyğulandığını göstərən bir gerçəyi, olayı belə vermir.
- Bizə görə aydın, uyğulanabilcək tək gerçək siyasət ulusal siyasətdir!
- Kəsə desək, ulusu gerçəkləĢ- məz, utopik amaclar dalınca qoĢdurub soyğuna uğrat- mamaq. Uyqar dünyadan uyqar insan yanaĢması gözləyib
- Moskva, Qars anlaĢmalarından
39 saldırdığını yazır. Bu ulusların baĢında türk ulusunun durduğu bəllidir. Doğrudan da türklər islamadək, eləcə də islamdan sonra Avropanın dərinliklərinə kimi girib, ölkələri tutmuş, insanları incitmişlər. Batıya saldıran Doğu elləri içində İspaniyanı yürüşlərilə tutub Fransa sınırınadək çatan ərəblər də var idi. Ancaq bəylər, bütün saldırılar tərs saldırı oyadır. Yağıların bu saldırılarını üncədən görməyən, bununla bağlı gərəkən ölçülər götürməyən güclər yenilir, ölürlər. Ərəblərə qarşı tərs saldırı Əndəlusda acı, sarsıdıcı dağılma ilə başladı, ancaq onunla qurtarmadı, izləmə bütün Quzey Afrikada da sürdü. Atillanın frankların topraqlarına, Batı Romayadək uzanan imperiyasını yada salaq. Onun ardınca Səlcuq dövlətinin dağıntılarından yaranmış Osmanlı İmperiyasına göz atıb, onun İstanbulda Doğu Romanın tacını aldığı çağa baxaq. Osmanlı sultanlarından Almaniya ilə Batı Romanı tutub böyük imperiya yaratmaq istəyən də var idi. Onlardan bir başqası bütün müsəlman topraqlarını bir ağalıqda birləşdirmək istəyirdi. Bu amacla Suriyanı, Misiri tutmuş, xəlifə adını almışdı. Üçüncü sultan Avropanı tutub bütün müsəlman dünyasını da öz ağalığında saxlamağı düşünürdü. Batının bitməyən qarşı saldırıları, müsəlman ölkələrindəki qurtarmayan ayaqlanmalar, belə dönəmlərdə yaraq gücü ilə bir ağalıqda birləşdirilmiş ayrı-ayrı güclər arasında olan qaçılmaz çəkişmələr sonda Osmanlı İmperiyasını da başqa imperiyalar kimi tarixin arxivinə atdı. Ölkənin dış siyasəti üncə onun iç quruluşuna dayanır, baş- qa sözlə dış siyasət ölkənin iç qurluşuna uyğun olmalıdır. Batı ilə Doğunun ayrı huylu, kültürlü, istəkli ellərini içinə almış
40 dövlətin iç quruluşu isə, sözsüz, dözümsüz, boş olacaqdır. Belə olanda dış siyasət də gücsüz olur. Belə dövlətin iç quruluşu ulusal olamaz. O, ulusal siyasət yeridəməz. Bax, nə üçün Osmanlı dövlətinin siyasəti ulusal deyildi? O, özünün aydın olmayan, adda-budda, qırıq-qırıq siyasətini yürüdürdü. Ayrı-ayrı ulusları bir ad altında toplayıb, bu dəyişik soyluları oxşar yollarla, yasalarla yönətmək proqramı çəkici olsa da aldadıcıdır. Bunun kimi, dünyanın bütün türklərini
çox qanlı olaylarla keçmiş gerçəkdir. Tarix bizə panislamizm, ya da panturanizm siyasi siste- minin uğurla uyğulandığını göstərən bir gerçəyi, olayı belə vermir. İrqi yox, elliklə insanlığa dayanaraq, ancaq tutuculuq istəyilə yaradılmış dövlətlərin gələcəyi tarixdə yazılmışdır. Biz hansısa tutuculuq sapmasından uzağıq! Humanist ideyalara dayanıb insanların bütün ulusal duyğularını, özəl istəklərini unutduran dövlət qurmağa gəlincə, bundan ötrü uyğun ortamın olması gərəkdir. Bizə görə aydın, uyğulanabilcək tək gerçək siyasət ulusal siyasətdir! Çağdaş dünyanın gerçək durumu, onun yüzillərcə ağıllar- da, huylarda kökləşmiş genəl düzəni, gerçəkləri bizi siyasətdə
Tarixin anlamı, elmin, ağlın, məntiqin buyuruğu belədir! Dövlət ulusumuzun güclü, sağlam olub dincliklə yaşaması üçün bütünlüklə ulusal siyasət yeritməlidir! Bu siyasətin dövlətimizin iç qurluşuna bütünlüklə uyğun olması da gərəkdir. Mən ulusal siyasət deyərkən aşağıdakıları gözə alıram: Öncə ulusal siyasətində qalıb öz güclərinə arxalanmaqla
41 varlığını qorumaq, böyük səadətə, uğura çatmaq amacı ilə ölkənin yaxşılığı üçün çalışmaq. Kəsə desək, ulusu gerçəkləĢ-
Bax, Zarevandın diplomatik deyib 1921-ci il Qars anlaş- ması ilə yozmağa çalışdığı bildiriş budur. Ancaq biz burada da gerçəklərlə oynandığını görürük. Bu çıxış Moskva, Qars anlaĢmalarından yox, Lozanna anlaĢ-
Bu, diplomatik yox, daha çox doqmatik, utopik pantu- ranizmi çox açıq, kəsinliklə atmış çıxışdır. Bax, «Çağımızın gerçəklərə, bəlgələrə dayanan panturanizm»i belədir.
1 Bütün ayırmalar bizimdir. 42 IV PANTURANĠZM KEÇMĠġDƏ Gördüyünüz kimi, biz indi türk ellərinin toplumsal-siyasi yaşamında bəlli bir ara yeri olmuş panturanizmin bütün romantik görüntülərindən ayrılmış gerçəkçi türkçülüklə üz- üzəyik. Doğudakı ulusal axınlardan biri olan türkçülük Batıdakı, çox ara geriçi olay sayılıb, şovinizm deyilən nasionalizmdən bir az ayrıdır. Şovinizm saldırıcı axın olub, ulusal oluşmuş hansısa böyük kapitalist dövlətinin ağalığını daha çox gücləndirmək, topraqlarını genişləndirmək istəklərinə dayanır. Avropa nasionalizmi siyasi saldırıcı, sosial tutucu ideologiyadır. Do- ğudakı ulusalçılıq isə siyasi qurucu, sosial yenilikçi olaydır. Napoleonun savaşları Avropanın batısı ilə doğusunda ayrı- ayrı axınlar doğurduğu kimi, böyük dünya savaşı da Batı ilə Doğunun toplumsal axınlarının huyunu ayrı cür etkiləyirdi. Bu olaylarda Batıda sosial partlayışlar göründü, Doğuda isə tərsinə, ulusalçı axınlar önə çıxdı. Bu olayın öz açıqlaması vardır. Batıdakı toplumsal axınlar daha çox sosial nədənlərdən yaranır, toplumun gəlişməsini yubadan sosial qatlar, iç güclərinin basqısı ilə qırılırdı. Doğu toplumlarındakı Orta çağının dərəbəy quruluşları isə dış güclərin etkisilə dağılırdı. Dışdan olan bu basqı da doğal olaraq irəli sosial yox, ulusal ideyaları çıxarırdı. Orta çağ ortamında doğulan ulusalçılıq klerikal ideologiya ilə yoluxmaya bilməzdi. Doğunun müsəlman dünyasında Yüklə 396,2 Kb. Dostları ilə paylaş:
|